“xocaliya ədaləT”

- Bundan sonra hansısa görüĢlər keçirildimi? 
-  Fevralın  26-da  nümayəndə  heyətinin  bir  hissəsi  -  mən  və  Gülər  xanım  paytaxt  Praqada  Azərbaycanın 
Çexiyadakı  səfirliyinin  "Xocalı-ya  Ədalət"  kampaniyası  çərçivəsində  keçirdiyi  tədbirlərdə  iĢtirak  etdik. 
Azərbaycan diasporunun üzvlərinin də qatıldığı tədbirdə səfir Tahir Tağızadə çıxıĢ etdi. Nümayəndə heyətinin 
digər  üzvləri  -  Vaqif  Arzumanlı  və  Samir  Adıgözəlli  isə  Avstriyaya  səfər  etdilər.  Paytaxt  Vyananın  mərkəzi 
"Stepan"  meydanında  "Xocalıya  ədalət"  kampaniyası  çərçivəsində  böyük  bir  aksiya  keçirilirdi.  Meydanda 
Azərbaycan çadırı qurulmuĢdu və bu çadırda yerləĢdirilən iki böyük monitorda Xocalı faciəsini əks etdirən və 
Heydər Əliyev Fondu tərəfindən alman dilində hazırlanmıĢ çox mükəmməl film nümayiĢ olunurdu. 
Bütün  bu  tədbirlərin  yekunu  olaraq  gəldiyim  qənaət  budur  ki,  Xocalı  faciəsinin,  Dağlıq  Qarabağ 
münaqiĢəsinin, bütövlükdə Azərbaycan həqiqətlərinin dünya ölkələrinin diqqətinə çatdırılması istiqamətində hər 
bir təĢkilatın aktiv iĢtirak etməsi gərəkdir. Bu, Azərbaycan diasporunun dünyanın müxtəlif ölkələrində, xüsusilə 
də Avropada ciddi Ģəkildə təĢkilatlanmasına istiqamətlənmiĢ bir hadisədir. 
 
“Yeni Azərbaycan”.-2010.-5 mart.-N.41.-S.6. 
 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
98 
 
Milli Məclisin deputatı Gülər Əhmədova "Xocalıya ədalət" kampaniyası çərçivəsində  
Çexiyaya və Belarusa səfəri ilə bağlı mətbuat konfransı keçirmiĢdir 
 
Milli  Məclisdə  deputat  Gülər  Əhmədova  1992-ci  il  fevralın  25-dən  26-na  keçən  gecə  erməni 
təcavüzkarlarının  Xocalıda  Azərbaycan  xalqına  qarĢı  törətdikləri  soyqırımı  barədə  həqiqətlərin  dünya 
ictimaiyyətinə  çatdırılması  üzrə  bu  ilin  fevralında  Çexiyaya  və  Belarusa  səfəri  ilə  bağlı  mətbuat  konfransı 
keçirmiĢdir. 
Əvvəlcə soyqırımı qurbanlarının xatirəsi bir dəqiqəlik sükutla yad edilmiĢdir. 
Milli  Məclisin  mətbuat  katibi  Akif  Nəsirov  son  vaxtlar  Azərbaycan  həqiqətlərinin  dünya  ictimaiyyətinə 
çatdırılması sahəsində böyük iĢlərin görüldüyünü vurğulamıĢ, Milli Məclisin deputatı Gülər Əhmədovanın cari 
ildə bununla bağlı Çexiyaya və Belarusa səfərini diqqətə çatdırmıĢdır. 
Gülər  Əhmədova  Rusiyanın  Azərbaycanlı  Gənclər  TəĢkilatının  sədri  Leyla  xanım  Əliyevanın 
təĢəbbüskarı olduğu "Xocalıya ədalət" kampaniyası çərçivəsində bu iki ölkədə keçirilən tədbirlər barədə ətraflı 
məlumat vermiĢdir. BildirmiĢdir ki, Beynəlxalq Diaspor Mərkəzi ilə birgə təĢkil edilmiĢ səfər zamanı Çexiyaya 
və  Belarusun  ali  təhsil  ocaqlarında  müəllim-tələbə  heyəti  ilə  keçirilən  görüĢlərdə  erməni  qəsbkarlarının  əzəli 
Azərbaycan  torpaqlarında  törətdikləri  vəhĢiliklər  faktlar  və  sənədlərlə  iĢtirakçıların  diqqətinə  çatdırılmıĢdır. 
Təsadüfi  deyil  ki,  Çexiya  alimləri  Praqada  "Azadlıq"  radiosuna  müsahibədə  Xocalıda  baĢ  verənləri  insanlığa 
qarĢı  cinayət,  soyqırımı  adlandırmıĢ  və  günahkarların  məhkəməyə  verilməsinin  vacibliyini  vurğulamıĢlar. 
Onların bu fikri qısa bir müddətdə demək olar ki, bütün dünyanı dolaĢmıĢ və ictimaiyyətin nəzərini bu problemə 
yönəltmiĢdir. 
Mətbuat konfransında G. Əhmədova martın 17-dən 22-dək Türkiyəyə səfəri barədə də məlumat vermiĢdir. 
BildirmiĢdir  ki,  1915-ci  ildə  Çanaqqala  savaĢında  qardaĢ  Türkiyənin  istiqlalı  uğrunda  üç  minə  yaxın 
azərbaycanlı  Ģəhid  olmuĢdur.  Bizim  nümayəndə  heyətimiz  Çanaqqalada  bu  Ģəhidlərimizin  xatirəsinin 
əbədiləĢdirilməsi  və  xatirə  lövhəsinin  ucaldılması  ilə  əlaqədar  keçirilən  tədbirdə  iĢtirak  etmiĢdir.  Ġstərdik  ki, 
Ģəhid  olmuĢ  azərbaycanlıların  xatirəsinə  orada  bir  abidə  də  ucaldılsın,  həmçinin  onların  adı  və  soyadı 
dəqiqləĢdirilsin,  araĢdırmalar  aparılsın.  Hazırda  bu  istiqamətdə  bizə  Türkiyədə  təhsil  alan  azərbaycanlı 
tələbələrin "Birlik" təĢkilatı yaxından kömək edir. 
Sonda KĠV nümayəndələrinin suallarını cavablandıran Gülər Əhmədova demiĢdir ki, ermənilər tərəfindən 
Azərbaycan  xalqına  qarĢı  zaman-zaman  törədilən  soyqırımı  ilə  bağlı  Bakıda  Çexiya  və  Belarus  tarixçi 
alimlərinin iĢtirakı ilə elmi-praktiki konfransın keçirilməsi də nəzərdə tutulmuĢdur. 
 
