“xocaliya ədaləT”

 
“Yeni Azərbaycan”.-2010.-27 fevral.-N.37.-S.3. 
 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
86 
 
“Xocalıya ədalət” kampaniyası çərçivəsində Ukraynada anım mərasimləri keçirilmiĢdir 
 
Yüz  minlərlə  soydaĢımız  yaĢayan  dost  Ukraynada  XX  əsrin  faciəsi  olan  Xocalı  soyqırımının  18-ci 
ildönümü  ilə  bağlı  anım  mərasimləri  keçirilmiĢdir.  Mərasimlərdə  erməni  Ģovinist-millətçiləri  tərəfindən 
azərbaycanlılara qarĢı analoqu olmayan vəhĢiliklər törədilməsindən, genosid siyasətindən söhbət açılmıĢ, insan 
hüquqlarının  kütləvi  və  kobud  Ģəkildə  pozulması  ilə  nəticələnmiĢ  Xocalı  soyqırımına  hələ  də  beynəlxalq 
miqyasda  hüquqi  qiymət  verilmədiyi,  terrorçu  əməllərə  qarĢı  qəti  tədbirlər  görülmədiyi  təəssüflə  qeyd 
olunmuĢdur. 
Kiyev Ģəhərində Ukraynanın bir sıra aparıcı gənclər təĢkilatları fəallarının, tarixçi alimlərin, politoloqların 
və  jurnalistlərin  qatıldığı  mərasimi  Ukrayna  Avropa  gənclər  hərəkatının  Kiyev  Ģəhər  təĢkilatının  sədri  S. 
Aleksandra  açaraq, 18 il bundan öncə Xocalıda ermənilər tərəfindən törədilən bəĢəri cinayətin hələ də cavabsız 
qalmasından danıĢmıĢdır. Əsrlər boyu Ukrayna xalqının da dəfələrlə soyqırım və faciələrlə üzləĢdiyini bildirən 
“Ġrəli”  Ġctimai  Birliyinin  Ukraynadakı təmsilçisi Cavid Hüseynzadə “Xocalıya ədalət”  kampaniyasına  qoĢulan 
ukraynalı həmyaĢıdlarına minnətdarlığını çatdırmıĢdır. 
Ukrayna Avropa Gənclər Hərəkatı təĢkilatının fəallarından Xoleç Alesya, azərbaycanlı gənclərdən Rəhim 
Haçıyev  və  baĢqaları  Xocalı  faciəsi  ilə  bağlı  beynəlxalq  təĢkilatlara  və  dünya  birliyinə  müraciət  etmək  üçün 
imza toplama kampaniyasına qoĢulduqlarını bildirmiĢdir. 
Sonra  mərasimə  qatılanlar  Ukrayna  dövlət  televiziyasının  aparıcı  jurnalisti  Georqi  Spasokukotskinin  və 
Azərbaycan  televiziyasının  Ukrayna  və  ġərqi  Avropa  ölkələri  üzrə  xüsusi  müxbiri  Möhsüm  Qədiroğlunun 
ssenarisi əsasında çəkilmiĢ “Qarabağ tarixin burulğanında” sənədli filminə baxmaqla son iki əsrdə erməni və 
ermənipərəst  qüvvələrin  Azərbaycan  xalqına  qarĢı  həyata  keçirdikləri  amansız  faciə  və  soyqırım  siyasəti  ilə 
tanıĢ olmuĢlar. Filmdə göstərilənlərin sırf tarixi faktlara əsaslandığını bildirən tarixçi alimlərdən Fərhad Turanlı, 
Nataliya Rudenko və digər çıxıĢ edənlər Xocalı faciəsinin hələ də cəzasız qalmasını bəĢər tarixinin qara ləkəsi 
adlandırmıĢlar. 
Toplantıya  qatılanlara  həmçinin  Heydər  Əliyev  Fondu  tərəfindən  nəĢr  olunmuĢ,  Qarabağ  həqiqətlərini 
özündə əks etdirən kitablar paylanmıĢdır. 
Xocalı soyqırımının 18-ci ildönümü ilə bağlı TREND-in erməni vandalizminə dair çəkdiyi film Ukrayna 
ictimaiyyətinə təqdim olunmuĢdur. 
Ukraynanın Donetsk Ģəhərində TREND Beynəlxalq Ġnformasiya Agentliyinin prezident  yanında Kütləvi 
