Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински нясиман йагублу



Yüklə 1,88 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə18/21
tarix08.11.2019
ölçüsü1,88 Mb.
#29548
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21
Ebdurrehman Fetelibeyli-Dudenginski


–  
195
Цzeyиr bяyиn яsяrlяrи Sovetlяr Bиrlиyиnя qatыlmыш bцtцn 
cцmhurиyyяtlяrdя, xцsusиlя  Tцrk vя Qafqaz юlkяlяrиndя 
dяrиn tяsиr buraxmaqdadыr. Ruscaya olduьu kиmи  bиr  чox 
Avropa dиllяrиnя tяrcцmя edиlmишdиr. 
Цzeyиr bяyиn vяfatыndan sonra, sovetlяr bayaьы mяnfяяt-
lяrи  цчцn onun adыna muzey aчылмасы  иля  баьлы anыt qяraрыnы 
vermишlяr. 
Sovetlяr nя qяdяr чapalыyыrsa-чapalasыn, sяnяtи иlя ruhla-
ra mяhяbbяt vя etиmad tяlqиn edяn, Шяrq musиqиsиnиn seyrиnи 
dяyишdиrmиш olan Azяrbaycanыn bu bюyцk fяdakar vя sяmиmи 
oьlunu, yaradыlыш xarиqяsи  Цzeyиr Hacыbяylиnи  nя Azяrbay-
candan, nя dя Tцrk-Mцsяlman tarиxиndяn heч bиr qцdrяt ayы-
ra bиlmяz.  
«Азярбайъан» журналы, Мцнщен,  
1952-ъи ил октйабр-нойабр, № 6/7 
 
 
 
SOVET–FИN  ЩЯРБИ 
 
 
(Sovet–Fиn щярби  bиtmяsиnиn 3-cц иldюnцmц) 
 
ИLK HЯFTЯ 
Я 
 
n mцhцm Vыborq иstиqamяtи sayыlыrdы. Bцtцn gюzlяr 
7-cи orduya дикилmишdи. Mяrkяzdяn gюndяrиlmиш 
yцzlяrlя  mцfяttишlяr, nя ordu kapиtanы Yakovlevи, nя  dя 
гярарэащ  ряиси  Гordov  иlя baшqa  гярарэащ  забитляриня  ишlя-
mяyя иmkan vermиrdиlяr. Mцharиbя baшlamamышdan bиr hяf-
tя яvvяl Qыzыl ordunun sиyasи иdarя mцdиrи Mexlиs gяldи. Bц-
tцn  гярарэащ  забитлярини,  шюbя  mцdиrlяrиnи topladы  vя 
dedи:“Almanиya 33 mиlyon  яhalиsи olan Polшanы 18 gцndя 
mяьlub etdи. Bиz kичиk, 3 mиlyon, 800 mиn яhalиsи olan Fиn-
landиyanы  bиr hяftяyя  mяьlub eтmяlиyиk kи, bцtцn Avropa 
qarшыmыzda baш яysиn.” 