AzərTAc. 
 
“Azərbaycan”.-2010.-1 aprel.-N 67.-S.6. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
99 
 
"Xocalıya ədalət" ədalət istəyir 
 
Aygün Həsənoğlu: "Leyla xanım Əliyevanın rəhbərliyi altında baĢlamıĢ "Xocalıya ədalət" kampaniyası 
böyük səs-küy doğurdu! çünki bu kampaniyaya rəhbərlik edən də, onu hərəkətə gətirənlər  də 
gənclərdir!" 
  
Ermənilərin Azərbaycan türklərinə qarĢı törətdikləri soyqırımlarla bağlı bir neçə kitabın müəllifi, 
filologiya  elmləri  namizədi,  yazıcı-publisist  Aygün  Həsənoğlunun  Canaz.tv  müxbirinə  müsahibəsini 
təqdim edirik: 
  
-  Aygün  xanım,  martın  31-də  1918-ci  ilin  martında    erməni  daĢnaklarının  Azərbaycanda 
törətdikləri  soyqırımın  ildönümü  oldu.  Sizcə,  indiyə  kimi  bu  məsələni  yetərincə  dünya  miqyasında 
tanıtdıra bilmiĢikmi? 
Xeyr,  biz  bu  sahədə  hələ  indi-indi  iĢə  baĢlayırıq.  2006-cı  ildə  mən  Türkiyənin  Ankara  Ģəhərində  Türk 
Dünyası  Ġnsan  Haqları  dərnəyinin  təĢkilatçığı  ilə  "Ermənilərin  azərbaycanlılara  qarĢı  törətdiyi  soyqırımlar" 
mövzusunda seminar verərkən 1918-ci ildə, hətta 1988-ci ildən bəri iĢğal olunmuĢ torpaqlarımızda ermənilərin 
vəhĢilikləri barədə danıĢdım. Tədbirin iĢtirakçıları QHT-lər və araĢdırmaçılar, ziyalılar olsa da onlar bu faktları 
ilk dəfə eĢitdiklərini bildirirdilər. 2008-ci ildə Ġstanbulda MPL TV-də müsahibə verərkən də veriliĢin aparıcıları 
söylədiklərimdən  heyrətlənmiĢdilər.  Hətta  mən  Azərbaycana  qayıdandan  sonra  müsahibəmi  internetdə 
yerləĢdirdilər. Etiraf etməliyik ki, biz çox hay-küy salır, çox danıĢırıq, amma az iĢləyirik. ĠĢləyəndə də iĢi məhz 
iĢ bilməyənlərə tapĢırırıq. 1918-ci il  soyqırımı ilə bağlı çoxlu ingilisdilli ədəbiyyat var. Məsələn, Ramsden De 
Hatvillin "1918-ci il Azərbaycan olayları bir erməninin anılarında" kitabı hələ 1923-cü ildə ABġ-da nəĢr edilib. 
Türkiyədə  də  çap  olunub,  bizdə  isə  nəĢr  olunmayıb.  Kitabı  Türkiyədən  gətirmiĢəm,  nəĢriyyatlardan  birinə 
təqdim  edəcəyəm.  Biz  heç  Xocalı  soyqırımını  da  tanıtdırmamıĢıq.  Necə  olur  ki,  mən,  heç  bir  səlahiyyəti 
olmayan sadə bir yazıçı, Türkiyədə Ankara Keçiören bələdiyyəsindən xahiĢ edərək Xocalı soyqırımının rəsmən 
qəbul edilməsinə nail oluram, amma az qala hər ay Türkiyəyə və baĢqa ölkələrə səfər edən millət vəkillərimiz, 
yaxud  xaricdəki səfirliklərimiz bunu bacarmırlar? Bax, bunu baĢa düĢə bilmirəm.  
-  Saxta  "erməni  soyqırımı"  amili    demək  olar  ki  bir-birinin  ardınca  əksər  ölkələrin 
parlamentlərində    qaldırılmaqdır.  Türkiyə  ilə  Azərbaycan  bu  məsələni  önləmək  üçün    hansı  addımları 
atmalıdırlar? Xüsusilə bu məsələ ilə bağlı vahid strategiya iĢlənib hazırlanıbmı? 
- Türkiyə addım atmaqda çox gecikib. Türklər nəcib insanlardır, bu zərbəni gözləmirdilər. Ancaq mən çox 
