“xocaliya ədaləT”

"Xocalı soyqırımı - əsrin yaddaĢında"  
Mirzə Fətəli Axundov adına Milli Kitabxanada "Xocalı soyqırımı - əsrin faciəsi" adlı sərginin açılıĢı və 
"Xocalı  soyqırımı  rabitəçilərin  yaddaĢında"  kitabının  təqdimat  mərasimi  keçirilib.  Tədbiri  Milli  Kitabxananın 
direktoru  Kərim  Tahirov  açaraq  o  ağrılı  günləri  bir  daha  yada  salıb  və  bu  faciənin  Azərbaycan  xalqının 
yaddaĢından silinməyəcəyini deyib. 
Mədəniyyət və turizm nazirinin müavini Sevda Məmmədəliyeva, rabitə və informasiya texnologiyaları nazirinin 
müavini Ġltimas Məmmədov da xüsusi amansızlıqla törədilmiĢ qanlı cinayət əməlindən danıĢıblar. Sonra tədbir 
iĢtirakçıları  "Xocalı  soyqırımı  -  əsrin  faciəsi"  adlı  sərgi  və  təqdimatı  keçirilən  kitabla  tanıĢ  olublar.  Sərgidə 
Xocalı  faciəsinə  həsr  olunmuĢ  200-dən  çox  müxtəlif  dillərdə  çap  olunmuĢ  kitab,  jurnal,  qəzet  materialları 
nümayiĢ etdirilib. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
80 
 
"Hərbi cinayətlər cəzalandırılmalıdır" 
Azərbaycan prezidenti  yanında Strateji  AraĢdırmalar Mərkəzində  "Xocalı soyqırımı: siyasi, hüquqi  və 
psixoloji  aspektlər"  mövzusunda  dəyirmi  masa  keçirilib.  APA-nın  xəbərinə  görə,  tədbirdə  əsas  məruzəçilər 
Litva  parlamentinin  Ġqtisadiyyat  komitəsi  sədrinin  müĢaviri,  tarixçi-etnoqraf  Ġmantas  Melyantas  və  "Lazdiyay 
ulduzu" qəzetinin redaktoru Riçaydas Lapaytis olub.  
Riçardis Lapaytis deyib ki, Azərbaycana səfəri təsadüfən Xocalı faciəsinin ildönümünə təsadüf edib. O, 
6  dəfə  Dağlıq  Qarabağda  olduğunu,  komandirlər  və  əsgərlərlə  söhbət  apardığını  söyləyib:  "Ġnsanlar  kömək 
gözləyirdi, Avropa isə bunlara göz  yumurdu. Jurnalistin vəzifəsi insanlıq əleyhinə cinayətləri  qeydə almaqdır. 
Həmin vaxt erməni diasporası yaxĢı iĢləyirdi və hamı ermənilərin çəkdiyi əzablardan danıĢırdı. Biz jurnalistlər 
faktları toplamaq üçün əlimizdən gələni etdik. Çünki faktlar yox olmur. Hərbi cinayətlər cəzalandırılmalıdır".  
Ġmantas Melyantas isə Litva ictimaiyyətinin uzun müddət erməni təbliğatının təsiri altında qaldığını və 
tədricən  bu  təsəvvürləri  dəyiĢməyin  mümkün  olduğunu  vurğulayıb:  "1989-cu  ildə  mən  özüm  də  erməni 
təbliğatının  əsiri  idim.  Bu  təbliğat  qədər  güclü  idi  ki,  deyilənlərin  doğru  olub-olmadığını  heç  düĢünmürdük. 
Vaxt keçdikcə aydınlaĢdı ki, belə deyil. Mən məsələni öyrəndim və uzun müddət Litvada beyinlərə yeridilənlərə 
zidd  mənzərə  ortaya  çıxdı".  Ġmantas  Melyantas  son  iki  ildə  faktoloji  materialların  ictimaiyyətə  təqdim 
edilməsindən sonra bu məsələyə baxıĢların dəyiĢdiyini vurğulayıb. 
Niderlandda imzatoplamanın nəticələri açıqlanacaq 
"Xocalıya  ədalət"  beynəlxalq  informasiya  kampaniyasının  Niderland  Komitəsi  Xocalı  faciəsinin  18-ci 
ildönümüylə  bağlı  tədbirlər  planını  təsdiqləyib.  Anım  mərasimləri  2008-ci  ildə  Haaqada  Azərbaycan-Türkiyə 
Cəmiyyətinin Xocalı Ģəhidlərinin xatirəsinə ucaldılmıĢ abidənin  qarĢısına xatirə çələngi  qoymaqla baĢlayacaq. 