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
          
196
Vыborqun иkи hяftяyя zябt olunacaьыnы proqnozlaшdыran 
гярарэащын dюyцш  planыna uzun mцddяt hamы gцldц. Lakиn 
fиnlяrин gюzqamaшdыrыcы, qяhrяman mцqavиmяtи ruslarыn иldы-
rыmsцrяtlи qяlяbя haqqыnda bцtцn xяyallarыnы puч etdи. 
Mцharиbяnиn bиrиncи hяftяsиnиn sonunda ordu kapиtanы 
Yakovlev, гярарэащ ряиси Гordov vя operatиv шюbянин mцdиrи 
Malиnиn Fиnlandиyanы  иstиla etmяk planыnы vaxtыnda yerиnя 
yetиrmяdиklяrи  цчцn vяzиfяlяrиndяn  чыхарылдылар. 7-cи ordu 
командирлийи  Mеretskov,  гярарэащ ряисилийиня Иsserson, hяrbи 
hиssя komandanlыьыna Jdanov vя baшqalarы tяyиn edиldиlяr. 
Fиnlяr 7-cи ordunu aьыr иtkиyя uьradaraq plan цzrя ol-
duqca yavaш-yavaш gerи чяkиlиrdиlяr. Bяzяn яks hцcuma ke-
чяrяk cяbhяnиn mцxtяlиf bюlgяlяrиndя qыzыl ordu hиssяlяrиnи 
darmadaьыn edиrdиlяr. Belя  bиr zяrbя  nяtиcяsиndя 70-cи  
Дивизийа alayы bюyцk иtkи verяrяk 8 kиlometrlиyиnя gerи чяkиl-
mяk mяcburиyyяtиndя qaldы. Vяzиyyяtдян  чыхmaq  цчцn 44-
cц Дивизийа saь qanaddan alыnaraq 70-cи  Дивизийайа kюmяyя 
gюndяrиldи.  
Hяtta “yцksяk шяxslяrиn” dя orduya rяhbяrlийи ruslara 
yardыm etmяdи. Uzanan mцharиbяdя  gцndя  mиnlяrlя  иnsan 
hяyatы mяhv olurdu.  
Ordunun yenи гярарэащ ряиси Иsserson da юz vяzиfяsиndя 
чox qala bиlmяdи.  Феврал ayыnda onu vяzиfяsиndяn ataraq 
Kalиnиn шяhяrиnя ehtиyat alaya komandир tяyиn etdиlяr.  
Dиqqяtи cяlb edяn budur kи, bu adam гярарэащ ряисилийиня 
gяlmяzdяn яvvяl дивизийа эенералы иdи, on gцndяn sonra иsя ор-
ду эенералы rцtbяsиnя yцksяltdиlяr. Гярарэащ ряислийиндян чыxa-
rыldыqdan sonra ися albay rцtbяsиnя endиrиldи. Petsamodan 
Vыborqa qяdяr uzanan bu cяbhяnиn  Шимал  bюlgяsиndя  ишlяr 
daha bяrbad halda иdи. Sovet Иttиfaqы  qяhrяmanы  Шternиn 
komandanlыьы altыnda olan 8-cи ordunun  дивизийаlары mцhasи-
rяdя qыrыlыrdы.       

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
                                        
 
 
      
 
–  
197
Vоrошиlovun яmrиndя  Дивизийа komandanы Vиnoqradov 
яsgяrlяrиn qarшыsыnda gцllяlяndи. Fиnlяr Vиnoqradovun don-
muш cяsяdиnиn tapыldыьыnы xяbяr verdиlяr. Bunun яksи olaraq 
Sovetlяr Vиnoqradovun saь-salamat  Дивизийаиn baшыnda ol-
duьunu elan etdиlяr. Gюrцndцyц  kиmи  fиnlяrиn xяbяrи  hяqи-
qяtя uyьun deyиlmиш. Sovetlяrиn xяbяrlяrи  иsя baшdan-baшa 
yalan иди. Nя komandanlarыn dяyишdиrиlmяsи, nя gцllяlяnmя 
цsulu, nя dя baшqa zalыmlыqlar Sovetlяrя vяzиyyяtи юz xeyиr-
lяrиnя  dяyишmяyя  kюmяk etmиrdи. Mannerheиm  хятти yarыl-
madan sarsыlmaz галырды.  
Cяbhяyя  Sиbиrdяn yenи    дивизийаlаr gяtиrиldи.  Цmumиy-
yяtlя, цч ay ичиndя 7-cи ordunun hиssяlяrи цч dяfя qцvvяlяrlя 
doldu. Mяrhяmяtsиz vя  mяnasыz tяlяfatlar bцtцn cяbhяlяr-
dя verиlиrdи. Bu yerlяrdя  Qыzыl  яsgяr qanы  иlя  bойanmamыш 
bиr kvadrat metr torpaq belя tapыlmazды. Belя  qыsa bиr za-
manda bu qяdяr иnsan tяlяfatы hяlя gюrцnmяmишdи. Donma 
tяsиrи altыnda юlмяк иnsana qorxu verяn bиr hal almышdы.  
Яsgяrlяrи хцсусян, миналар vя “gu quшlarы” qorxudurdu. 
Bu миналарыn dяhшяtиndяn яsgяrlяr torpaьa addыm basmaьa 
чяkиnиrdиlяr. Torpaьa  етибар  етмирдиляр.Hяqиqяtяn dя 
bundan daha гorxunc heч nя ola bиlmяzdи. Hяr hansы baшqa 
bиr sиlah bu qяdяr ruhsarsыdыcы qorxu vermяzdи.  Мина  kяш-
fиyyatчыlarыnыn ися dяlи olmasыna tez-tez rast gяlиnиrdи. 
Щям  яsgяrlяr,  щям  дя  nяqlиyyat yalnыz aчыlmыш  иzlяr 
цzяrиndяn hяrяkяt etmяyя чalышыrdы. Bu sяbяbdяn yollar hяr 
ъцря  манеялярля  долу  иди. Hяrяkяt bцsbцtцn pozulmuшdu. 
Lenиnqraddan baшlayaraq cяbhяyя qяdяr bцtцn yollar яsgяr 
vя nяqlиyyatla dolu иdи. 
 