əvvəldən  bunu  gözləyirdim,  "Erməni  terroru"  fotoalbomunun  layihəsini  verərkən,  "Beynəlxalq  terror 
qurbanları"  adlı  sərginin  layihələrini  hazırlayarkən  nəzərə  almıĢ,  ermənilərin  Azərbaycan  və  Türkiyəyə  qarĢı 
törətdiyi terror və soyqırım cinayətlərini paralel surətdə əks etdirmiĢdim.   Ona görə ki, ermənilərin tarixini və 
fəaliyyət istiqamətlərini yaxĢı öyrənmiĢəm, hansı hərəkət edəcəklərini bilirəm. Azərbaycan nəzərə almalıdır ki, 
ermənilərin növbəti addımı Qarabağın müstəqilliyinin tanınması və daha sonra Naxçıvan iddiaları olacaq.  
Artıq  bununla  bağlı  sənədlər    gizli  Ģəkildə  hazırlanmaqda  və  lazımi  dairələrə  ötürülməkdədir.  Bu  halda 
bircə  dəqiqə  də  vaxt  itirmək  olmaz.  Problemə  kompleks  Ģəkildə  yanaĢılmalı,  birgə  fəaliyyət  mexanizmi 
hazırlanmalıdır. Mən və rəhbərlik etdiyim "BESAM" Beynəlxalq Elmi AraĢdırmalar Mərkəzi Ġctimai Birliyi bu 
istiqamətdə  10  ciddi  layihə  hazırlayıb.  Təəssüf  ki,  lazımi  dəstəyi  görmürəm.  çünki  bizdə  bəzi  adamlar 
burunlarından  uzağı  görmürlər.  DəhĢətli  burasıdır  ki,  verdiyim  layihələri  öz  adlarına  çıxıb  ala-yarımçıq,  necə 
gəldi həyata keçirirlər ki, bu da lazımı nəticə vermir, ideya da ölür. Adamlar baĢa düĢmürlər ki, ən azından iĢi 
düz  görmək  lazımdır.  Məqsədlər,  vəzifələr,  strategiya  düzgün  müəyyənləĢdirilməlidir.  Biz,  ümumiyyətlə, 
strategiya  və  təbliğat  barədə  yalnız  danıĢırıq.  Belə  təbliğat  aparmazlar.  Hesab  edirəm  ki,  Azərbaycan 
Prezidentinə göndərilən təkliflər, layihələr onun özünə çatsaydı, lazımi iĢlər görülərdi.  
Ġstedadlı,  dünyanın  nəbzini  tutmağı  bacaran,  intellektual  səviyyəli  gəncləri  toplamaq,  onlara  Ģərait 
yaratmaq lazımdır. Əgər bu Ģərait yaradılsa, gənclərimizin qarĢısında heç bir qüvvə dura bilməz. Baxın, Leyla 
xanım  Əliyevanın  rəhbərliyi  altında  baĢlamıĢ  "Xocalıya  ədalət"  kampaniyası  necə  səs-küy  doğurdu!  çünki  bu 
kampaniyaya  rəhbərlik  edən  də,  onu  hərəkətə  gətirən  də  gənclərdir!  Bu  gün  strategiya  hazırlamağı,  təbliğat 
mexanizmini  qurmağı  gənclərə  belə  tapĢırmaq  lazımdır.  Əvvəlcə  sənədlər  toplusu  hazırlanmalı,  ən  azından 
rəqəmlər dəqiqləĢdirilməlidir. Hələ də biz 10-12 min erməninin 1918-ci ildə Azərbaycanda soyqırım törətdiyini 
deyirik. Amma erməni tarixçisi Hovanisyan o dövrdə 90 min silahlı erməninin Qafqaza köç etdiyini yazır. Fərqi 
görürsünüzmü?!  Bu  onu  göstərir  ki, biz  yaxĢı iĢləmirik, heç bir əhatəli strategiyamız  yoxdur. Amma  hələ  gec 
deyil,  çox  Ģey  edə  bilərik.  Bütün  istiqamətlərdə  görüləcək  iĢləri  müəyyənləĢdirmək,  hədəfləri  dəqiqləĢdirmək 
lazımdır.  Mən  bu  layihəni  hazırlamıĢam,  hazırladığım  planla  qısa  müddətdə  hər  Ģeyi  etmək  mümkündür.  O 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
100 
 