Həmin gün Amsterdam Açıq Universitetində Xocalı soyqırımına həsr olunmuĢ konfrans keçiriləcək. Konfransı 
"Xocalıya  ədalət"  beynəlxalq  kampaniyasının  Niderland  Komitəsi  və  "Anadolulu  tələbələr"  qeyri-hökumət 
təĢkilatının dəstəyilə baĢ tutacaq. Konfransda Azərbaycanın Niderland Krallığındakı səfiri Fuad Ġsgəndərovun, 
Almaniyada  yaĢayan  yazıçı  Orxan  Arazın,  Türkiyədən  gəlmiĢ  məĢhur  Ģair  Yavuz  Bülənd  Bakilərin  çıxıĢları 
nəzərdə  tutulur.  Daha  sonra  Amsterdam  Universitetinin  müəlliməsi,  pianoçu  Sara  Krombaxın  ifasında 
Azərbaycan  mahnılarından  ibarət  matəm  konserti  keçiriləcək.  Tədbirlər  çərçivəsində  "Xocalıya  ədalət  tələb 
edirik"  fotosərgisinin  təĢkili,  "Xocalıya  ədalət"  klipinin  təqdimatı  da  planlaĢdırılır.  Konfransın  sonunda 
"Xocalıya  ədalət"  kampaniyasının  Niderland  Komitəsinin  sədri,  Kral  Ordeni  cəngavəri  Qert  van  Dam 
kampaniyaya  dəstək  çərçivəsində  imzatoplama  kampaniyasının  nəticələrini  açıqlayacaq.  Xatırladaq  ki,  ötən  il 
dekabrın  10-da  -  Beynəlxalq  Ġnsan  Haqları  Günü  baĢlayan  kampaniya  çərçivəsində  3  mindən  artıq  imza 
toplanıb. Tədbir ehsan mərasimilə baĢa çatacaq. 
Xocalı soyqırımı Fransada anılır 
Fransada Xocalı faciəsinin 18-ci  ildönümü ilə bağlı tədbirlərin  keçirilməsi  məqsədi ilə bu  ölkədə səfərdə  olan 
Azərbaycan  nümayəndə  heyəti  diaspor  təmsilçiləri  ilə  görüĢüblər.  Bu  barədə  APA  -ya  Azərbaycanlıların  və 
digər  Türkdilli  Xalqların  ƏməkdaĢlıq  Mərkəzindən  (ATXƏM)  bildirilib.  Məlumata  görə,  ATXƏM  Strasburq 
"Azərbaycan  Evi"  ilə  birgə  Xocalı  faciəsinin  18-ci  ildönümü  ilə  bağlı  fevralın  24-28-də  Paris  və  Strasburq 
Ģəhərlərində silsilə tədbirlər həyata keçirir.  
Fevralın  24-də  Azərbaycan  nümayəndə  heyəti  Azərbaycanın  Fransadakı  səfirliyində  səfir  Elçin 
Əmirbəyov  və  Fransadakı  diaspor  nümayəndələriylə  görüĢüblər.  GörüĢdə  Fransadakı  diaspor  təĢkilatlarıyla 
birgə  əməkdaĢlıq  məsələləri  müzakirə  olunub.  Qərara  alınıb  ki,  Azərbaycanın  ümummilli  məsələlərinin  həll 
olunması  və  Azərbaycan  həqiqətlərinin  daha  mütəĢəkkil  təbliğ  olunması  üçün  birgə  əməkdaĢlıq  səylərini 
gücləndirmək  vacibdir.  GörüĢdə  Azərbaycan  nümayəndə  heyəti  Azərbaycan  və  Qarabağla  bağlı  40-a  yaxın 
(ingilis və fransız dilində) kitab və bukletləri səfirliyə təqdim ediblər.  
Dünən  isə  Azərbaycan  nümayəndə  heyətinin üzvləri Strasburqda ITIRI- Yazılı  və Sinxron tərcümə  və 
Beynəlxalq  Əlaqələr  Ġnstitutunda  "Azərbaycan  Respublikasının  Diaspora  siyasəti,  icrası  və  Azərbaycan 
Diasporasının əsas məsələləri (Qarabağ)" konfransına qatılıblar. 
Litva parlamentində Xocalı soyqırımıyla bağlı tədbir keçirilib 
Fevralın  24-də  Litva  Seymində  səfirliyimizin  təĢəbbüsü  və  Demokratik  Siyasət  Ġnstitutunun  dəstəyilə 
Xocalı soyqırımıyla bağlı tədbir keçirilib. 
Demokratik  Siyasət  Ġnstitutunun  rəhbəri,  Seymin  üzvü  Mantas  Adomenas  çıxıĢında  Xocalı 
soyqırımı ilə bağlı Litva ictimaiyyətində az məlumat olduğunu, Vilnüsdə Azərbaycan səfirliyinin açılmasından 
sonra  bu  sahədə  xeyli  iĢ  görüldüyünü  deyib.  O,  dinc  azərbaycanlılara  qarĢı  törədilən  Xocalı  soyqırımını 
Serebrennitsa qətliamı ilə eyniləĢdirərək, etnik təmizləmə siyasətini pisləyib. 
Litva Seymində  Azərbaycanla dostluq  qrupunun rəhbəri Egidiyus Vareikis Ruandada, Syerra-Leonedə 
törədilən  qətliamların  Xocalı  soyqırımı  ilə  eyni  olduğunu  bildirib,  buna  baxmayaraq,  beynəlxalq  müstəvidə 
Xocalı qətliamına hüquqi qiymət verilməsinin gecikdiyinə diqqəti yönəldib. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
81 
 
Litvanın  nüfuzlu  qurumlarından  olan  Soyqırım  Ġnstitutunun  sabiq  direktoru,  deputat  Dalia  Kuodite 
çıxıĢında,  Litva  xalqının  da  uzun  illər  genosidə  məruz  qaldığı  üçün  azərbaycanlıların  faciəsini  yaxĢı  baĢa 
düĢdüklərini  bildirərək,  dünyanın  istənilən  yerində  insanlığa  qarĢı  törədilən  vəhĢiliklərə  biganə  qalmamağa 
çağırıb. 