 
“GU  QUШLARЫ”  VЯ 
 “MИNSK  FИNLЯRИ” 
 
Gu quшu? Onlarы mяьrur qartal adlandыrыrdыlar. 
Bu adы onlar юzlяrи qazanmышdыlar. 

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
          
198
Bu aь geyиmlи, “Suomи” avtomatы иlя sиlahlanmыш, 40 dя-
rяcя soyuqda dцшmяn яsgяrlяrиnи aьacыn baшыnda oturub gцl-
lя  иlя  kяsяn Fиn oьullarы  иdи.  Иrяlиlяyяn Qыzыl  яsgяrlяr hara 
baxacaqlarыnы  bиlmиrdиlяr.  Минаlаrыn  цzяrиnя addыm qoy-
mamaq  цчцn yerя, yoxsa dцшmяn gцllяsиnя tuш  gяlmяmяk 
цчцn yuxarы baxsыnlar. Lakиn bцtцn bunlar hamыsы boшuna иdи. 
Чцnkи nя минаlаr, nя dя “guggug quшlarы” gюrцnmцrdцlяr.  
“Guggug quшlarы” nяqlиyyatыn hяrяkяtиnя  яngяl tюrяt-
mяk цчцn yol цzяrиndя минаlаr quraшdыrыrdыlar. Bu минаlаrы 
tяmиzlяmяk цчцn maшыnlardan dцшяnlяr aьaclardan avtomat 
gцllяlяrи иlя vurulurdular. “Guggug quшlarы” yollarda “mцs-
tetиller” qururdular, yяnи  dюrd Fиn  яsgяrи yolun цstцndя, 
aьaclarыn baшыnda otururdu. Onlarыn sиlahlarы yolun bu hиs-
sяsиnи tamamиlя юz nяzarяtи altыnda saxlayыrdы. Onlar ancaq 
hяrяkяt edяn dиnc яhalиyя atяш aчmыrdыlar. Amma яsgяrlяrи, 
hяrbчиlяrи bu “mцstetиle” buraxdыqdan sonra dюrd tяrяfdяn 
onlarы atяшя tuturdular.  
Qыzыl ordunun яsgяrlяrи arasыnda иtkиlяr чox olurdu. Gюz-
lяmяdиklяrи halda atяшя  mяruz qalmыш  иnsanlar yolun kяna-
rlarыna atыldыqlarы zaman tez-tez “mцstetиlиn” яtrafыnda basdы-
rыlmыш минаlаrа dяyиrdиlяr. Sovetlяr Fиnlandиya яleyhиnя Mиnsk 
“fиnlяrи” шыddetlи sиyasи hяrbи dя aчmышdыlar. Kuusиnenи komиn-
ternиn бязякли сarayыndan чыxarыb ялдягайырма “Fиn xalq hюku-
mяtиnиn” rяиsи  tяyиn etdиlяr. Bu marиonet Fиn hюkumяtи  иlя 
mцqavиlя dя иmzalandы.  
Bu mцqavиlя Helsиnkиdя tяsdиq olunmalы иdи. Kuusиne-
nиn Fиn xalqыna mцracияtlяrи, kиtablары, дeklarasиyalarы gцn-
dяn-gцnя Sovet qяzetlяrиnиn sцtunlarыnы doldurur, radиo иlя 
yayыlыrdы. Bu чыxышlarda Kuusиnen Fиnlяrя, sиlahlarы юz hюku-
mяtlяrи яleyhиnя чevиrmяyя dяvяt edиrdи.     
Buna cavab olaraq Fиnlяr mиllи  шяrяf, heysиyyяt vя 
qцrurlarыnы  mцdafия edяrяk daha шиddяtlя vuruшurdular. 
Kuusиnen hюkumяtиnиn bиr xalq hюkumяtи olduьunu  иsbat 

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
                                        
 
 
      
 