Ġnformasiya  Vasitələrinin  ĠnkiĢafına  Dövlət  Dəstəyi  Fondu  layihəsi  çərçivəsində  erməni  vandalizminə  dair 
çəkdiyi “Sözün bitdiyi zaman” adlı sənədli filmin təqdimatı keçirilmiĢdir. 
Heydər  Əliyev  Fondunun  Rusiya  nümayəndəliyinin  həyata  keçirdiyi  “Xocalıya  ədalət”  kampaniyası 
çərçivəsində  Dünya  Azərbaycanlıları  Konqresinin  Ukrayna  nümayəndəliyinin  və  Donetsk  Azərbaycanlıları 
Konqresinin birgə təĢəbbüsü ilə təĢkil  olunan təqdimat mərasimində  Azərbaycan və Ukraynanın ictimai-siyasi 
xadimləri, ziyalılar, diaspor fəalları və kütləvi informasiya vasitələrinin nümayəndələri iĢtirak etmiĢlər. 
Təqdimat  mərasimini  Dünya  Azərbaycanlıları  Konqresinin  Ukrayna  üzrə  nümayəndəliyinin  rəhbəri 
Möhlət  Hüseynov  açaraq  bəĢər  tarixinin  ən  qanlı  salnaməsi  kimi  tarixə  düĢən  Xocalı  soyqırımından  18  il 
ötməsinə  baxmayaraq,  beynəlxalq  təĢkilatların  və  dünya  birliyinin  hələ  də  bu  faciəyə  hüquqi-siyasi  qiymət 
verməməsini  tarixi  ədalətsizlik  kimi  dəyərləndirmiĢdir.  “Xocalı  faciəsi  təkcə  əlli  milyonluq  azərbaycanlının 
deyil,  bütün  dünyanın  faciəsidir.  “Mən  hesab  edirəm  ki,  dünya  birliyi  ermənilərin  belə  bir  dəhĢətli  soyqırım 
siyasətinə göz yummaqla tarix qarĢısında bu faciəni törətmək qədər bir məsuliyyəti öz üzərinə götürüb” deyən 
M. Hüseynov Azərbaycan və Ukrayna dövlət televiziyalarının birgə layihəsi əsasında çəkilmiĢ “Qarabağ tarixin 
burulğanında”  filminin  o  cümlədən  TREND  Beynəlxalq  Ġnformasiya  Agentliyinin  çəkdiyi  “Sözün  bitdiyi 
zaman”  adlı  sənədli  filminin  üç  dildə  Qarabağ  həqiqətlərinin  və  erməni  vandalizminin  dünya  ictimaiyyətinə 
təqdim edilməsində mühüm rol oynayacağını bildirmiĢ, və tarixi materiallarla zəngin olan hər iki filmin ssenari 
müəllifləri Emil Hüseynliyə və Möhsüm Qədiroğluna minnətdarlığını bildirmiĢdir. 
Sonra  mərasimə  qatılanlar  “Qarabağ  tarixin  burulğanında”  və  “Sözün  bitdiyi  zaman”  filmlərinə 
baxmaqla ermənilərin 1992-ci  ildə Xocalı Ģəhərində uĢaqlara, qadınlara, qocalara və dinc əhaliyə  qarĢı həyata 
keçirdikləri soyqırım siyasətini özündə əks etdirən vəhĢiliklərin bir daha Ģahidi olublar. 
Təqdimat  mərasimində  çıxıĢ  edən  Azərbaycan  Teleradio  VeriliĢləri  QSC-nin  Ukrayna  və  ġərqi  Avropa 
ölkələri üzrə xüsusi  müxbiri Möhsüm Qədiroğlu son illər Heydər Əliyev Fondunun Rusiya nümayəndəliyinin 
“Xocalıya ədalət” kampaniyası çərçivəsində həyata keçirilən silsilə tədbirlərin, o cümlədən dövlət səviyyəsində 
Qarabağ  münaqiĢəsinin  dünya  ictimaiyyətinə  çatdırılması  istiqamətində  təqdim  olunan  layihələrin 
maliyyələĢdirilməsinin artıq müsbət effekt verdiyini vurğulamıĢdır. Qeyd etmiĢdir ki, on il öncə Dağlıq Qarabağ 
haqda demək olar ki, heç bir bilgiyə malik olmayan dünya birliyi Azərbaycan dövlətinin apardığı məqsədyönlü 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
87 
 