Tədbirdə "Salnamə" studiyasında hazırlanan "Dua" filmi də nümayiĢ olunub. Heydər Əliyev Fondunun 
hazırladığı "Qarabağ həqiqətləri" toplusu, müxtəlif əyani vəsaitlər, həmçinin səfirlik tərəfindən Litva və ingilis 
dillərində xüsusi hazırlanmıĢ çap nümunələri sərgilənib. 
"Ġrəli" Avropanın 9 Ģəhərində aksiyalar keçirəcək 
Dünən  Tiflisin  ġota  Rustaveli  adına  Milli  Dram  Teatrında  Azərbaycan  Dövlət  Simfonik  Orkestri 
Xocalıya  həsr  olunan  xatirə  konserti  keçirilib.  Ġspaniya,  Türkiyə,  Ukrayna  və  Ġraqın  bu  ölkədəki  səfirlərinin, 
habelə  dövlət  rəsmilərinin  iĢtirak  etdiyi  tədbirdə  Azərbaycan  və  gürcü  bəstəkarlarının  əsərləri  ifa  edilib. 
Konsertdə  Azərbaycanın  Gürcüstandakı  Səfiri  Namiq  Əliyev  çıxıĢ  edib.  Xatirə  konsertində  Gürcüstan 
prezidentinin anası Giuli Alasaniya da iĢtirak edib. 
Xocalı  soyqırımının  ildönümü  münasibətilə  "Ġrəli"  Ġctimai  Birliyinin  dəstəyilə  Avropanın  9  Ģəhərində 
aksiyalar və tədbirlər keçiriləcək. Tədbirlər Hollandiya, Böyük Britaniya, Fransa, Almaniya, Ukrayna, Latviya, 
Litva və Estoniyada təĢkil olunur. "Ġrəli" Ġctimai Birliyi hazırlıq iĢlərini yekunlaĢdırmaq üzrədir.  
 
“Xalq cəbhəsi”.-2010.-26 fevral.- .-№36.-S.3. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
82 
 
Xocalı faciəsi insanlığa qarĢı görünməmiĢ soyqırımıdır 
 
Fevralın  25-də  Parisin  "Prəns  de  Qall"  hotelində  Azərbaycanın  Fransadakı  səfirliyi  və  ölkəmizin 
YUNESKO  yanında  daimi  nümayəndəliyi  tərəfindən  Xocalı  faciəsinin  18-ci  ildönümü  və  İslam  Konfransı 
Təşkilatı  Gənclər  Forumunun  mədəniyyətlərarası  dialoq  Üzrə  baş  əlaqələndiricisi  Leyla  xanım  Əliyevanın 
təşəbbüsü ilə keçirilən "Xocalıya ədalət" kampaniyasının təqdimatı ilə bağlı mərasim keçirilmişdir.  
 
Fransa  ictimaiyyəti  nümayəndələrinin,  azərbaycanlılara  qarĢı  soyqırımı  ,  bir  çox  ölkələrin  səfirlərinin, 
akkreditə olunmuĢ diplomatik korpusun əməkdaĢlarının, Fransanın ölkəmizdəki keçmiĢ səfirlərinin, YUNESKO 
yanında nümayəndəliklərin rəhbərlərinin, faciə ilə bağlı Fransada keçirilən tədbirlərdə iĢtirak etmək üçün Parisə 
səfər  etmiĢ  Azərbaycan  nümayəndə  heyətinin  üzvlərinin,  diaspor  təmsilçilərinin,  bu  ölkədə  yaĢayan 
azərbaycanlıların və təhsil alan tələbələrimizin, jurnalistlərin iĢtirak etdiyi mərasimi açan səfir Elçin Əmirbəyov 
Xocalı faciəsi barədə ətraflı məlumat vermiĢ, qana susamıĢ erməni hərbçilərinin Azərbaycanın Xocalı Ģəhərinə 
soxularaq bir gecənin içərisində dinc əhaliyə amansızlıqla divan tutduqlarını, hətta qadın, uĢaq və yaĢlı insanlara 
belə  aman  vermədiklərini  diqqətə  çatdırmıĢ,  bu  etnik  təmizləmə  praktikası  siyasətinin  hələ  ötən  əsrin 
əvvəllərindən aparıldığını qeyd etmiĢdir. 
Səfir  Xocalı  faciəsinin  insanlığa  qarĢı  görünməmiĢ  soyqırımı  olduğunu  demiĢ,  faciəyə  beynəlxalq 
təĢkilatlar tərəfindən indiyədək hüquqi qiymət verilmə-məsindən təəssüf hissi keçirdiyini bildirmiĢ, bütün dünya 
ictimaiyyətinin  Xocalı  soyqırımı  barədə  hərtərəfli  məlumat  əldə  etməsinin  vacibliyini  vurğulamıĢdır. 
BəĢəriyyətə  qarĢı  yönəlmiĢ  bu  soyqırımının  yaddaĢlarda  həmiĢəlik  iz  saldığını,  o  dəhĢətli  gecədən  uzun  illər 
keçməsinə  baxmayaraq,  bu  faciə  haqqında  əsl  həqiqətlərin  bütün  dünyaya  çatdırılmasının  zəruri  olduğunu 
bildirmiĢdir.  Diplomat  Ġslam  Konfransı  TəĢkilatı  Gənclər  Forumunun  mədəniyyətlərarası  dialoq  üzrə  baĢ 
əlaqələndiricisi  və  Heydər  Əliyev  Fondunun  Rusiya  Federasiyasındakı  təmsilçisi  Leyla  xanım  Əliyevanın 
təĢəbbüsü  ilə  "Xocalıya  ədalət"  kampaniyasının  keçirildiyini  və  iĢtirakçıları  bu  məqsədlə  dünyanın  müxtəlif 
ölkələrinin rəsmilərinə ünvanladığı müraciətə imza atmağa çağırmıĢdır. 