–  
199
etmяk  цчцn Sovet qяzetlяrи tez-tez Kuusиnenи “Fиn xalqы” 
иlя  gюrцшdцrцr vя bu gюrцшlяr mцnasиbяtи  иlя xalqыn “чыlьыn 
sevиnclяrиnи” tяsvиr edиrdиlяr. Bиr dяfя “Lenиnqradskaya 
Pravda” qяzetиndя yazыlmышdы kи, guya Terиokи шяhяrиndя 40 
mиn adamыn ишtиrakы иlя mиtиnq olmuш vя bu mиtиnqdя bцtцn 
яhalи Kuusиnen “Xalq hюkumяtиnи alqышlamышdы”. 
Belя  xяbяrя heyrяt etdиk.  Чцnkи  bцtцn Fиnlяr evlяrиnи 
yandыraraq gerи  чяkиlиrdиlяr. Terиodakы  шяhяrdя yalnыz bиr 
qoca qadыn vя yaшlы kиши gюrdцk. Onlar da Fиn deyиl, estonи-
yalы иdи. Bu qocalara gerи чяkиlmяdиklяrиnя gюrя яldя olun-
muш  qяnиmяtlяrdяn hяdиyyяlяr verиldи. Sovet qяzetиnиn bu 
uydurmasыna tяяccцb edиb dostumdan “Terиokиdя hяr hansы 
bиr Fиn gюrdцnmц?” – deyя, soruшdum. O, деди: "Mяn dя sя-
nиn kиmи  nя Terиokиdя, nя  dя baшqa yerlяrdя  bиr Fиn belя 
gюrmяdиm".   
“Lenиnqradskaya Pravda” qяzetи daha bюyцk  рягям 
gюstяrя  bиlиrdи,мясялян, “тявазюкарлыг”  едяряк 40 mиn  gюs-
tяrmишди. Moskva tяrяfиndяn bиr “Fиnlandиya xalq ordusu” 
da tяшkиl olunmuшdu. Bu, ordunun яsgяrlяrиnиn az bиr hиs-
sяsи Sovet Kaрeлyasыndan toplanmышdы,  яksяrиyyяtи  иsя rus-
lar, ukraynalыlar vя beloruslar иdи. Bunlara 1939-cu иldя Pol-
шadan oьurlanmыш  яsgяr paltarlarы geyиndиrmишdиlяr. Onlarы 
dюyцшя  cяlb etmиrdиlяr. Bu ordu hиssяlяrи  “юz mяrkяzlяrи” 
Helsиnkиyя  иlk sяfяrlяrdя mahnыlarla daxиl olmaq цчцn 
hazыrlanыrdыlar.     
Bu “Fиn xalq ordusu” haqqыnda qыzыl яsgяrlяr arasыnda 
aьыzdan aьыza belя bиr лятифя yayыlmышdы: “bиr qыzыl яsgяr zяиf 
bиr sяslя dostundan, Fиn  минаsыnа heч rast gяldиnmи, deyя 
soruшur. Иkиncи cavabыnda, mяnиm rastыma чыxan Mиnsk Fиn-
lяrиnиn qabaьыnda Fиn минаlаrы heч nяdиr,- дейир”. Belorusun 
paytaxtы  Mиnsk  шяhяrиndяn toplanmыш “Fиnlяr”  мяlumdur 
kи, Fиnlandиyaда Petsamodan Vыбоrга  qяdяr uzanmыш  bиr 
cяbhя boyuну mцdafия etmяyя mяcbur иdи.  

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
          
200
Fиnlяrиn  яsgяrlяrиnин sayы, hяrbи  эцъlяrиnиn, top, tank 
vя tяyyarяlяrиnиn mиqdarы сovetlяrиnkи иlя mцqayиsя edиlmя-
yяcяk dяrяcяdя az иdи. Karelийя бюлэясиндя иsя Sovet яsgяr-
lяrиndяn vя hяrbи texnиkadan boш bиr nюqtя belя tapыla bиl-
mяzdи. Buna gюrя dя tяyyarяdяn atыlan hяr bиr bomba hя-
dяfя  чatacaqdы. Fиnlяrиn hяrbи texnиkasы olmadыьыndan 
сovetlяr  яsgяrи  hиssяlяrиnи  hцcum  хяттиnя  qяdяr  асанлыгла 
чякиб эятиря bиlиrdиlяr.       
Yalnыz bu mяsafяdяn Fиnlяr tцfяng, avtomat vя makиna-
lы tцfяng atяши иlя tяsиr edя bиlиrdиlяr. Amma mцkяmmяl tяsиr 
edиrdиlяr. Az bиr vaxtda юlцlяrdяn tяpяlяr yцksяlmяyя baшla-
mышdы.  
 