Ģərtlə  ki,  belə  bir  dövlət  qurumu  yaradıldığı  halda,  onun  rəhbərliyi  iĢi  bilən,  ağıllı  bir  Ģəxsə  tapĢırılsın,  öz 
iĢçilərinə paxıllıq edən, baĢqalarının layihəsini öz adına çıxan, iĢ görmək istəyənləri gözü götürməyən, təbliğata 
ayrılan pulları özünün xarici səfərlərinə xərcləyən birisinə yox ..  
-    Misal  üçün  bu  yaxınlarda  Azərbaycan  Tarix  Ġnstitutun  sədri,  millət  vəkili,  professor  Yaqub 
Mahmudov  "Hüriyyət"  qəzetinə  verdiyi  açıqlamasında  belə  bir  fikir  bildirmiĢdi  ki,  Qars  Ģəhərində 
ermənilərin minlərlə türk insanını vəhĢicəsinə öldürdüyü  məzar topluluqları hələ də açılmayıb. Nə üçün 
Türkiyə  hökuməti  bu  topluluqları  açıb  dünya  ictimaiyyətinə  həqiqətləri  çatdırmır  ki,  erməni  təxribat 
maĢınına zərbələr vurulsun.... 
- Türkiyə Ġqdır məzarlarını 1990-cı ildə açmıĢdı. Mənə elə gəlir ki, biz hər Ģeydən əvvəl özümüz hərəkət 
etməliyik.  Azərbaycanın  Bakı,  ġamaxı,  Gəncə,  Lənkəran,  Neftçala  Ģəhərlərində  belə  Toplum  məzarların 
olduğunu  deyirlər.  Biz  onların  hamısını  açdıqmı?  Torpağı  iĢğal  edilən  bizik.  Nəhayət,  Azərbaycan  müstəqil 
ölkədir.  öz  fəaliyyətini  özü  müəyyənləĢdirməlidir.  Biz  hələ  Qarabağdakı  erməni  vəhĢiliklərini  əks  etdirən    və 
dünya  səviyyəsinə  çıxa  biləcək  bir  bədii  film  də  çəkməmiĢik.  Rejissorlarımız  həddindən  artıq  dünyəvi  olmaq 
istəyirlər ki, onlara Oskar-filan versinlər. Mən burada iki-üç dəfə cəhd  etdim, amma sponsor tapmağı  məndən 
istədilər Artıq çox yorğunam. Ssenarilərimi Türkiyə studiyalarına təqdim edəcəyəm. Televiziyalar isə Qarabağ 
problemini  artıq  köhnəlmiĢ  sayır,  bu  mövzudan  qaçırlar.  Biz  beləyiksə,  Türkiyədən  nə  gözləyirik?  Türkiyə 
lazım    olanda  bütün  faktları  ortaya  qoyacaq.    Amma  bizdə  hələ  görməli  iĢlər  daha  çoxdur.  Gör  neçə  illərdir 
ermənilərin  beynəlxalq  məhkəməyə  verilməsindən  danıĢırıq.  Bir  Ģey  etmədiyimiz  üçün  isə  çox  gülünc 
görünürük.  Nələrdənsə  ehtiyat  edənlər  iĢ  görməyi  bacarmayanlardır.  Hər  varianta  qarĢı  ən  azı  dörd  variant 
hazırlamalısan. Yalnız o zaman qalibsən...  
  