Fransanın  Azərbaycandakı  ilk  səfiri  Jan  Perren  Xocalı  faciəsinin  ölkəmizdə  fəaliyyətə  baĢladığı  dövrə 
təsadüf  etdiyini xatırlatmıĢ faciənin XX  əsrin ən  dəhĢətli soyqırımı  olduğunu, dinc sakinlərə qarĢı əsl  qətliam 
törədildiyini,  Ģəhər  sakinlərinin  bir  qisminin  öldürüldüyünü,  bir  qisminin  əsir  götürüldüyünü,  canlarını 
qurtarmaq üçün dağlara qaçan insanların bir çoxunun yolda qıĢın sərt Ģaxtasında donduğunu qeyd etmiĢdir. 
KeçmiĢ  səfir  həmin  dövrdə  yaralıların  yerləĢdiyi  xəstəxanalara  baĢ  çəkdiyini,  onların  insanları  dəhĢətə 
gətirən  gecə  barədə  söhbətlərini  dinlədiyini,  xarici  jurnalistlərin  bu  hadisəyə  biganə  qalmadıqlarını,  Xocalı 
faciəsinin yalnız azərbaycanlılara qarĢı deyil, bütün bəĢəriyyətə qarĢı yönəlmiĢ bir soyqırımı olduğunu diqqətə 
çatdırmıĢdır. 
Azərbaycan-Fransa Gəncləri Assosiasiyasının sədri Mirvari Fətəliyeva Leyla xanım Əliyevanın təĢəbbüsü 
ilə keçirilən "Xocalıya ədalət" kampaniyasını təqdim etmiĢdir. Sonra Xocalı faciəsindən bəhs edən klip nümayiĢ 
etdirilmiĢdir. 
Mərasimdə  Xocalı  faciəsinin  xatirəsinə  həsr  edilmiĢ  klassik  musiqi  nümunələri  ifa  olunmuĢdur.  Sorbon 
Universitetinin  magistri  Səidə  Zülfüqarova  pianoda  və  fransız  musiqiçisi  Prisiy  LaĢa  Sanet  skripkada 
Azərbaycan və Avropa bəstəkarlarının əsərlərini səsləndirmiĢlər. 
ĠĢtirakçılar  Xocalı  soyqırımına  dair  sərgi  ilə  tanıĢ  olmuĢlar.  Sərgidə  faciə  ilə  bağlı  Heydər  Əliyev 
Fondunun  nəĢr  etdirdiyi,  Prezident  Administrasiyası,  Azərbaycanlıların  və  Türk  Xalqlarının  ƏməkdaĢlığı 
Mərkəzi  tərəfindən  təqdim  olunmuĢ  kitab  və  broĢürlar,  kiçik  yaĢlı  rəssamların  çəkdikləri  rəsmlər,  disklər  və 
kasetlər nümayiĢ etdirilmiĢdir. 
 
Əsgər ƏLİYEV 
 AzərTAc-ın xüsusi müxbiri 
Paris 
 
“Xalq qəzeti”.-2010.-27 fevral.-N 46.-S.3. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
83 
 
Leyla Əliyevanın təĢəbbüsü ilə keçirilən “Xocalıya ədalət” beynəlxalq kampaniyası  
bu faciəni dünyada XX əsrin ən qanlı soyqırımlarından biri kimi tanıdıb 
 
XIX əsrin əvvəllərindən baĢlayaraq Qafqazda kütləvi Ģəkildə məskunlaĢdırılan ermənilər az müddət sonra 
bölgəni sözün əsl mənasında “qan çanağı”na çeviriblər. 
Ermənilərin “böyük Ermənistan” yaratmaq kimi iddialı ideyanın gerçəkləĢməsi yolunda atdıqları addımlar 
azərbaycanlılara qarĢı kütləvi qətllərin və soyqırımı aktlarının həyata keçirilməsi ilə nəticələnib. Bu qanlı tarix 
qısa  fasilələrlə  bütün  XX  əsr  boyu  dönə-dönə  təkrarlanıb.  Lakin  özlərinin  uydurma  ideyalarının  qurbanı  olan 
ermənilər bu gün dünya birliyinin qınaq mənbəyinə, ən əsası isə bir tikə çörəyin əsirinə çevriliblər. 
Tarix təsdiq edir ki, ermənilərin Qafqazda törətdikləri qırğınlar və soyqırımı aktları bir niyyətə əsaslanır: 
nəyin bahasına olursa-olsun Azərbaycan torpaqlarında məskunlaĢmaq və aborigen xalq olduqlarını təsdiqləmək. 