siyasəti  nəticəsində  bu  gün  ermənilərin  tarix  boyu  Azərbaycan  xalqına  qarĢı  həyata  keçirdikləri  iĢğalçılıq  və 
soyqırım  siyasətini  tanımaq  məcburiyyətində  qalıb.  Ġnanıram  ki,  bu  kimi  tarixi-faciəvi  filmlərə  baxan  hər  bir 
insan  beynəlxalq  aləmdə  yazıq  və  məzlum  libasına  bürünən  erməni  maskasının  altında  nələrin  gizləndiyini 
asanlıqla görə bilirlər. 
Mərasimdə  filmin  Ukrayna  ictimaiyyətinə  təqdim  olunmasına  verdikləri  dəstəyə  görə  Dünya 
Azərbaycanlıları  Konqresinin  Ukrayna  nümayəndəliyinin  rəhbərliyinə  və  Azərbaycan  Teleradio  VeriliĢləri 
QSC-nin  Ukrayna və ġərqi  Avropa ölkələri üzrə təmsilçiliyinə  minnətdarlığını bildirən filmin ideya  və ssenari 
müəllifi,  TREND  NEWS  Ġnformasiya  Agentliyinin  direktor  müavini  Emil  Hüseynli  Qarabağ  həqiqətlərinin 
beynəlxalq ictimaiyyətə çatdırılmasını dünyanın harasında yaĢamasından asılı olmayaraq hər bir azərbaycanlının 
mənəvi borcu olduğunu demiĢdir. 
Mərasimdə DAK-ın Ukrayna üzrə nümayəndəliyinin rəhbəri Möhlət Hüseynov qeyd etmiĢdir ki, “XXI əsr 
informasiya  əsridir.  Bu  istiqamətdə  Azərbaycan  Prezidenti  Ġlham  Əliyevin  “biz  ermənilərlə  informasiya 
müharibəsində  müdafiədən  hücuma  keçməliyik”  çağırıĢına  öz  əməli  iĢlərimizlə  cavab  verməliyik.  TREND də 
bu sahəyə xüsusi diqqət yetirir. Əminəm ki, TREND Qarabağ həqiqətlərinin dünya ictimaiyyətinə çatdırılması 
istiqamətində qarĢısına qoyduğu vəzifələri bundan sonra da davam etdirəcək”. 
Əsası iki əsr öncə qoyulmuĢ erməni əks təbliğatının ifĢa olunmasında Ukraynadakı Azərbaycan diasporu 
da əsl vətəndaĢlıq mövqeyi nümayiĢ etdirir. 
Bu  baxımdan  fevralın  əvvəlində  Ukrayna  və  Azərbaycan  Dövlət  televiziyalarının  birgə  layihəsi  olan 
“Qarabağ  tarixin  burulğanında”  filminin  48  milyonluq  Ukrayna  xalqına  təqdim  olunmasını  xarici  təbliğat 
strategiyamızın uğuru adlandırmaq olar. Təbii ki, Xocalı soyqırımının 18-ci ildönümü ərəfəsində tarixi faktlarla 
zəngin olan belə bir filmin Ukraynanın dövlət televiziyasında efirə verilməsi xəbis erməni saxtakarlığının ortaya 
çıxmasında müstəsna əhəmiyyətə malikdir 
Tədbirdə  Donetsk  Azərbaycanlıları  Konqresinin  prezidenti  Ġqbal  Mahmudov,  Ġdarə  Heyətinin  sədri 
MüĢfiq  Vəliyev,  Ukrayna  Azərbaycanlıları  Konqresinin  Donetsk  Vilayət  təĢkilatının  sədri  Malik  Pirverdiyev 
çıxıĢ  edərək  erməni  diasporuna  qarĢı  effektli  mübarizə  aparmaq  üçün  Azərbaycan  diasporunun  daha  güclü 
fəaliyyət göstərməsinin vacibliyini vurğulamıĢlar. 
Donetsk  Vilayətinin  Snejnoy   Ģəhərinin  Veteranlar  Cəmiyyətinin  sədri  Valeriy  Sokolov  çıxıĢında 
bildirmiĢdir  ki,  ermənilərin  Xocalıda  törətdiyi  soyqırımı  bütün  dünya  ictimaiyyəti  bilməlidir.  “Xocalı  faciəsi 
təkcə azərbaycanlılara qarĢı deyil, insanlığa qarĢı törədilmiĢ bəĢəri cinayət kimi qiymətləndirilməlidir. Ġnanıram 
ki, beynəlxalq təĢkilatlar bu soyqırıma hüquqi-siyasi qiymətini verəcəkdir”. 
“Xocalıya  ədalət”  kampaniyası  çərçivəsində  Ukrayna  Azərbaycanlıları  Konqresinin  Dnepropetrovsk, 
Krım, Xarkov və digər regional təĢkilatlarında da anım mərasimləri keçirilmiĢdir. 
 