Elnur Eltürk. 
 
“Təzadlar”.-2010.-3-6 aprel.-N 63/64.-S.13. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
101 
 
Xocalı soyqırımı: Ədalətin zəfər çalması üçün daha nələr edilməlidir? 
 
BəĢər  tarixinin  on  qanlı  qətliamlarından  birinin  yaĢandığı  XOCALI  Ģəhəri,  erməni  silahlı  dəstələrinin 
azərbaycanlı əhaliyə qarĢı törətdiyi  qırğının  miqyası barədə dünya ictimaiyyəti  nə  dərəcədə  məlumatlıdır? Biz 
bu  sual  ətrafında  adətən  XOCALI  SOYQIRIMI  günü  ərəfəsində,  hər  il  26  fevral  öncəsi  düĢünürük?  Lakin 
XOCALI  gerçəklərini  dünyaya  tanıtmaq,  bu  soyqırımı  faktına  beynəlxalq  hüquqi  qiymətin  verilməsinə  nail 
olmaq üçün bu sual hər zaman bizim üçün aktual olmalıdır. 
XOCALI  SOYQIRIMI  müxtəlif  beynəlxalq  hüquqi  sənədlərin  əlaqədar  maddələrində  qadağan  olunmuĢ 
hərəkətlərə  tam  ziddiyyət  təĢkil  edir  və  xüsusilə  də  Soyqırım  Cinayətinin  QarĢısının  Alınması  və 
Günahkarlarının Cəzalandırılmasına Dair Müqavilənin 2-ci  maddəsində  "milli,  etnik,  irqi  və  ya dini bir qrupu 
qismən  və  ya  tamamilə  məhv  etmə"  Ģəklində  ifadə  olunan  "Soyqırım"  anlayıĢı  ilə  tamamilə  üst-üstə  düĢür. 
Xocalıda törədilən qırğın BMT Soyqırım Müqaviləsinin 2-ci  maddəsinin a) bəndindəki "bir qrupun üzvlərinin 
qətl edilməsi" və b) bəndindəki "qrup üzvlərinə fiziki və əqli baxımdan ciddi Ģəkildə zərər verilməsi" Ģərtlərinə 
tam uyğun gəlir. 
Beynəlxalq  hüquq  baxımından  SOYQIRIM  olduğu  mübahisəsiz  Ģəkildə  ortada  olan  Xocalı  hadisələri 
üçün ediləcək çox iĢ var. ġübhəsiz ki, bunların ən əhəmiyyətlisi ədalətin ortaya çıxması və yerini tapmasıdır. Bu 
günə  qədərki  mərhələdə  ədalətin  ortaya  çıxması,  XOCALI  SOYQIRIMI-nın  tanınması,  günahkarların 
cəzalandırılması,  zərər  çəkmiĢlərin  zərərlərini  azacıq  da  olsa  aradan  qaldıracaq  siyasi  və  hüquqi  xarakterli 
qərarların  alınması  üçün  səylər  sərf  edilib.  Azərbaycanda  və  xaricdə  təĢkil  edilən  rəsmi  tədbirlər,  müxtəlif 
ölkələrdəki tələbə təĢkilatları və diaspor qurumları tərəfindən təĢkil olunan xarici ölkələrin ictimaiyyətlərini və 
rəsmilərini məlumatlandırma təĢəbbüsləri və s. Fəaliyyətlər olub. 
Son  illərdə  isə  bu  fəaliyyətlərin  koordinasiyası  və  materiallarla  daha  çox  dəstəklənilməsi  diqqət  çəkir. 
Leyla  Əliyevanın  koordinatorluğunu  həyata  keçirdiyi  Ġslam  Konfransı  TəĢkilatı  Gənclik  Forumu  çərçivəsində 
aparılan  "XOCALI  üçün  ədalət"  beynəlxalq  məlumatlandırma  kampaniyası  çərçivəsində  daha  da  sürətlənib. 
2007-ci  ildə  Ġslam  Konfransı  Gənclik  Forumu  Dialoq  və  ƏməkdaĢlıq  TəĢkilatının  təklifi  ilə  "Müsəlman 
cəmiyyətlərə qarĢı 20-ci əsrdə iĢlənmiĢ insan hüquqları pozuntularını və faciələrini ortaq xatırlama günü" təĢkil 
edərək "XOCALI üçün ədalət" kampaniyasını 2010-cu ildə bütün Müsəlman ölkələrində xatırlama qərara alınıb. 
30-dan  çox  ölkədə  "XOCALI  üçün  Ədalət"  kampaniyası  daxilində  fəaliyyətlər  təĢkil  edilərək  dünya 
liderlərinə  istiqamətləndirilən  çağırıĢla  beynəlxalq  ictimaiyyətin  diqqəti  çəkilib.  Toplanan  imzalar  ABġ 
prezidentinə, Konqresə, Avropa Birliyinə  və  Avropa  Parlamentinə  və  onlarla eyni zamanda  dövlət baĢçılarına 
göndəriləcək.  Bu  çərçivədəki  fəaliyyətlər  siyasi  sahələrlə  məhdud  qalmır.  Küçə  nümayiĢləri,  sərgilər, 
müsabiqələr, kitablar və  kliplər hazırlanaraq cəmiyyətə sadə  dillə, yaĢanan  vəhĢiliyin  izah  edilməsi, XOCALI 
soyqırımının 20-ci əsrdə yaĢanan ən böyük qırğınlardan biri olduğunun qəbul etdirilməsi və qınanmasının təmin 
edilməsi məqsəd seçilib. 
Bütün bunlar əhəmiyyətli və müsbət olmaqla yanaĢı, aĢağıdakı məsələlərin də nəzərə alınmasının faydalı 
olacağını düĢünürük. 
XOCALI  SOYQIRIMI  ilə  bağlı  fəaliyyətlərin  mütləq  müəyyən  bir  sistematikaya  və  plana  sahib  olması 
vacibdir. Fəaliyyətlərin daxil və xariclə bağlı iki əhəmiyyətli istiqaməti olmalıdır. Bu iki istiqamətin əhəmiyyətli 
məzmun, müddət və taktika fərqliliklərinə sahib olması mümkündür. 
XOCALI  SOYQIRIMI  ilə  bağlı  fəaliyyətlərin  son  hədəfi  yuxanda  da  ifadə  edildiyi  kimi  XOCALI 
SOYQIRIMI-nın tanınması, günahkarların cəzalandırılması, zərər çəkmiĢlərin zərərlərinin müəyyən dərəcədə də 
olsa ortadan qaldırılması yoluyla ədalətin yerini tapmasıdır. 
Xarakterinə görə XOCALI SOYQIRIMI ilə bağlı fəaliyyətlərin bir hissəsi təbii ki, könüllülük xarakterinə 
malik olacaq. Fəqət mövzunun əhəmiyyəti və qarĢı tərəfin imkan və səyləri diqqətə alınaraq bu iĢlərin peĢəkar 
səviyyədə aparılması zəruridir. Prosesdə reklam, təbliğat, ictimaiyyətlə əlaqələr, informasiya, lobbiçilik və digər 
təqdimat vasitələrindən peĢəkar istifadə edilməsi Ģərtdir. Siyasi, hüquqi, iqtisadi, mədəni, təhsil, hərbi və digər 
sahələrdə strateji planlama və strateji idarəetmə modelinə sahib yaxĢı təĢkilatlanma Ģərtdir. 
Fəaliyyətlərin  koordinasiyası,  hamılıqla  eyni  təĢkilatda  olmasa  da  müəyyən  iĢlərin  ortaq  hədəf, 
imkanlardan  ortaq  faydalanma  Ģəklində  reallaĢdırılması  əhəmiyyətlidir.  Sistematik  bütünlük,  hədəf  ortaqlığı, 
ifadə bütövlüyü, hədəf kütlənin xüsusiyyətləri diqqətə alınaraq bənzər ya da tamamlayıcı xüsusiyyətli fəaliyyət 
və  Ģüarlar  əhəmiyyətlidir.  Prosesdə  mesaj  bütövlüyünə  diqqət  yetirilməlidir.  Bu  mövzuda  bu  günə  qədərki 
mərhələdə müĢahidə edilən əskikliklər aradan qaldırılmalı, fərqli fəaliyyətlərdə ortaq ya da heç olmasa bir-birini 
tamamlayan mesajlar verilməlidir. 
Azərbaycan  diaspor  təĢkilatlan  arasındakı  rəqabətin  XOCALI  SOYQIRIMI  mövzusundakı  iĢlərə  zərər 
verməməsinə diqqət yetirilməlidir. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
102 
 
Bənzər  Ģəkildə  XOCALI  SOYQIRIMI  mövzusunda  görülən  iĢlərin  Azərbaycanın  daxili  siyasi 
mübahisələrinə  qatılmaması  da  zəruridir.  Bu  istiqamətdəki  fəaliyyətlər  daxili  siyasətdə  müsbət  ya  da  mənfi 
mənada təbliğat vasitəsi olmamalıdır. 
Digər  tərəfdən  XOCALI  SOYQIRIMI  insanlığa  qarĢı  cinayətdir  və  təbii  ki,  dini  və  etnik  bağ  diqqətə 
alınmadan hər kəsin bu mövzudakı ədalətin yerini tapması üçün dəstəyi əhəmiyyətlidir. Amma, eyni zamanda 
təbii  bağlan  diqqətə  alınaraq,  Türk  və  Müsəlman  əhaliyə  sahib  ölkələrin  və  xaricdəki  Türk  mənĢəli  və 
Müsəlman kütlələrin-diasporun dəstəyindən xüsusi olaraq faydalanılmalıdır. 
Mənfi  reaksiyalar,  yerli-yersiz,  "qan  və  göz-yaĢı  ticarəti"  görüntüsü  meydana  gətirəcək  fəaliyyətlərdən 
uzaq  durulması  zəruridir.  Müxtəlif  ölkələrdə  əhəmiyyətli  mövqelərdə  olan  Ģəxslərdən  və  təĢkilatlardan  yerli-
yersiz və həddindən artıq dərəcədə bu sahədə faydalanmaq təĢəbbüsləri ilə onların imkan və mövqelərinə zərər 
verilə  bilər.  Bu  hal  uzaq  mərhələdə  elə  bu  Ģəxslərin  verə  biləcəyi  çox  zəruri  faydalarından  məhrum  qalmaq 
mənasına da gəlir. 
Əhəmiyyətli məsələlərdən biri də odur ki, həyata keçirdiyimiz tədbirlərin təsirinin azaldılması məqsədilə 
aparılacaq  mümkün  qarĢı  təbliğatlara  hazırlıqlı  olmaqdır.  Bu  səbəblə  təcili  qərar  verə  biləcək  mərkəzlərin 
mövcud olması, bura sürətli strateji qərarlar ala bilən Ģəxslərin cəlb edilməsi çox əhəmiyyətlidir. 
Təbliğat prosesində sadəcə gerçək dəlillər ilə hərəkət etmək, uğur qazanmaq naminə ĢiĢirtmələrdən uzaq 
durmaq  zəruridir. Çünki  məqsəd  ədalətin  ortaya çıxmasıdır. Bu cür səhv addımlar xoĢ  niyyətdən  qaynaqlansa 
da, prosesin ciddiyyətinin azalmasına səbəb ola bilər. 
Fəaliyyətlərin məzmun etibarilə fərqli olması daha yaxĢı olar. Sırf XOCALI SOYQIRIMI ilə bağlı; əsas 
mövzusu  XOCALI  SOYQIRIMI  olan,  amma  digər  mövzuları  da  əhatə  edən;  eyni  dərəcədəki  mövzularından 
biri  XOCALI  SOYQIRIMI  olan;  əsas  mövzusu  tam  fərqli  bir  mövzu  olan,  amma  münasib  yerdə  XOCALI 
SOYQIRIMI  gerçəklərini  də  izah  edən  əsərlər  (siyasi,  hüquqi,  iqtisadi,  hərbi,  mədəni,  maarifləndirici  və  s.) 
ortaya qoyulmalıdır. 
Fəaliyyətlərin 20-26 Fevral arası ilə  məhdud tutulmaması, il boyunca  olması, amma  ən azı 1 Fevral  - 1 
May  (müəyyən  mərhələdə  31  mart  hadisələri  də  əlavə  olunaraq)  mərhələsinin  sıx  olması  strateji  baxımdan 
əhəmiyyətlidir.  ġübhəsiz  ki,  fəaliyyətlərin  çərçivəsinə  və  məzmununa  dair  daha  çox  Ģey  ifadə  edilə  bilər.  Bu 
yazıda biz, sadəcə, ümumi məsələlər qeyd etməyə çalıĢdıq. 
Araz ASLANLI,  
Nabat QARAXANOVA 
 
“525-ci qəzet”.-2010.-9 aprel.-N.61.-S.4. 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin ĠĢlər Ġdarəsinin 
PREZĠDENT  KĠTABXANASI 
─────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 
103 
 
Ġslam Konfransı TəĢkilatının Xarici ĠĢlər Nazirləri ġurası Xocalı faciəsini  
insanlığa qarĢı törədilmiĢ cinayət kimi tanımıĢdır 
 
Mayın  20-də  Tacikistanın  paytaxtı  DüĢənbədə  keçirilən  Ġslam  Konfransı  TəĢkilatı  Xarici  ĠĢlər 
Nazirləri ġurasının (ĠKT XĠNġ) 37-ci sessiyasının yekun iclasında Dialoq və ƏməkdaĢlıq uğrunda Ġslam 
Konfransı Gənclər Forumunun (ĠKGF) fəaliyyəti haqqında qətnamə qəbul edilmiĢdir. Qətnamədə xüsusi 
bəndlə  ĠKT  üzv  dövlətləri,  həmçinin  ĠKT-yə  bağlı  beynəlxalq  institutlar  "Xocalıya  ədalət" 
kampaniyasının fəaliyyətində aktiv iĢtiraka və faciənin həm beynəlxalq, həm də milli səviyyədə insanlığa 
qarĢı törədilmiĢ cinayət kimi tanınmasına çağırılmıĢdır.  
 
Bu  haqda  DüĢənbədə  ĠKT  XĠNġ  sessiyasına  qatılan  forumun  nümayəndə  heyətinin  rəhbəri,  ĠKGF  baĢ 
katibi ElĢad Ġskəndərov bildirmiĢdir. Sənəddə Forumun fəaliyyətinə və xüsusilə ĠSESKO ilə birgə aparılan "ĠKT 
ölkələrində  XX  əsrdə  törədilmiĢ  humanitar  faciələr"  proqramının  həyata  keçirilməsinə  yüksək  qiymət 
verilmiĢdir.  Qətnamə,  həmçinin  üzv  dövlətləri  ĠKGF-nin  mədəniyyətlərarası  dialoq  üzrə  baĢ  əlaqələndiricisi 
Leyla xanım Əliyevanın təĢəbbüsü ilə irəli sürülən və Xocalı faciəsi haqqında dünya ictimaiyyətinin düzgün və 
obyektiv  məlumatlandırılması  məqsədini  daĢıyan  "Xocalıya  ədalət"  beynəlxalq  məlumat  və  təĢviqat 
kampaniyasına dəstək verməyə çağırır.  
E.  Ġskəndərov  sənədi  Ģərh  edərkən  bildirmiĢdir  ki,  bu,  BMT-dən  sonra  ikinci  böyük  beynəlxalq  təĢkilat 
olan  ĠKT-yə  üzv  57  dövlətin  xarici  siyasət  idarələri  rəhbərlərinin  hadisənin  miqyasının  təyin  edilməsi 
baxımından  insanlığa  qarĢı  törədilmiĢ  cinayət  ifadəsini  istifadə  edərək,  Xocalı  faciəsinin  xarakteri  haqqında 
birmənalı olaraq mövqe bildirdikləri ilk qətnamədir. Qeyd olunan ifadə həm siyasi, həm də beynəlxalq-hüquqi 
tərkibə  malikdir,  beynəlxalq  humanitar  hüququn  bir  çox  ciddi  pozuntularını,  o  cümlədən  genosid  cinayətini 
əhatə edir. 
ĠKGF-nin  baĢ  katibi  qeyd  etmiĢdir  ki,  sənədin  konsensusla  qəbul  edilməsi,  həmçinin  buna  qədər  üzv 
ölkələrin  XĠN  ekspertləri  tərəfindən  təsdiq  edilməsi  ĠKT-nin  Xocalı  faciəsinin  həqiqi  xarakteri  haqqında 
əminliyinin  güclənməsinin  göstəricisidir.  Bu  sənəd  Xocalı  faciəsinə  cari  ilin  yanvar  ayında  ĠKT  Parlamentlər 
Ġttifaqı  (ĠKT  PĠ)  tərəfindən  verilən  qiyməti  təkrarlayır  və  ümumilikdə  Xocalıdakı  qətliamın  ĠKT-yə  üzv 
dövlətlərin parlamentləri tərəfindən  insanlığa  qarĢı törədilmiĢ  cinayət  kimi tanınması,  eləcə  də tanınma  haqda 
məsələnin  beynəlxalq  səviyyəyə  qaldırılması  üçün  ciddi  siyasi-hüquqi  zəmin  hazırlayır.  57  üzv  dövlətin  belə 
mövqeyinin  formalaĢmasında  Forumun  mədəniyyətlərarası  dialoq  üzrə  baĢ  əlaqələndiricisi  Leyla  xanım 
Əliyevanın  təĢəbbüsü  ilə  həyata  keçirilən  "Xocalıya  ədalət"  kampaniyası  böyük  rol  oynamıĢdır.  Qətnamədə 
kampaniyanın  fəaliyyətinə  yüksək  qiymət  verilmiĢ  və  üzv  dövlətlər  onun  həyata  keçirilməsində  aktiv  iĢtirak 
etməyə çağırılmıĢdır. 
Qeyd edək ki, "Xocalıya ədalət" beynəlxalq məlumat və təĢviqat kampaniyasına 2009-cu ildə beynəlxalq 
səviyyədə  start  verilmiĢdir.  Hazırda  kampaniyanın  fəaliyyəti  35-dən  artıq  ĠKT  və  həmçinin  Avropa  və  Latın 
Amerikası ölkələrini əhatə edir. 
 
“Xalq qəzeti”.-2010.-21 may.-N 109.-S.4.