Bu  mənfur  niyyəti  reallaĢdırmağın  yolu  isə  azərbaycanlıların  kütləvi  soyqırımından,  qanlı  talanlardan  və 
deportasiya  siyasətindən  keçir.  1918-ci  ilin  martında  Bakıda  və  Azərbaycanın  digər  bölgələrində  həyata 
keçirilmiĢ  dəhĢətli soyqırımı aktı  ermənilərin Qafqazda məskunlaĢması üçün bir açar olub. Onlar həmin vəhĢi 
əməlləri  ilə  bir  növ  bu  bölgədə  yaĢamaq  və  Azərbaycan  türklərinin  tarixi  vətəni  olan  indiki  Ermənistan 
ərazisində dövlət qurmaq niyyətlərini reallaĢdırıblar. 
Azərbaycan  müstəqillik  qazandıqdan  sonra  xalqımızın  tarixi  keçmiĢinin  obyektiv  mənzərəsini  yaratmaq 
imkanı əldə edilib. Uzun illər gizli saxlanılan, üzərinə qadağa qoyulan həqiqətlər açılıb, təhrif edilmiĢ hadisələr 
əsl  qiymətini  alıb.  Ümummilli  lider  Heydər  Əliyevin  1998-ci  il  martın  26-da  imzaladığı  Fərmanla  31  mart 
Azərbaycanlıların  Soyqırımı  Günü  elan  edilib.  Bununla  da  Azərbaycan  tarixində  erməni  məsələsinə 
münasibətdə  yeni  strategiya  müəyyənləĢib.  Bu,  həm  də  Azərbaycan  xalqının  əsrlər  boyu  üzləĢdiyi 
məhrumiyyətlərə rəhbəri Heydər Əliyev olan dövlətin verdiyi əsl tarixi qiymət idi. Təsadüfi deyil ki, bu proses 
sonrakı  mərhələdə  Azərbaycanın xarici siyasətinin əsas istiqamətlərindən biri  kimi  müəyyənləĢib. Azərbaycan 
Prezidenti  Ġlham  Əliyevin  uğurlu  xarici  siyasəti  nəticəsində  artıq  dünya  və  beynəlxalq  təĢkilatlar  Ermənistanı 
iĢğalçı dövlət kimi tanıyıblar. 
Xocalı  həqiqətlərinin  dünyaya  çatdırılması,  bu  həqiqətlərin  beynəlxalq  aləmdə  yayılması,  qətliama 
obyektiv  qiymət  verilməsi  istiqamətində  atılan  addımları  Heydər  Əliyev  Fondu  davam  etdirir.  Məhz  Fondun 
gərgin  əməyi  nəticəsində  əvvəlki  illərdən  fərqli  olaraq  indi  dünya  ölkələri  erməni  qəsbkarlarının  insanlığa 
sığmayan  qətlləri  haqqında  daha  dolğun  məlumatlandırılıb.  Bir  sıra  dövlətlər,  beynəlxalq  təĢkilatlar,  nüfuzlu 
qurumlar bəĢəriyyətə qarĢı törədilmiĢ bu cinayətin əsl mahiyyətini anlayaraq qətliamı kəskin Ģəkildə pisləyir. 
Heydər Əliyev Fondunun dəstəyi ilə Xocalı faciəsinin ildönümü bu il dünyanın 100-dən artıq nöqtəsində 
qeyd olunur. Soyqırımına həsr olunmuĢ silsilə tədbirlər Fondun hazırladığı təbliğat materialları əsasında həyata 
keçirilir. Mərasimlərin hər il keçirildiyi Ģəhərlərin sırasına bu il Oslonun da adı əlavə edilib. 
Heydər  Əliyev  Fondunun  ayrı-ayrı  ölkələrdə  geniĢ  miqyasda  təĢkil  etdiyi  və  faciənin  həqiqətlərinin 
yayılmasına  yönəldilmiĢ  anım  tədbirləri  Rusiya  Federasiyasındakı  nümayəndəlik  tərəfindən  Ġslam  Konfransı 
TəĢkilatının (ĠKT) ƏməkdaĢlıq və Dialoq Uğrunda Gənclər Forumu çərçivəsində davam edir. 
2008-ci  il  mayın  8-dən  Ġslam  Konfransı  TəĢkilatının  (ĠKT)  Gənclər  Forumunun  (ĠKGF) 
Mədəniyyətlərarası  Dialoq  üzrə  baĢ  əlaqələndiricisi  Leyla  xanım  Əliyevanın  təĢəbbüsü  ilə  təsis  edilən, 
fəaliyyətinə 2009-cu ilin fevralında start verilən və hazırda 30-dan artıq ölkədə yüzlərlə könüllünün iĢtirakı ilə 
uğurla davam etdirilən “Xocalıya ədalət” beynəlxalq informasiya və təĢviqat kampaniyası da bu iĢə öz töhfəsini 
verməkdədir.  Bu  kampaniyanın  məqsədi  beynəlxalq  ictimaiyyəti  Xocalı  faciəsi  ilə  bağlı  məlumatlandırmaq, 
qətliama  beynəlxalq  aləmdə  mənəvi-siyasi  qiymət  verilməsinə  və  bu  qanlı  qırğının  qurbanlarının  xatirəsinin 
anılmasına  nail  olmaqdır.  Kampaniyanın  beynəlxalq  əlaqələndirilməsi  www.justiceforkhojaly.org  saytı 
vasitəsilə aparılır. 