 
  
 
 
ORDENSИZ (MEDALSЫZ),  
AMMA ТЯЗЯ РЕЗИН 
 
Яgяr Fиnlandиya Sovet-Fиn mцharиbяsи  dюvrцndя So-
vetlяrиn cяbhяyя tюkdцklяrи hяrbи texnиkanыn 25 faиzиnя ma-
lиk olsaydы, o halda иlk bahara qяdяr Vыborqa yaxыnlaшmaq 
belя mцmkцn olmazdы. Иlk baharda иsя bцtцn hяrяkяt daya-
nacaqdы.  Чцnkи  Fиnlandиyada  иlk baharda щцъум  hяrbи  yц-
rцtmяk, demяk olar kи,  иmkan xarиcиndяdиr. Hяtta Mart 
ayыnыn  яvvяllяrиndя, 1940-cы  иl 6-9 mart tarиxlяrи arasыnda 
donun aчыlmasы цzцndяn nяqlиyyatыn hяrяkяtи чox чяtиnlяш-
dи.   
Bяllиdиr kи, Fиnlandиyada  щцъум  hяrbи  цчцn  яn uyьun 
zaman yaz vя  qышdыr. Buna baxmayaraq qыzыllar bцtцn mц-
vяffяqиyyяtsиzlиklяrиnиn gцnahыnы yazыq qышыn boynuna atыr-
dыlar. Halbukи qoca qыш bцtцn gюllяrи dondurmuш hava lиma-
nыnы, чюllяrи иsя yollara чevиrmишdи. Bцtцn mцvяffяqиyyяtsиz-
lиklяrиn gцnahы  иsя Sovet sиstemиnиn  юzцndя, bolшevиk rяh-
bяrlяrиnиn  иstedadsыzlыьыnda vя qabиlиyyяtsиzlиyиndя  иdи.  Яs-
gяrи hиssяlяrиnиn юзцндя дя qarmaqarышыqlыq чox иdи.    

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
                                        
 
 
      
 
–  
201
Bu qarmaqarышыqlыьы da yuxarыdan Stalиn, Vorошиlov vя 
onlarыn mцavиnlяrи tюрядирдиляр. Qыzыl ordunun sиyasи иdarяsи-
nиn, NKVD vя hяrbи prokurorluьun tюrяtdиyи яngяllяr haq-
qыnda иsя danышmaьa belя dяymяz. Яsgяr komandирlяrы kиmи 
dиnlяyяcяklяrиnи, kиmя tabe olacaqlarыnы  bиlmиrdиlяr. Onlar 
vaxtlarыnы bu cцr mцfяttишlяrя  иzahat vermяklя keчиrиrdиlяr. 
Юz щиссяляри иля мяшьул олмаьа ися az vaxtlarы qalыrdы.     
7-cи ordunun kapиtanы Yakovlevиn qяrarыna gюrя  яsas 
zяrbя ordunun sol qanadы  иlя endиrиlmяlи  иdи. Hяrbиn 3-cц 
gцnц heч bиr mяna olmadan ona yuxarыdan яmr etdиlяr kи, 
яsas zяrbяnи saь qanada keчиrsиn. Bu qanadda da Fиnlяr 
qцvvяtlи  mцqavиmяt gюstяrdиlяr. Bundan sonra яsas zяrbя 
yenиdяn sol qanada keчиrиldи. 
Bunun nяtиcяsиndя ordu hиssяlяrиnиn qanaddan–qanada 
mяnasыz hяrяkяtlяrиndя  чox vaxt иnsan  иtkиsи olurdu. Yцk-
sяk rяhbяrlяrиn gцnahlarы  vя  иstedadsыzlыьы kapиtan Yakov-
levиn цzяrиnя dцшdц. Halbukи Yakovlevиn яvvяlkи qяrarы яn 
doьru иdи. 
Цmumиyyяtlя, Fиnlandиyaya qarшы aчыlmыш mцharиbя bиr 
hяftя yerиnя цч ay yarыm sцrdц. Fиnlяrиn hesabыna эюря hяr 
шяhиd Fиn яsgяrиnиn яvяzиnя on qыzыl яsgяr шяhиd olmalы иdи.    
Fиnlяrиn bu hesablarы doьru чыxmadы. Bиr Fиn яsgяrиnиn 
яvяzиnя ondan daha artыq qыzыl яsgяr tяlяf oldu. Gюrцndцyц 
kиmи  hяr  иkи  tяrяfиn hesablarы doьru  чыxmadы. Kuusиnenи 
Helsиnkиdя oturtmaq яvяzиnя Sovetlяr onun hюkumяtиnи 
daьыtmaьa mяcbur oldular. Hяtta Vыborq belя mцharиbя иlя 
alыna bиlmяdи. Yadыmыzdadыr kи, “Lenиnqradskaya Pravda” 
hяr gцn yazыrdы: “Vыborq mцhasиrяyя alыnmыш  vя  bиr neчя 
gцndяn sonra qыzыl ordunun яlиnя keчяcяk.”      
Hяrbи tяblиьatda deyиlиrdи: “13 mart saat 12.00-a qяdяr 
uzanan hцcum nяtиcяsиndя  Qыzыl Ordu Vыborqu zяbt etdи.” 
Halbukи, Vыborqu Fиnlяr mцqаvиlяyя  gюrя  tяslиm etdиlяr. 
Vыborq яtrafыnda kиmиn kиmи mцhasиrяyя aldыьы anlaшыlmadы. 