Qədir Aslan 
 
“Respublika”.-2010.-2 mart.-N 47.-S.5. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
88 
 
Strasburqda keçirilmiĢ izdihamlı mitinq Xocalı faciəsinə həsr olunmuĢdur 
 
Strasburqda fəaliyyət göstərən Azərbaycan Evinin təĢkilatçılığı ilə Ģəhərin mərkəzindəki Kleber 
meydanında Xocalı faciəsinin 18-ci ildönümü ilə əlaqədar izdihamlı mitinq keçirilmiĢdir. 
 
Mitinqi Azərbaycan Evinin sədri Mustafa Alınca açaraq Xocalı soyqırımının XX əsrin ən dəhĢətli faciəsi 
olduğunu  bildirmiĢdir.  O,  müasir  silahlarla  silahlanmıĢ  erməni  quldurlarının  Xocalıya  hücum  edərək  qəddar 
üsullarla yüzlərlə günahsız insanı qətlə yetirdiklərini, Ermənistanın keçmiĢ dövlət baĢçısı Robert Koçaryanın və 
hazırkı  prezident  Serj  Sarkisyanın  bu  soyqırımına  rəhbərlik  etdiklərini,  onların  indiyədək  cəzasız  qaldıqlarını 
mitinq iĢtirakçılarının diqqətinə çatdırmıĢdır.  
Xocalı  soyqırımı  qurbanlarının  xatirəsi  bir  dəqiqəlik  sükutla  yad  edilmiĢ  və  faciə  ilə  bağlı  mitinq 
komitəsinin bəyanatı oxunmuĢdur.  
Xocalı  faciəsi  ilə  bağlı  keçirilən  silsilə  tədbirlərdə  iĢtirak  etmək  üçün  Fransaya  gəlmiĢ  Azərbaycan 
nümayəndə  heyətinin  üzvlərindən  Prezident  Administrasiyasının  sektor  müdiri  Qafar  Əliyev,  Milli  Məclisin 
regional  məsələlər  komitəsinin  sədri  Arif  Rəhimzadə,  Azərbaycanlıların  və  Türk  Xalqlarının  ƏməkdaĢlıq 
Mərkəzinin  sədri  Ġlham  Ġsmayılov  və  “Kür-Araz”  xeyriyyə  cəmiyyətinin  sədri  Akif  Kərimov  bu  mitinqin 
Avropanın  rəmzi  paytaxtı  Strasburqda  təĢkil  edilməsinin  heç  də  təsadüfi  xarakter  daĢımadığını,  qəddar 
ermənilərin sülhsevər azərbaycanlılara qarĢı dəfələrlə  soyqırımı törətdiklərini, Ermənistanın apardığı  iĢğalçılıq 
siyasəti nəticəsində Azərbaycan ərazilərinin 20 faizinin iĢğal edildiyini, ölkəmizin bir milyondan artıq qaçqın və 
məcburi  köçkün  problemi  ilə  üzləĢdiyini,  Xocalı  soyqırımından  18  il  keçməsinə  baxmayaraq  dünya 
ictimaiyyətinin  və  beynəlxalq  təĢkilatların  susduğunu,  hadisəyə  hüquqi  qiymət  verilmədiyini  vurğulamıĢlar. 
Onlar  mitinq  iĢtirakçılarını  Xocalı  faciəsini  erməni  təbliğatının  təsiri  altına  düĢmüĢ  hər  bir  avropalıya  olduğu 
kimi  çatdırmağa  çağırmıĢlar.  Azərbaycanın  tutduğu  yolun  haqq  yolu  olduğu  və  gec-tez  bu  haqqın  öz  yerini 
tutacağı, torpaqlarımızın tezliklə erməni iĢğalından azad ediləcəyi diqqətə çatdırılmıĢdır.  
Əllərində  üçrəngli  Azərbaycan  bayraqları,  “Xocalıya  ədalət”,  “Xocalı  soyqırımı  azərbaycanlılara  qarĢı 
soyqırımıdır”, “Erməni özbaĢınalığına son qoyulsun”, “Müharibə caniləri öz cəzalarını almalıdırlar”, “Heç vaxt 
bağıĢlamayacağıq”  kimi  sözlərin  yazıldığı  transparantlar  tutmuĢ  soydaĢlarımız,  türk  diasporunun  təmsilçiləri, 
qonĢu  Almaniyadan  və  digər  yerlərdən  gəlmiĢ  azərbaycanlılar  və  tələbələrimizdən  ibarət  mitinq  iĢtirakçıları 
“Koçaryan  canidir!”,  “Sarkisyan  canidir!”,  “Ermənilər,  Azərbaycan  torpaqlarını  azad  edin!”  və  s.  Ģüarlar 
səsləndirmiĢlər. 
Mitinq  zamanı  Azərbaycan  nümayəndə  heyətinin  gətirdiyi  Xocalı  faciəsindən  bəhs  edən  kitab  və 
broĢürlər, fotolar nümayiĢ etdirilmiĢ, insanlığa qarĢı görünməmiĢ soyqırımı ilə bağlı əsl həqiqətlərin və faktların 
əks olunduğu fransız dilində yazılmıĢ vərəqələr yerli sakinlərə və Ģəhərin qonaqlarına paylanılmıĢdır.  
Azərbaycan  həqiqətlərinin, o cümlədən Xocalı faciəsi haqqında faktların  Avropada getdikcə geniĢ  vüsət 
almasından  vahiməyə  düĢmüĢ  ermənilər  hər  yerdə  olduğu  kimi,  Strasburqda  da  mitinqi  pozmağa  cəhd 
göstərmiĢlər.  
Ermənilərin hiyləsini baĢa düĢən mitinq iĢtirakçıları qanun keĢikçilərinə müraciət etmiĢ və onların növbəti 
fitnəkarlığının qarĢısı alınmıĢdır.  
Mitinq sakit Ģəraitdə baĢa çatmıĢdır.  
 