Beynəlxalq  kampaniya  dünyanın  müxtəlif  ölkələrində  Xocalı  faciəsi  ilə  bağlı  real  faktların  foto  və  film 
sərgiləri,  internet,  beynəlxalq  konfranslar  və  nümayiĢlər,  o  cümlədən  aparıcı  beynəlxalq  təĢkilatların 
nümayəndələri  ilə  görüĢlərin  keçirilməsi  vasitəsilə  çatdırılmasını  nəzərdə  tutur.  Kampaniya  və  buna  oxĢar 
təĢəbbüslər  dünyadakı  ədalətsizliyi  aradan  qaldırmaqla,  bəĢəriyyətə  sülh,  əmin-amanlıq  gətirir.  “Xocalıya 
ədalət”  kampaniyası  bütün  dünyada  insanları  müharibəyə,  ədalətsizliyə  qarĢı  çıxmağa  səsləyir.  Kampaniya 
Azərbaycan  gəncliyinin  Qarabağ  həqiqətlərini,  münaqiĢənin  həllində  ölkəmizin  ədalətli  mövqeyini  və  Xocalı 
soyqırımını  bütün  təfərrüatı  ilə  dünya  ictimaiyyətinin  diqqətinə  çatdırmaq  baxımından  müasir  tariximizin 
mühüm mərhələsi olub. 
Leyla  xanım  Əliyevanın  Xocalı  soyqırımının  daha  geniĢ  miqyasda  qeyd  olunması  təĢəbbüsü  bir  sıra 
ölkələrdə dövlət səviyyəsində dəstəklənib. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
84 
 
Bu  il  yanvarın  31-də  Ġslam  Konfransı  TəĢkilatına  üzv  dövlətlərin  Parlament  Ġttifaqının  (ĠKT  PĠ) 
Uqandanın paytaxtı Kampala Ģəhərində keçirilən və 51 ölkənin parlament heyətləri baĢçılarının iĢtirak etdiyi VI 
sessiyasında  forumun  təĢəbbüsü  ilə  “ĠKGF  ilə  ĠKT  PĠ  arasında  əməkdaĢlıq  haqqında”  qətnamə  imzalanıb. 
“Xocalıya  ədalət”  beynəlxalq  kampaniyası  çərçivəsində  qəbul  olunmuĢ  qətnamədə  Xocalı  faciəsinə  “Erməni 
silahlı  qüvvələri  tərəfindən  dinc  əhalinin  kütləvi  qətliamı”  və  “Ġnsanlığa  qarĢı  cinayət”  kimi  qiymət  verilib. 
Qətnamədə “Xocalıya ədalət” beynəlxalq  kampaniyasına  həm  milli, həm  də beynəlxalq səviyyədə tam  dəstək 
verməyə çağıran bənd də öz əksini tapıb. Bu, beynəlxalq təĢkilatlar tərəfindən Xocalı faciəsini “Ġnsanlığa qarĢı 
cinayət” kimi tanıyan ilk sənəddir. 
Uqandada  keçirilən  tədbirdə  iĢtirak  edən  dövlətlərin  nümayəndələri  qətnamənin  qəbul  edilməsinə 
yekdilliklə səs veriblər. Sənədin qəbul olunmasında ĠKT ölkələri parlamentlərinin 10-dan çox sədri və təqribən 
100 deputat, mötəbər qurumların nümayəndələri iĢtirak ediblər. 
Nəzərə  alsaq  ki,  ĠKT  Parlament  Ġttifaqı  öz  sıralarında  dünya  parlamentlərinin  demək  olar,  dörddəbirini 
cəmləĢdirir  və  dünyanın  ən  böyük  parlamentlərarası  beynəlxalq  qurumlarındandır,  həmin  qətnamədə  Xocalı 
qətliamının beynəlxalq hüququn normalarına əsasən insanlığa qarĢı cinayət adlandırılması Xocalı  soyqırımının 
dünya  səviyyəsində  tanınmasında,  bu  cinayəti  törədənlərin  məsuliyyətə  cəlb  edilməsində  keyfiyyətcə  yeni  bir 
mərhələ  açacaq.  Sənəd  Ermənistana  da  çatdırılacaq.  Çünki,  Kampalada  keçirilən  sessiyada  beynəlxalq 
təĢkilatların  nümayəndələri,  o  cümlədən,  Ermənistanın  da  üzv  olduğu  Qara  dəniz  Ġqtisadi  ƏməkdaĢlıq 
TəĢkilatının Parlament Birliyinin nümayəndələri iĢtirak ediblər. 
Qətnamənin digər bir bəndində “Xocalıya ədalət” kampaniyasına tam dəstək verilib. 
Bu,  Leyla  xanım  Əliyevanın  təĢəbbüsü  ilə  artıq  bir  ildir  ki,  fəaliyyət  göstərən  “Xocalıya  ədalət” 
kampaniyasının növbəti ciddi uğurudur. 
Birinci uğuru kampaniya baĢlanandan az sonra ĠKT xarici iĢlər nazirləri tərəfindən Xocalı faciəsini kütləvi 
qırğın  kimi  qiymətləndirmək  barədə  qətnamənin  qəbuluna  nail  olunmasıdır.  Keçən  ilin  iyulunda  isə  ĠKT 
Gənclər Forumu ilə ĠSESKO arasında imzalanmıĢ anlaĢma nəticəsində Xocalı faciəsi haqqında məlumatın ĠKT 
ölkələrinin tarix dərsliklərinə salınması barədə razılıq əldə edilib. 