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
          
202
Amma bu aydыndыr kи,  цч ay yarыm ordu tяrяfиndяn alыna 
bиlmяyяn Vыborqu Sovet tяblиьatы mart ayыnыn 13-dя beш-altы 
saat ичиndя “zяbt etdи”. Яsgяr vя komandирlяr иlk dяfя иdи kи, 
Sovet шяraиtи xarиcиndя hяyat gюrцrdцlяr.  
Fиnlяr tяrяfиndяn evlяrя gиrяrkяn иnsan tяmиzlиyя, evин 
эюркяминин zяngиnlиyиnя heyran qalырdы. Bu evlяrиn sahиblяrи 
sadя Fиn zяhmяtkeшlяrи иdи. Bиr dяfя Fиn kяndlиsиnиn evиndя 
иstиrahяt edяn qыzыl яsgяr щиссяляриндян–"taxtaбити vя bиrяlяr 
onlarы narahat etmиrlяr?–deyя soruшduq. Buna cavab olaraq 
onlardan bиrи dedи:–“Йолдаш komandир, taxtaбити vя bиrяlяrи 
bиz hцdud xarиcиndя buraxdыq”, yяnи Fиnlandиyanыn hцdudu 
xarиcиndя – Sovetlяr Иttиfaqыnda.       
Hяqиqяtяn dя  Fиnlandиyanыn dюvlяt quruluшu, Fиnlan-
dиya hюkumяtи vяtяndaшlarыnыn иnкишафы, azad vя xoшbяxt hя-
yat sцrmяsи  цчцn bцtцn  шяraиtlяrи yaratmышdы. Fиnlandиya 
dюvlяtиnиn sиyasяtи иnsan шяxsиyyяtиnиn azad иnkишafыna шяraиt 
yaradыb vяtяndaшlarыn hцrrиyyяtиnи, zяhmяtиnи,  шяrяfиnи  vя 
dяyяrиnи qoruyurdu.     
Bцtцn bu nemяtlяrdяn Sovet vяtяndaшlarы mяhrum иdи. 
Buna gюrяdиr kи, Fиnlяr bolшevиzmя qalиb gяlиrdиlяr. Mцharи-
bяnиn gedишиndя vя sonunda bol-bol mцkafatlar paylanыrdы. 
Mиnlяrlя, on mиnlяrlя adam ordenlяrlя  tяltиf edиlmишdи. Bu 
mцnasиbяtlя Lenиnqradda belя  bиr  лятифя danышыrdыlar: “Яv-
vяllяr bиr-bиrи  иlя heч rastlaшmayan  иkи  gяnc (qыz vя  oьlan) 
tяsadцfяn тelefonla danышыrlar, gюrцш vaxtы vя yerи tяyиn edиr-
lяr. Sonda qыz oьlandan soruшur -щansы gюzячarpan яlаmяt-
lяrиnиzlя  sиzи tanыya bиlяrяm? - Oьlan cavab verиr kи, mяn 
ordensиz, medalsыzam, amma ayaьыmda тязя резин ayaqqabы 
var”.Тязя  резин ayaqqabы, palto, geyиm  сovet rejиmиndя чox 
nadиr tapыlan шeylяr иdи. Цz qaraldan Fиnlandиya mцharиbя-
sиndяn sonra ordensиz adama rast gяlmяk dя чox чяtиn иdи. 
Hяqиqяtяn dя bu mцharиbяdя arabaчыdan  тутмуш baш 