Əsgər ƏLĠYEV  
AzərTAc-ın xüsusi müxbiri 
Strasburq  
  
 
“Xalq qəzeti”.-2010.-2 mart.-N 48.-S.2. 
 
  
 
 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
89 
 
Rusiya Dövlət Kitabxanasında professor Yuri Pompeyevin  
“Qarabağ gündəliyi” kitabının təqdimatı olmuĢdur 
 
Ġslam  Konfransı  TəĢkilatı  Gənclər  Forumundan  (ĠKGF)  bildirmiĢlər  ki,  martın  1-də  Moskvada 
Rusiya  Dövlət  Kitabxanasının  ġərq  Ədəbiyyatı  Mərkəzində  tanınmıĢ  rus  yazıçısı,  professor  Yuri 
Pompeyevin  “Qarabağ  gündəliyi”  kitabının  təqdimatı  olmuĢdur.  Moskvanın  “Kanonplyus”  nəĢriyyatı 
tərəfindən çap etdirilmiĢ kitab ĠKGF-nin mədəniyyətlərarası dialoq üzrə baĢ əlaqələndiricisi Leyla xanım 
Əliyevanın təĢəbbüsü ilə həyata keçirilən “Xocalıya ədalət” kampaniyası çərçivəsində hazırlanmıĢdır.  
 
Tədbirdə  çıxıĢ  edən  ĠKGF-nin  mədəniyyətlərarası  dialoq  üzrə  baĢ  əlaqələndiricisi  Leyla  xanım  Əliyeva 
Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqiĢəsi haqqında Rusiya oxucusuna həqiqətləri çatdıran bu kitabın 
əhəmiyyətini  vurğulamıĢ,  müəllifin  Rusiya-Azərbaycan  münasibətlərinin  möhkəmləndirilməsində  oynadığı 
roldan bəhs etmiĢdir. O bildirmiĢdir: “Professor Pompeyev mürəkkəb bir dövrdə dəfələrlə Qafqazda münaqiĢə 
zonalarında  olmuĢ,  Qarabağda  baĢlanan  separatizmin  nəinki  Azərbaycanın,  ümumilikdə  milyonlarla  insanın 
taleyinin  birləĢdiyi  böyük  bir  ölkənin  ərazi  bütövlüyünə  zərbə  vurduğunu  öz  gözləri  ilə  görmüĢdür”.  Leyla 
xanım Əliyeva, həmçinin kitabın münaqiĢənin səbəb və ağır nəticələri haqqında Rusiya oxucularında obyektiv 
fikir yaradacağına əminliyini bildirmiĢdir.  
Kitabın  əhəmiyyətindən  danıĢan  Azərbaycanın  Rusiyadakı  səfiri  Polad  Bülbüloğlu  dövlətimizin  baĢçısı 
Ġlham  Əliyevin  Ermənistan-Azərbaycan,  Dağlıq  Qarabağ  münaqiĢəsinin  ədalətli  həlli  istiqamətində  qətiyyətli 
fəaliyyətindən bəhs etmiĢdir.  
ĠKGF-nin  baĢ  katibi  ElĢad  Ġsgəndərov  “Xocalıya  ədalət”  kampaniyasının  birillik  fəaliyyəti  barədə 
təqdimatla çıxıĢ etmiĢ, beynəlxalq qurumlar çərçivəsində Xocalı qətliamını törədənləri pisləyən qərarların qəbul 
edilməsinin əhəmiyyətini vurğulamıĢdır.  
Kitabın  müəllifi  professor  Y.  Pompeyev  “Xocalıya  ədalət”  kampaniyasına  dəstəyini  ifadə  etmiĢ,  tədbir 
iĢtirakçılarına  kitabın  yaranması  ideyasından  danıĢmıĢ,  keçən  əsrin  90-cı  illərinin  əvvəllərində  Qarabağ 
müharibəsi  zamanı  Azərbaycan  ətrafında  informasiya  blokadasının  aradan  qaldırılması  uğrunda  aparılan 
mübarizədən bəhs  etmiĢdir. O, ötən ilin avqustunda  Bakıya səfəri zamanı  ölkədə  gedən irimiqyaslı inkiĢaf  və 
Azərbaycan Prezidenti Ġlham Əliyevin bu istiqamətdə apardığı siyasətlə bağlı onda yaranmıĢ təəssüratları tədbir 
iĢtirakçıları ilə bölüĢmüĢdür. Milli Məclisin deputatı Elmira Axundova münaqiĢə həll edilməyənədək kitabdakı 
fikirlərin  aktuallığını  xüsusi  vurğulamıĢdır.  Kitabın  təqdimatında  Moskva  Dövlət  Universitetinin  professoru 
Qeorqi  Alekseyev,  Qarabağ  müharibəsi  zamanı  Azərbaycanın  Rusiyadakı  səfirliyinin  mətbuat  üzrə  katibi 
iĢləmiĢ, rusdilli “Azərbaycanın panoraması” qəzetinin redaktoru Fərhad Ağamaliyev çıxıĢ etmiĢlər.  
Tədbirdə ziyalılar, ali məktəb tələbələri və KĠV nümayəndələri iĢtirak etmiĢlər. Tədbir iĢtirakçıları 2009-
cu  ildə  “Xocalıya  ədalət”  kampaniyası  çərçivəsində  dünyanın  müxtəlif  ölkələrində  keçirilmiĢ  tədbirləri  əks 
etdirən forosərgi ilə tanıĢ olmuĢlar.  
Müəllifin  siyasi  və  ictimai  xadimlərdən  münaqiĢə  ilə  bağlı  götürdüyü  müsahibələr  və  tarixi  sənədlər 
əsasında  tarixi-publisistik  janrda  yazdığı  “Qarabağ  gündəliyi”  kitabında  münaqiĢənin  ilkin  dövründən 
baĢlayaraq baĢ verən təlatümlü hadisələrin təhlili verilmiĢdir. Əsərdə münaqiĢənin alovlanmasına Ģərait yaradan, 
Xocalı  soyqırımına  aparan  proseslərdə  sovet  hakimiyyət  qurumlarında  təmsil  olunan  pərdəarxası  qüvvələr, 
erməni  lobbisi  və  onların M. Qorbaçovla gizli  münasibətlərindən bəhs  edilmiĢdir. KeçmiĢ sovet  məkanında öz 
ölkəsinin  taleyini  düĢünən  rus  ziyalısının  mövqeyindən  yazılmıĢ  bu  kitabda  çətin  siyasi  dövrdə  ümummilli 
liderimiz  Heydər  Əliyevin  hakimiyyətə  qayıdıĢı,  Azərbaycanın  müstəqilliyi  və  ərazi  bütövlüyünün  qorunması 
uğrunda apardığı mübarizəsindən də bəhs edilmiĢdir. 
Kitab  keçmiĢ  SSRĠ-nin  son  dövrləri  və  Azərbaycan  xalqının  milli-azadlıq  hərəkatını  öyrənmək  istəyən 
tarixçilər, politoloqlar üçün xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.  
“Xocalıya ədalət” kampaniyası 2008-ci ilin mayın 8-də, ġuĢa Ģəhərinin iĢğalının ildönümündə ĠKGF-nin 
mədəniyyətlərarası dialoq üzrə baĢ əlaqələndiricisi Leyla xanım Əliyevanın təĢəbbüsü ilə  irəli sürülmüĢdür və 
hazırda  30-dan  artıq  ölkədə  yüzlərlə  könüllünün  iĢtirakı  ilə  uğurla  davam  etdirilməkdədir.  Kampaniyanın 
məqsədi  beynəlxalq  ictimaiyyətin  Xocalı  faciəsi  ilə  bağlı  məlumatlandırılması,  faciəyə  beynəlxalq  aləmdə 
siyasi-hüquqi  və  mənəvi  qiymət  verilməsini,  həmçinin  beynəlxalq  səviyyədə  anılmasını  təmin  etməkdir. 
Kampaniyanın beynəlxalq əlaqələndirilməsi www.justiceforkhojaly.org internet saytı vasitəsilə aparılır. 
 
AzərTAc.   
 
 
“Xalq qəzeti”.-2010.-2 mart.-N 48.-S.2. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
90 
 
Xocalı faciəsi dünya mətbuatında 
 
"Nezavisimaya qazeta"-da Yevgeni KriĢtalyovun "Xocalıya ədalət" sərlövhəli məqaləsi dərc edilib 
 
Rusiyanın "Nezavisimaya qazeta" nəĢrinin 26 fevral nömrəsində Yevgeni KriĢtalyovun "Xocalıya ədalət" 
sərlövhəli məqaləsi dərc edilib. AzərTAc həmin məqaləni təqdim edir.  
Müharibə qanlı qətliyama düĢmüĢ xalqlara, sadə insanlara çoxlu əzab və faciə gətirir. Yüzlərlə və minlərlə 
günahsız  adam  hərcmərcliyin  qurbanı  olur  və  yalnız  nəsillərin  yaddaĢı  onların  adlarının  yaddaĢlardan 
silinməsinə  imkan  vermir.  QonĢular  arasında  qarĢıdurma  daha  amansız  olur.  Ermənistan  ilə  Azərbaycan 
arasında Dağlıq Qarabağa nəzarət uğrunda döyüĢlər qəddarlıq salnaməsinin daha bir səhifəsi olmuĢdur.  
Fevralın 26-sı Xocalı Ģəhidlərinin anma günüdür. Dağlıq Qarabağın azərbaycanlılar yaĢayan bu Ģəhərinin 
adı çoxlarına tanıĢdır və Xatın, Liditse, Serebrenisa, Sonqminin taleyi ilə müqayisə olunur. 18 il əvvəl Xocalının 
dinc  sakinləri  strateji  yaĢayıĢ  məntəqəsini  tutmağa  çalıĢan  erməni  silahlı  dəstələrinin  mühasirəsinə  düĢmüĢdü. 
Qarabağda yeganə hava limanı burada yerləĢirdi, yol isə birbaĢa Azərbaycanın içərilərinə aparırdı. Xocalılıların 
geri çəkilməsi üçün qoyulan yollarda "tələ" qurulmuĢdu. Onları gülləbaran edir, yaralı uĢaqları qətlə yetirir, əsir 
götürürdülər.  Bu  əsirlikdən  çoxları  geri  qayıtmadı.  1992-ci  il  fevralın  26-na  keçən  o  müdhiĢ  gecədə  alov 
məngənəsindən çoxları keçə bilmədi. Qətliamın nəticələri dəhĢətli idi: 613 nəfər qətlə yetirilmiĢdir, onların 63 
nəfəri  uĢaq,  106  nəfəri  qadın,  70  nəfəri  qocadır.  Səkkiz  ailənin  bütün  üzvləri  məhv  edilmiĢ,  487  adam 
yaralanmıĢdır. 1275 nəfər əsir götürülmüĢ, onların 150-nin taleyi hələ də məlum deyildir.  
Azərbaycan  Prokurorluğu  ətraflı  təhqiqat  apararaq  bu  qanlı  qətliamın  təĢkilatçılarının  və  icraçılarının 
törətdiklərini soyqırımı və hərbi cinayət kimi qiymətləndirmiĢdir. Eyni zamanda, müəyyən edilmiĢdir ki, keçmiĢ 
sovet  ordusunun  366-cı  alayının  hərbçilərinin  də  bu  qətliamda  əli  vardır.  366-cı  hərbi  birləĢmə  Dağlıq 
Qarabağda yerləĢdirilmiĢdi və alayda erməni milliyətindən olan hərbçilər də qulluq edirdilər.  
Faciənin  bir  çox  məqamları  həm  də  beynəlxalq  müĢahidəçilər  -  jurnalistlər  və  hüquq  müdafiəçiləri 
tərəfindən  sənədləĢdirilmiĢdir.  Rusiyanın  tanınmıĢ  "Memorial"  təĢkilatı  bu  barədə  ətraflı  məlumat  vermiĢ, 
Ģahidlərin  dediklərini  Ġnternetdə  yerləĢdirmiĢdir.  1992-ci  il  martın  13-də  "Ġzvestiya"  qəzetində  müxbir  Vadim 
Belıxın reportajı dərc edilmiĢdi. O, hər bir normal insanın ruhunu lərzəyə gətirə biləcək və Ģəxsən Ģahidi olduğu 
faktları təsvir etmiĢdir.  
Dağlıq  Qarabağın  Azərbaycan  icması  Xocalını  və  onun  sakinlərini  itirməklə  doğma  torpaqda  yeganə 
dayağından  məhrum  olmuĢdu.  Erməni  millətçilərinin  bir  vaxtlar  bərəkətli  diyarda  törətdiyi  etnik  təmizləmə, 
faktiki  olaraq, Dağlıq Qarabağın  Azərbaycan  icmasının soyqırımı, Xocalı qətliamı  isə bu siyasətin ən  müdhiĢ 
nöqtəsi  idi.  "YaĢayıĢ  məkanının  iĢğalı"  strategiyasının  həyata  keçirilməsinin  kulminasiyası  isə  1992-ci  ilin 