Bundan  əlavə,  ötən  ilin  dekabrında  BMT  çərçivəsində  keçirilən  konfransda  Xocalı  soyqırımı  Ruanda, 
Srebrenitsa,  Xolokost  kimi  dünya  tərəfindən  tanınmıĢ  soyqırımları  ilə  yanaĢı,  Ġnsan  Haqları  Günündə  yada 
salınıb və bununla əlaqədar BMT-də konfrans keçirilib. 
Xalqımız  1948-ci  il  9  dekabr  tarixli  “Soyqırımı  cinayətinin  qarĢısının  alınması  və  cəzalandırılması” 
konvensiyasını  rəhbər  tutaraq,  Ermənistan  Respublikasına  qarĢı  BMT-nin  Beynəlxalq  məhkəməsində  iddia 
qaldırmaq üçün bütün hüquqi əsaslara malikdir. Dünya bilməlidir ki, bu cinayət, təkcə Azərbaycan xalqına qarĢı 
deyil, həm də bütün bəĢəriyyətə qarĢı yönəldilib. 
“Xocalıya  ədalət”  kampaniyasının  səyi  ilə  Xocalı  qətliamının  adı  Ġsveçdə  yaradılıb  və  virtual  aləmdə 
geniĢ  vüsət  almıĢ  mükəmməl  “Beynəlxalq  Müharibə  Qurbanları  Memorialı”  arxiv  layihəsinə  daxil  edilib. 
Layihədə  kampaniyanın  rəsmi  saytına  istinad  edilərək  Dağlıq  Qarabağ  müharibəsi  zamanı  erməni  silahlı 
qüvvələri  tərəfindən  Xocalı  Ģəhərində  xüsusi  amansızlıqla  öldürülənlərin  siyahısı  yerləĢdirilib,  faciə  saytın 
istifadəçilərinə  XX  əsrin  ən  dəhĢətli  qətliamı  kimi  təqdim  edilib  (http://war-memorial.net/Victims-of-the-
Khojali-Massacre-1.224). 
Xatırladaq  ki,  “Beynəlxalq  Müharibə  Qurbanları  Memorialı”  layihəsi  II  Dünya  müharibəsindən  sonra 
dünyada  baĢ  vermiĢ  müharibələr,  soyqırımları  və  qətliamların  qurbanları  olmuĢ  adamların  siyahısını  verir, 
Ģəkillər və faktlarla birlikdə hadisələrin xülasəsini əks etdirir. XX əsrin ikinci yarısından bu günədək soyqırımı 
və  qətliamlarda  həlak  olmuĢ  insanların  siyahıyaalma  prosesində  insan  hüquqları  ilə  məĢğul  olan  institutlar, 
alimlər, beynəlxalq və qeyri-hökumət təĢkilatları, tədqiqatçılar iĢtirak edirlər. 
Beləliklə,  görürük  ki,  Leyla  Əliyevanın  qətliama  obyektiv  qiymət  verilməsi  təĢəbbüsləri  dünyanın 
sülhpərvər qüvvələri, demokratik ölkələri tərəfindən birmənalı dəstəklənib. 
Azərbaycanın haqlı mövqeyinin dünya dövlətləri tərəfindən dəstəklənməsi bədnam qonĢularımızı yaman 
qıcıqlandırır. 
Ermənistan hökuməti ölkə ərazisində yerli istifadəçilərə “Xocalıya ədalət” kampaniyasının rəsmi saytına 
(www.justiceforkhojaly.org)  giriĢi  qadağan  edib.  Yerevandan  olan  gənc  internet  istifadəçilərindən  biri 
kampaniyanın  Facebook  səhifəsində  (http://www.facebook.com/pages/Khojaly-town/Justice-for-Khojaly-
Campaign/101823787520?ref=mf)  yazır:  “Mənim  yüksək  keyfiyyətli  internetim  var,  lakin  sayta  girəndə 
“qadağandır” sözü yazılır. Mən müxtəlif yerlərdən sayta girməyə cəhd etsəm də, eyni nəticə ilə üzləĢirəm”. 
Ermənistan əhalisinin, xüsusilə, gənclərin internet saytlara daxil olmaqda üzləĢdikləri problem bu ölkədə 
informasiya  azadlığının  və  insan  hüquqlarına  dair  beynəlxalq  öhdəliklərin  Ermənistan  hakimiyyəti  tərəfindən 
kobud Ģəkildə pozulmasının sübutudur. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
85 
 
“Xocaliya  ədalət”  kampaniyasının  Facebook  səhifəsinin  administratoru  Elməddin  Mehdiyev  bildirib  ki, 
həqiqətən Ermənistanda www.justiceforkhojaly.org saytına giriĢə qadağa qoyulub. Hətta, Ermənistanın internet 
məkanında  sayta  bizim  tərəfdən  qadağa  qoyulduğu  haqda  Ģayiə  yayılıb.  Bunun  Ermənistan  hakimiyyətinin 
növbəti yalanı olduğunu aĢağıdakı faktlar sübut edir: 
-  Məlum  olduğu  kimi,  sayt  kampaniyanın  ABġ-dakı  fəalları  tərəfindən  yaradılıb  və  bu  ilin  fevralından 
dünyanın 101 ölkəsindən 15 min nəfər saytın materialları ilə tanıĢ olub. 
- Sayta giriĢə Azərbaycan ərazisindən məhdudiyyət qoyulması texniki baxımdan qeyri-mümkündür. 