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
                                        
 
 
      
 
–  
203
kомандиря  qяdяr bцtцn Fиn  яsgяrlяrи orden vя medallarla 
tяltиf olunmaьa layиq иdи.    
Bцtцn dцnya Fиn  яsgяrlяrиnиn qяhrяmanlыьыna heyran 
иdи. Fиnlяrиn hяyatы  vя  zяhmяtsevяrlийи daha bюyцk 
heyranlыьa layыq  иdи. Ruhяn vя  mяnяn bu bюyцk mиllяtин 
иnsanlыьа daha чox xиdmяtlяrи olacaqdыр. 
 
«Азярбайъан» журналы, Мцнщен,  
1953-ъц ил март, № 10 
 
 
 
YAШASЫN ATATЦRK! 
 
n  цч  иldяn bяrиdиr kи, Atatцrkцn yalnыz mяnяvи 
varlыьы иlя hamыmыz bиrlиkdя yaшayыrыq. 
Sabahkы  nяsиllяr dя  йох olmayacaq, nuru getdиkcя 
artacaq, hяr bиr mяnяvи varlыqla yaшayacaq, иrяlиlяyяcяklяr. 

Иyиrmиncи  yцz  иlиn  яn bюyцk  иnqиlabчыsы  vя  яn bюyцk 
qurucusu Atatцrkц юymяk, mяzиyyяtlяrиnи saymaq яzmиndя 
deyиlяm. 
1942-cи  иlиn oktyabrыnda “Чortovи Vorota–Шeytan  Гa-
pыsы”  щцдудунда  qыzыllara qarшы  дюйцшцрдцк, hяm dя Azяr-
baycanыn baьыmsыzlыьы  uьrunda  вурушурдуг. Axшama qяdяr 
atяш алтында savaшы иdarя edяn mayor–dr. Qloqer чox yorul-
muшdu. Heч  gюzlянилmяdяn mяnя  mцracияt edяrяk dedи: 
“Atatцrk hяyatda olsaydы,  Иkиncи Cahan Hяrbи olmazdы”. 
Bu sюzlяr mяnиm qяlbиmи sevиnclяrlя doldurdu. Atatцrkцn 
qцdrяtиnи  bцtцn varlыьыmla, tam yaxыndan bиr daha hиss 
etdиm. Hяqиqятян, Atatцrk еlя bиr Tцrkиyя yaratdы kи, Иkиncи 
Cahan hяrbиnиn gedишиnя  vя sonuna dяrиn  тясир  етди.  Яgяr 
1939-da Stalиnиn иstяklяrиnи qяbul edиb, Tцrkиyя Stalиn-Hиtl-
er  Иttиfaqыna qoшulsaydы  неъя  оларды?.. Bunun mяnasыnы  hяr 
kяsdяn yaxшы anlayan Чюrчиl o zaman Tцrkиyя-Иngиltяrя 
andlaшmasыnыn иmzalanmasыnы чыlьыn sevиnclяrlя bиldиrмишdи. 

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
          
204
Hяrbdяn sonra sovetlяrlя  цz-цzя,  тякbaшыna buraxыlan 
Tцrkиyя  hяrbи  gюz  юnцnя alaraг sovetlяrиn tяlяblяrиnи  rяdd 
etdи. Hяm dя  kиmsяdяn yardыm gяlmяyяcяyиnи  bиlяrяk, 
лазым  оларса, yalnыz savaшacaьыnы  билдирdи. Hansы  dюvlяt o 
zaman sovetlяrиn tяzyиqиnя dayana bиlиrdи? 
Яgяr 1945-47-dя  Tцrkиyя sovetlяrиn tяlяblяrиnи  qяbul 
etsяydи, Азад dцnyanыn halы bu gцn nя olurdu, яcяba? 
Bцtцn humanиstlяr, Tцrk vяtяnиnиn toxunmazlыьы 
uьrunda sevя-sevя  юlцmя hazыr olan, Koreyada иnsanlыьыn 
sяadяtи цчцn tяrяddцd etmяdяn, qanыnы яsиgяmяyяn, bюyцk 
ич  иnqиlablarы  иsя  bиr damla qan axыtmadan yapmaq qцdrя-
tиnя sahиb olan Tцrk mиllяtиnя heyrandыrlar. 
Tцrkиyяnи яn bюyцk tяhlцkяdяn qurtaran, sonra иsя vя-
tяndaш savaшыna soxmadan, mцtlяqиyyяtdяn cцmhurиyyяtя, 
bиrpartиyalы sиstemdяn tam demokratиyaya чatdыran Atatцr-
kцn  yaradыcыlыьы olmuшdur. 
Mяn Atatцrkцn yaradыcы  qцdrяtи  юnцndя  баш  яyиrяm, 
hяm dя  sяrhяd bиlmяz sevgи vя sayьыlarыmla баш яyиrяm. 
Иstяyяrяk bюyцk fяdakarlыqlara qatlanan Азад Dцnyanыn 
sarsыlmaz qalasы олан Tцrkиyяnиn юnцndя  баш яyиrяm.. 
Sevиnиrяm kи, Azяrи Tцrkцyяm, Tцrkиyяnиn qardaшыyam 
mяn!  
«Азярбайъан» журналы, Мцнщен,  
1951-ъи ил, № 1 
 