mayında Qarabağ azərbaycanlılarının baĢlıca tarixi mərkəzi - qoruq-Ģəhər ġuĢanın iĢğalı oldu.  
Bununla  əlaqədar,  Serj  Sarkisyanın  Britaniya  jurnalisti,  "Qara  bağ"  kitabının  müəllifi  Tomas  de  Vaala 
etirafı çox  maraqlıdır:  "Xocalıya qədər azərbaycanlılar düĢünürdülər ki, bizimlə zarafat etmək  olar, onlara elə 
gəlirdi ki,  ermənilər  mülki əhaliyə  əl  qaldırmazlar. Biz bu stereotipi  qıra bildik". Necə deyərlər, Ģərhə  ehtiyac 
yoxdur, nə əlavə, nə də ixtisar etmək lüzumsuzdur.  
Bu gün Xocalı faciəsinə gətirib çıxarmıĢ o cinayətkar siyasətin davamçıları Dağlıq Qarabağ üçün hansısa 
öz müqəddəratını təyin etməkdən danıĢırlar. Eyni zamanda, onlar Qarabağ azərbaycanlılarının əzəli torpaqlarına 
qayıtması  imkanını  yada  da  salmırlar.  Onların  referendumun  bölgənin  yalnız  erməni  sakinlərinin  iĢtirakı  ilə 
keçirilməsi tələbinin məqsədi də məhz budur.  
Hazırda  Azərbaycan  ilə  Ermənistan  arasında  beynəlxalq  vasitəçilərin,  -  burada  baĢlıca  rolu  Rusiya 
oynayır, - iĢtirakı  ilə  gedən sülh  danıĢıqları  yalnız  möhkəm sülhü təmin  edəcəyi  halda  məna  kəsb  edir. Bu cür 
sülh  isə  Dağlıq  Qarabağın  hər  iki  icmasının  -  ermənilərin  və  azərbaycanlıların  hüquqlarına  riayət  olunmasına 
əsaslanmalıdır.  Bu  icmaların  hər  birinin  Qarabağın  yüksək  dağ  zirvələrində  və  sıx  meĢələrində  öz  müqəddəs 
ocaqları vardır. Hər iki icmanın nümayəndələri Qarabağdan olan dahi əcdadlarının xatirəsini əziz tuturlar.  
MünaqiĢə nəticəsində qovulmuĢ azərbaycanlıların geri qayıtması və Dağlıq Qarabağın, heç olmasa sovet 
dövründəki  kimi,  əvvəlki  status-kvo  vəziyyətinin  bərpa  edilməsi  bölgədə  normal  həyatın  bərpasının  baza 
Ģərtidir.  
Yaxın  keçmiĢə  nəzər  salsaq,  görərik  ki,  sovet  dövrü  XX  əsrin  əvvəllərindəki  fikir  ayrılığını  unutdura 
bilmiĢdi. O zaman da Qarabağı Azərbaycandan qoparmaq istəyirdilər. Lakin elə ilk sistem qeyri-sabitliyi köhnə 
iddiaları  üzə  çıxardı,  ayrılma  məsələsi  yenidən  qaldırıldı.  Bu,  barıt  çəlləyinin  fitilini  yandırdı  və  partlayıĢ,  öz 
növbəsində, ittifaq dövlətinin dağılmasına son qoydu. Ġndi bunu az-az yada salırlar, çünki xatırlatmağa dəyər ki, 
fitil,  ilk  növbədə,  Qarabağın  idi.  Yuqoslaviyanın  qanlı  parçalanmasını,  Kosovodakı  indiki  vəziyyət  mahiyyət 
etibarilə  Ermənistan-Azərbaycan  qarĢıdurmasını  xatırladır.  Serblərin  ürəyini  -  Kosovo  diyarını  kökləri  ilə 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
91 
 
qoparıb  çıxardılar.  Azərbaycanın  qəlbi  Qarabağı  da  beləcə  kökləri  ilə  çıxarmağa  çalıĢırlar.  Xocalı  Qarabağın 
göz yaĢları və Ģəhid qanı hopmuĢ bir parçasıdır.  
Bu  gün  Azərbaycan  yalnız  ədalət  tələb  edir.  Heydər  Əliyev  Fondunun  Rusiya  nümayəndəliyinin  və  bu 
qurumun  rəhbəri  Leyla  Əliyevanın  Ģəxsən  irəli  sürdüyü  təĢəbbüs  əsasında  həyata  keçirilən  geniĢmiqyaslı 
beynəlxalq  informasiya-təbliğat  kampaniyası  da  məhz  "Xocalıya  ədalət"  adlanır.  Kampaniyadan  məqsəd 
dünyaya  bəĢəriyyətə  qarĢı  cinayət,  Xocalı  soyqırımı  haqqında  həqiqətləri  yaymaqdır.  Fondun  aksiyaları  artıq 
bütün dünyada, o cümlədən beynəlxalq təĢkilatların ofislərində, habelə BMT-nin Cenevrədəki BaĢ qərargahında 
keçirilir