-  Bundan  baĢqa,  erməni  təbliğatçıları  kampaniyanın  məqsədlərindən  birinin  Xocalı  faciəsi  haqqında 
düzgün məlumatın məhz, Ermənistan ictimaiyyətinə çatdırılması olduğunu nəzərə almayıblar. Çünki yaradıcılar 
tərəfindən sayta Ermənistanda giriĢə qadağa qoyulması məntiqə uyğun deyildir. 
Bu  faktlara  və  ĠKT  üzrə  mütəxəssislərin  rəylərinə  əsaslanıb  əminliklə  demək  olar  ki,  Xocalı  qırğınını 
törədən və indiki Ermənistan hakimiyyətində təmsil olunanlar bu faciə barədə düzgün məlumatın Ermənistanda 
yayılmasının qarĢısını almaq üçün ölkədə sayta giriĢə qadağa qoyublar. 
Xocalı  faciəsinin  dünya  dövlətləri  tərəfindən  soyqırımı  kimi  tanınması,  qətliama  ayrı-ayrı  ölkələrin 
qanunverici  orqanları  tərəfindən  obyektiv  qiymət  verilməsi  tarixi  zərurət  olaraq  qalmaqdadır.  Artıq  bir  sıra 
dövlətlər  1992-ci  ilin  25-26  fevralında  soydaĢlarımıza  qarĢı  törədilmiĢ  etnik  təmizləmə  cinayətinin  əsl 
mahiyyətini anlayır, qətliama siyasi qiymət verilməsinin bəĢəri borc olduğunu baĢa düĢürlər. 
Soyqırımın  tanıdılması  və  qətliama  siyasi  qiymət  verilməsi  istiqamətində  görülən  iĢlər  artıq  daha  ciddi 
nəticələr verməkdədir. 
Dünyanın  bir  çox  nöqtələrində  insanlığa  qarĢı  baĢ  verən  və  həyata  keçirilən  cinayətlərlə  bağlı  ĠKT 
tərəfindən  bir  neçə  proqram  reallaĢdırılır.  Lakin  təhlillər  göstərir  ki,  ən  böyük  haqsızlıq  Xocalı  soyqırımı  ilə 
bağlıdır,  çünki  dünya  bu  hadisələrin  arxasında  hansı  səbəblərin  durduğunu  və  Dağlıq  Qarabağ  münaqiĢəsinin 
təkanverici qüvvəsinin nə olduğu barədə həqiqətlərin heç on faizini də bilmir. Buna görə də, Leyla Əliyevanın 
təĢəbbüsü təqdir olunmalı və alqıĢlanmalıdır. 
“Xocalıya ədalət” beynəlxalq kampaniyası hansısa xalqa qarĢı yönəlməyib. Xocalıya ədalət - Azərbaycan 
ərazilərinin iĢğaldan azad edilməsi və erməni xalqının yoluxucu “böyük Ermənistan” Ģovinizm ideologiyasından 
azad edilməsidir, Xocalıya ədalət - həlak olan insanların xatirəsinə münasibətdə ədalətdir. 
Xocalıda  azərbaycanlıların  soyqırımına  qarĢı  etirazını  bildirən  ilk  rusiyalılardan  biri,  yazıçı,  “Qarabağın 
qanlı  girdabı”  kitabının  müəllifi  Yuri  Pompeyev  1992-ci  il  fevralın  26-da  olmuĢ  hadisələr  barədə  öz 
təəssüratlarını  bölüĢüb.  Onun  sözlərinə  görə,  1990-ci  ilin  Qara  Yanvarından  sonra  Azərbaycana  qarĢı  növbəti 
qanlı aksiyanın  hazırlandığı  məlum idi. O, sovet  ordusunun 366-cı  motoatıcı alayının Qarabağdan  çıxarılması 
çağırıĢı ilə Rusiya rəhbərliyinə teleqram  göndərməklə  buna mane  olmağa çalıĢmıĢdı. “Təəssüf ki, bunu  etmək 
mümkün olmadı”, - deyə üzr istəyən yazıçı bildirib. 
26  fevral  yalnız  Azərbaycanda  deyil,  digər  müsəlman  ölkələrində  də  humanitar  fəlakət  qurbanlarının 
xatirəsinin anma günü kimi tarixə düĢüb. Bu isə faciənin soyqırımı kimi tanıdılmasına yönəldilmiĢ addımların 
nəticəsiz qalmadığını sübut edir. 
Tarix unudulmaq üçün yazılmır. Erməni vəhĢilikləri Azərbaycan tarixinin qanla yazılmıĢ səhifəsidir. Bu 
səhifəyə yazılmıĢ cinayətlər xalqımızın qan yaddaĢına həkk olunub. Erməni terroru, qətliamı qurbanlarının ruhu 
bizi qisasa səsləyir. 
Ġnanırıq  ki,  Xocalı  soyqırımını  törədənlər  öz  layiqli  cəzalarını  alacaq  və  Ģəhidlərimizin  ruhu  dinclik 
tapacaq.  Bu,  gec-tez  baĢ  verəcək.  Çünki,  Azərbaycan  yerləĢdiyi  bölgədə  söz  və  nüfuz  sahibidir,  gündən-günə 
güclənir  və  qüdrətlənir.  Gücümüz  və  qüdrətimiz,  dövlət  baĢçımızın  qətiyyəti  sayəsində  Azərbaycan  xalqının 
haqq iĢi qalib gələcək. 
AzərTAc