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
                                        
 
 
      
 
–  
205
 
ЫХ  ФЯСИЛ 
 
 
 
Р
Р
У
У
С
С
 
 
Д
Д
И
И
Л
Л
И
И
Н
Н
Д
Д
Я
Я
 
 
Н
Н
Я
Я
Ш
Ш
Р
Р
 
 
Е
Е
Д
Д
И
И
Л
Л
М
М
И
И
Ш
Ш
 
 
М
М
Я
Я
Г
Г
А
А
Л
Л
Я
Я
Л
Л
Я
Я
Р
Р
И
И
 
 
 
 
«С  одной  стороны,  мы  все  твердим  и  твер-
дим, что нет народов СССР, а есть народы, угне-
тенные  Политбюро,  и  насильно  загнанные  в 
тюрьму народов, называемую СССР.  Вредно пов-
торять  за  большевиками: «народы  СССР»,  если 
даже это связано со словом освобождение. С дру-
гой  стороны,  русские  утверждают,  что  СССР - 
это  не  Россия  и  большевики-не  русские.  Согла-
шаясь с вышеуказанными названиями, русские бу-
дут противоречить самим себе. 
Наиболее  целесообразным  названием  для  на-
шего  органа  может  явиться  «Лига  Освобожде-
ния Народов, Угнетенных большевизмом» или Со-
ветами,  или  Политбюро,  или  Советской  влас-
тью, или коммунизмом, или назвать ее Лигой Ос-
вобождения подсоветских народов».
 

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
          
206
 
 
ПОД ЗНАМЕНЕМ АБРААМА ЛИНКОЛЬНА  
ЗА ЕДИНЫЙ СВОБОДНЫЙ МИР 
 
(в порядке обсуждения) 
 
сть общая цель, которая объединяет не только все 
прослойки и партии одного народа с различными 
взглядами,  но  и  народы  с  враждебными  интересами  и 
мировоззрениями.  
Е 
Для  примера  возьмем  две  классические  демок-
ратические страны: Америку и Англию. Народы обеих 
стран  во  время  второй  мировой  войны,  отбросив  все 
свои  партийные,  классовые  и  всякие  другие  про-
тиворечия,  объединились  на  основе  общей  цели–за-
щиты Родины. Например, социалист Эттли стал замес-
тителем непримиримого врага социализма Черчилля.  
Совершенно  обратное  явление  мы  имеем  среди  эмиг-
рации.  
К сожалению, до настоящего времени эмиграции угне-
тенных народов гораздо ожесточеннее борются друг против 
друга, чем против большевизма. Кроме того,  среди эмигра-
ции  каждого  народа,  взятого  в  отдельности,  имеются  раз-
личные  «партии», «правительства», «вожди»,  которые  в 
свою очередь, также борются друг против друга. Ведь, об-
щеизвестно, что всякая эмиграция это лишь мизерный оско-
лок, в свою очередь, разбитый на мельчайшие части. И эти 
мельчайшие части этого мизерного осколка, враждуя между 
собой, каждая считает себя «правомочным представителем» 
своего  народа  и  претендует  установить  свой  режим  по 
прибытии на Родину, где будто бы имеются сотни тысяч и 
миллионы их приверженцев. В самом же деле народы и по-

Ябдцррящман Фятялибяйли-Дцдянэински 
 
                                        
 
 
      
 
Yüklə 1,88 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   21




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin