Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu
Yüklə 7,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fərid Hüseyn Farid-002@box.az
|
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 297
- Bəri bax görüm…
Kişi gülümsədi, amma yerişini yavaşıtmadı, ötüb keçmək istədi. Damaso qolunu qızdan qoparıb onun yolunu kəsdi.
- Sizin dişləriniz mənim xoşuma gəlmir. Kişinin rəngi ağarsa da, yenə gülümsəməyində idi.
- Heç mənim də. Qız imkan tapıb qolundan yapışanacan, Damaso kişinin sifətinə tutarlı bir yumruq ilişdirib onu meydanın tən ortasına sərdi. Müştərilərdən heç biri işə qarışmadı. Çığırışa-çığırışa hər üç qadın Damaosya çarılıb onu kənara çəkmək istədilər, qız isə itələyə-itələyə salonun dib tərəfinə apardı. Qəfil zərbədən sifəti fətir kimi yastılanmış kişi meymun kimi tullanıb yerindən qalxdı və meydançanın tən ortasında durub bağırdı:
- Çalın! Gecə saat ikiyə yaxın salon artıq boşalmışdı və içəridə çox az adam qalmışdı. Hava yamanca bürkü idi. Müştərisiz qadınlar şam yeməyinə oturmuşdular; qız da üstündə qızardılmış ət olan bir boşqab lobyalı düyünü gətirib qabağına qoydu və masanın arxasında oturub hamısını tək qaşıqla yeməyə başladı. Damaso qıza küt nəzərlə baxırdı. Qız qaşığı düyü ilə doldurub:
- Aç ağzını, - dedi.
Çənəsini sinəsinə dirəmiş Damaso başını buladı: - Biz kişilər belə şey yemirik. Bu – arvad xörəyidir.
Qalxmaq üçün Damasoya hər iki əliylə stoldan bərk-bərk yapışmaq lazım gəldi. Özünü birtəhər tarazlamışdı ki, qarşısında əllərini sinəsi üstdə çarpazlayıb durmuş bufetçini gördü.
- Doqquz həştad! Bu monastır dövlətinki deyil.
Damaso onu kənara itələdi.
- Pederastlardan zəhləm gedir!
Bufetçi əvvəl onun qolundan yapışıb çəkmək istədi, ancaq qıza göz yetirib əl saxladı; arxasınca yalnız bunu qışqırdı:
- Eybi yox, nə qədər itirdiyini sonra bilərsən.
Damaso çölə səndələyə-səndələyə çıxdı. Ay işığına qərq olmuş gümüşü çayın əsrarəngiz parıltısı onun beynində sanki parlaq bir çat oyurdu, ancaq az keçmiş bu duyğu büsbütün soğulub getdi. Şəhərin o başındakı evinin qapısını görəndə, Damaso sonradan kiminlə istəsən mərc gəlməyə hazırdı ki, evlərinəcən olan bütün yolu yuxuda gəlib. Başını bərk-bərk silkələdi; hansısa dumanlı, lakin güclü bir hiss həmin saniyədən etibarən son dərəcə ehtiyatlı davranmağı, hər bir addımı ölçüb-biçməyi təlqin edirdi; cırıldamasın deyə qapını da çox astaca itələyib açdı.
Anna ayıldı və Damasonu sandıqda qurdalanan gördü. Cib fənərinin işığı gözlərini qamaşdıranda, qeyri-ixtiyari olaraq divara sarı çevrildi, ancaq yuxulu-yuxulu qəfildən dərk elədi “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 298
ki, Damaso soyunmaqla məşğul deyil. Otağın qəfil işıqlanması sanki qadını yataqdan dik qaldırdı və o, qalxıb yerinin içində oturdu. Əlində bağlama və cib fənəri tutmuş Damaso ağzıaçıq sandığın böyründə dayanmışdı.
Damaso barmağını ehmalca dodaqlarına yapışdırdı; Anna çarpayıdan yerə atılıb pıçıltı ilə:
- Sənin başına hava gəlib, - dedi və qaçıb qapının rəzəsini yerinə saldı.
Damaso cib fənərini bıçaq və şiş uclu əyə ilə birgə şalvar cibinə soxdu, bağlamanı qoltuğuna vurub Annanın üstünə yeridi. Anna kürəyini qapıya dayadı, lap yavaşdan dedi:
- Nə qədər ki mən sağam, sən burdan çıxmayacaqsan!
- Çəkil! - Damaso xırıldadı və onu kənara itələmək istədi, ancaq Anna çərçivədən bərk- bərk yapışıb yerindən tərpənmədi; kirpik çalmadan bir-birinin gözlərinə baxdılar.
- Xalis uzunqulaqsan! - Anna pıçıldadı. - Allah sənə bu cür qəşəng gözlər verib, amma hayıf ki, ağlını əlindən alıb.
Damaso onun saçlarından yapışdı, qolunu o qədər burdu ki, axırda Anna ikiqat oldu.
- Dedim ki, çəkil!
Anna, eynən boyunduruq altdakı öküz kimi, hədəqədən çıxmış gözlərlə Damasoya yandan, çəpəki baxırdı. Bir anlıq ona elə gəldi ki, hər cür ağrıya dözə bilər, ərindən də xeyli güclüdür. Ancaq Damaso qolunu getdikcə daha bərk bururdu; axırda Anna tab gətirmədi və bu zaman boğazı qəhərləndi.
- Uşağı öldürərsən… Damaso onu qamarlayıb çarpayıya sürüklədi. Əl-qolunun sərbəstliyini duyan kimi, Anna arxadan onun kürəyinə atıldı və birgə yatağa yuvarlandılar. Hər ikisinin nəfəsi təngimişdi.
- Çığıracam ha, - Anna onun qulağına pıçıldadı, - hünərin var yerindən tərpən, o saat qışqırıb aləmi bura tökəcəm.
Damaso xırıldaya-xırıldaya şar bağlamasını onun dizinə çırpırdı. Anna bərkdən zarıyıb ayaqlarını bir-birindən araladı, ancaq tez də hər iki əliylə Damasodan möhkəm yapışdı ki, qapıya tərəf gedə bilməsin. Və yalvarmağa, dilə tutmağa başladı.
- Qulaq as, sabah mən özüm apararam, gerçək sözümdür, boylu arvadam, məni tutmazlar…
Damaso onun əlindən çıxdı.
- Görəcəklər səni, ay heyvan! Görmürsən bu gün hava necə işıqlıdır? Elə gicsən ki, bunu da qanmırsan!
Anna bir daha onu tutub saxlamağa, rəzəni çıxarmasına mane olmağa çalışdı, sonra gözlərini qıyıb az qala çığıra-çığıra Damaonun üz-gözünü, boyun-boğazını, harasını gəldi cırmaqlamağa, əzişdirməyə, döyəcləməyə başladı.
- Vəhşi! Qanmaz! Damaso üz-gözünü qorumaqda ikən, Anna qapının taxta rəzəsini dartıb onun əlindən aldı və düz təpəsinə tuşladı. Damaso qırağa sıçradı; iri və ağır rəzə onun çiynində taqqıldadı və çiyin sümüyü şüşə kimi cingildədi. “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 299
- Qəhbə! - Damaso bağırdı.
Daha səs-küy barədə düşünmədi, var gücüylə qolunu hərlədib Annanın qulağının dibindən ağır bir yumruq tutuzdurdu; zərblə divara çırpılan qadının əvvəlcə möhkəm tappıltısı, sonra zəif inilitsi eşidildi. Ancaq Damaso ona baxmadan, heç geriyə də qanrılmadan qapıdan çıxdı; qapı aralı qaldı.
Kəskin ağrılar içində Anna döşəməyə uzanıb gözlədi: lap elə indicə onun qarnında nəsə olmalı, nəsə baş verməliydi. Divar dalında kimsə boğuq səslə onu yavaşdan çağırdı. Hönkürməmək üçün dodaqlarını dişlədi, handan-hana ayağa qalxıb geyindi. O dəfə, Damaso oğurluğa getdiyi gecə olduğu kimi, yenə də ağlına gəlmədi ki, əri qapı arxasında durub gözləyir, çünki öz planının boş şey olduğunu qanır və ümid eləyir ki, indicə arvadı çıxıb onu geri çağıracaq, dalınca yüyürəcək, zorla tutub saxlayacaq. Lakin Anna eyni səhvi dübarə təkrar elədi: ərinin dalınca qaçıb ona çatmaq, onu geri qaytarmaq əvəzinə, yenə başmaqlarını ayağına keçirib qapını örtdü və ötən dəfəki kimi yenə də çarpayıya qaxılıb onun yolunu gözləməyə başladı...
Qapı örtüləndən sonra, yalnız bu vaxt Damaso geri qayıtmaq ümidinin puça çıxdığını dərk edib yola düzəldi. Küçə uzunu, yolun sonunacan onu it hürüşləri ötürdü, sonra isə ətrafa hansısa xəyali bir sükut çökdü. O, daş yolla öz addım səslərindən üşənə-üşənə gedirdi; şəhərin lal səssizliyində addımları çox bərk, çox da əcaib səslənirdi. Bilyardxananın köhnə qapısı önündəki boş sahəyə çatanacan heç bir ehtiyat tədbiri barədə düşünmədi.
Bu dəfə cib fənərini yandırmaq lazım gəlmədi; təkcə ötən dəfə həncamasını qopartdığı qapı öz yerinə bərkidilmişdi, qalan hər şey elə əvvəlki kimi idi. Damaso sağ əliylə qıfılı kənar eləyib, əyənin şiş ucunu o biri həncamanın altına soxdu, var gücünü də işə saldı. Taxtanın çürük qırıntıları yavaş-yavaş oyulub töküldü, qapı yerindən oynadı. Həncamasından qopmuş qapını itələməzdən qabaq bir qədər qaldırdı ki, kərpic döşəməni sürtməsin. Bir az aralayandan sonra çəkmələrini çıxarıb bağlama ilə birgə içəri dürtdü, sonra da özü ay işığına qərq olmuş bilyardxanaya girdi. Əvvəl boş şüşələrin, yeşik qalaqlarının yığıldığı qaranlıq dəhlizin yanından ötüb keçdi. Sonra pəncərədən içəri düşən bir çəngə ay işığının altında bilyard stolu gözə dəydi; bilyard stolunun arxa-sında dalı Damasoya tərəf olan dolablar, ən axırda isə üzü giriş qapısına tərəf düzülmüş bir xeyli stol-stul vardı. İşıq topasını və ətrafı sarmış qatı sükutu nəzərə almasan, hər şey ötən dəfəkinin eyni idi. Bu yerəcən gərginliyin öhdəsindən məhz iradəsi gücünə gələn Damaso sanki hansısa ovsuna düşmüş kimiydi.
Döşəmənin çıxıntı əmələ gətirmiş kərpiclərinə indi o daha heç bir əhəmiyyət vermədi. Çəkmələrini qapıya dirəyib ay işığının saldığı zolağın üzərindən adladı və piştaxta arxasındakı şar qutusunu axtarıb tapmaq üçün cib fənərini yandırdı. Ehtiyatı tamam unutmuşdu; bu barədə heç düşünmürdü də. Fənərin işığını sol tərəfdən sağ tərəfə yönəldəndə toz basmış şüşə qalağını, bir cüt əl nərdivanını, maşın yağına bulaşmış köynək bürməyini və nəhayət, şar qutusunu gördü. Qutu elə öz köhnə yerində idi. İşığı bir az da o üzə salanda Damaso yenə pişiyi gördü.
Pişik işıq zolağının arasından laqeyd nəzərlə ona baxırdı. Damaso eləcə lal-dinməz dayanıb işığı pişiyin üzündən çəkmirdi. Ancaq həmin andaca qəfildən ürəyi titrəyən kimi oldu və yadına düşdü ki, gündüzlər bilyardxanada heç vaxt pişik görməyib. O, fənər tutduğu əlini pişiyə yaxınlaşdırıb «pişt!» dedi, amma pişik buna zərrəcə məhəl qoymadı. Bu zaman Damasonun beynində səssiz bir partlayış qopdu, pişik də yaddaşından ömürlük silinib getdi. Özünə gəlib nə baş verdiyini anlayanda fənər artıq əlindən düşmüşdü, amma şar bükülüsü qucağında idi; Damaso onu bərk-bərk sinəsinə sıxıb durmuşdu.
- Ey!
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 300
Damaso başdan-başa işığa qərq olmuş bilyardxanada don Rokenin tanış səsini eşidərkən kürəklərində dəhşətli bir yorğunluq hiss edib ağır-ağır dikəldi. İşıqdan karıxmış don Roke bircə trusikdə idi və əlindəki dəmir çəliklə bilyardxananın o başından yavaş-yavaş ona tərəf gəlirdi. Damasonun bayaq yanından ötüb keçdiyi şüşə və yeşik topasının arxa tərəfində qamak asılmışdı; qamak da birinci dəfə yox idi.
Aralarındakı məsafə azalıb on addım qalanda don Roke tullanıb müdafiəyə hazır vəziyyət aldı; Damaso da bağlama olan əlini arxasında gizlətdi. Don Roke gözlərini qıyaraq başını irəli uzatdı və uzağı yaxşı seçməyən eynəksiz gözləri ilə onun kim olduğunu anışdırmağa çalışdı.
- Demək bu sənsənimş! - birdən o heyrətlə bağırdı. Damaso xeyli uzun sürən nəyinsə sonunun çatdığını hiss etdi. Don Roke çəliyi aşağı salıb lap yaxına gəldi; heyrətdən onun ağzı açıla qalmışdı. Eynəksiz və protez dişlərsiz, don Rokeni lap arvad hesab eləmək də mümkündü.
- Burda nə işin var sənin, neyləyirsən? - Heç nə, - deyə Damaso cavab verib öz duruşunu nəzərə çarpmadan, hiss etdirmədən dəyişdi.
- O əlindəki nədi? - don Roke soruşdu.
- Heç nə, - Damaso geri çəkilib dediyini təkrar elədi.
Don Roke pörtüb qızardı, əsməyə başladı; əlindəki dəmir çəliyi yellədə-yellədə bir addım qabağa qoyub qışqırdı:
- Nədi o əlindəki? Damaso bağlamanı irəli uzatdı. Don Roke hələ də ehtiyatı əldən vermədən, sol əliylə bağlamanı ondan alıb barmaqlarının ucuyla ehmalca yoxladı və yalnız indi her şeyi dərk etdi.
- Ola bilməz, yox, bu ola bilməz, - dedi. Kişi elə çaşmışdı, elə sarsılmışdı ki, hətta əlindəki çəliyi də piştaxtanın üstünə qoymuşdu və kağızı açmağa girişib, deyəsən Damasonu tamamilə yaddan çıxartmışdı; indi o, dərin bir sükut içində şarları gözdən keçirirdi.
- Mən onları çoxdan gətirib yerinə qoymaq istəyirdim. - Şübhə eləmirəm.
Damaso ölü kimi ağardı. İçkinin dəmi çəkilib getmişdi; indi ağzında yalnız torpaq dadı qalmışdı və özünü dumanlı bir yalqızlıq içində hiss edirdi.
- Bu da sənə möcüzə, - don Roke şarları təzədən öz yerinə büküb dilləndi. - Sənin bu qədər səfeh olduğuna inanmazdım.
Başını yuxarı qaldıranda don Rokenin üzündə artıq tam başqa bir ifadə vardı. - Bəs iki yüz peso hanı?
- Siyirmədə heç nə yox idi. Don Roke ağzını büzüb bir qədər fikrə getdi, Damasonu dalğın nəzərlə süzüb irişə-irişə, dodağının altında eyni sözü bir neçə dəfə təkrar elədi:
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 301
- Heç nə yox idi, heç nə yox idi, demək heç nə yox idi?..
Və dəmir çəliyi təzədən əlinə aldı. - İndi sən bunu alkalda deyərsən.
Damaso tərli ovuclarını şalvarına sürtdü. - Axı, siz özünüz də bilirsiz ki, orda heç nə yox idi.
Don Rokenin bayaqkı təbəssümü yenə sifətində idi. - Necə yox idi? Orda iki yüz peso vardı. İndi o pulları sənin dərindən soyub çıxardarlar. Özü də ona görə yox ki, sən oğrusan, xeyr, ona görə ki, axmaqsan, xalis axmaq.
“Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 302
Orxan Pamuk
“Bəyaz Qala” Roman
Türk dilindən çevirən: Fərid Hüseyn “Bəyaz Qala”nın Orxan Pamuku
Kitaba xoş gəlmisiniz. Buyurun, keçin kitaba. Ya da dayanın, zəhmət olmasa, sizə bir neçə mətləbi aydınlaşdırım, sonra keçərsiz. Məncə, oxucular üçün nə Orxan Pamuk haqqında geniş danışmağa ehtiyac var, nə də bu əsər haqqında. Amma Orxan Pamuk haqqında çox şey yazmaq olar. Orxan Pamuk – Türkiyənin ilk Nobel mükafatçısı. Orxan Pamuk – Dünyanın yüz intellektual adamından biri. Orxan Pamuk – Türkiyənin xarici ölkələrdə ən çox oxunan yazıçısı Orxan Pamuk – Əsl üslubçu. Orxan Pamuk – Posmodernist yazıçı. Orxan Pamuk – Esseist. Orxan Pamuk – Kinossenarist. Orxan Pamuk – Mühəndis. Orxan Pamuk – Röyanın atası. Orxan Pamuk – Və sair və ilaxır. Orxan Pamukun “Bəyaz Qala” romanı 1985-ci ildə çap olunandan sonra onun şöhrəti ölkəsinin sərhədlərini aşır, dünyanı fəth edir, adı sözün yaxşı mənasında dillərə düşür. Posmodernist roman sayılan bu əsərdə posmodernizimə xas olan bəzi əsas cəhətlər var. Həmin cəhətlər əsərin janr etibarı ilə tam posmodernist bir əsər olduğunu isbat edir. Üç əsas posmodernist cəhəti vurğulamaq istərdim: 1.
salır və öz oyununa oyuncu edir. Mətn həm oxucunu daha dərin düşünməyə vadar edir, həm də oxucunun diqqətini bir az da “oyaq saxlayır”. 2.
Ümumi konteksti faş edən hipermətn var. Bu əsərdə də köhnə dovrə, yazılmış əsərlərə qayıdış var. Bu sanki keçmişə ox işarəsidir, köhnəyə yeni dəyər qatılmasıdır. 3.
əsərlərdən qaynaqlanıb öz mədəniyyətinin romanını yazdığını iddia edir. Posmodernizmdə belədir ki, müəllif əgər bu təsirləri, oxşarlıqları əsərdə, yaxud “Çağdaş dünya ədəbiyyatı. Bədii nəsr. Romanlar. Povestlər”.
Ə
Yeni Yazarlar və Sənətçilər Qurumu – www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 303
müsahibələrində, yaxud da məqalə şəklində oxuculara ünvanlayırsa, yalnız belə olan halda, əsər plagiat əsər sayılmır. O.Pamuk əsərin sonunda bu tipli bəzi məqamları “Bəyaz Qala” haqqında” yazısı ilə gün işığına çıxarır. Əsərdə Şərq-Qərb probleminə müxtəlif baxışlar var: “Bəyaz Qala” romanında bizim öyrəşdiyimiz ənənəvi Şərq-Qərb problemi bəzi məqamlarda oyuna çevrilir. Və yazar onu iddia etməyə çalışır ki, BÖYÜK İNSAN üçün bu toqquşmalar yoxdur. Şərq-Qərb dəyəri yoxdur, sadəcə dəyər var və BÖYÜK İNSAN yalnız öz dünyasını düşünüb addım atır. ŞƏRQ-QƏRB problemi iki insan arasında öz həllini tapır. (bəlkə də, tapmır). Yəni, qloballaşma rejimini belə fərdlər idarə edir. Bütün kütləvi problematikalar da fərdlərin münasibətindən doğur və səngiyir. Ona görə O.Pamuk küll halında, mədəniyyətlərin qarşılaşmasından bir qədər sovuşaraq, iki insan arasında çıxış yolu axtarır. Roman iki oxşar insandan bəhs edir. İki ayrı-ayrı “mədəni qütb”ün adamları bir-birinin adət- ənələrinə, vərdişlərinə bir qədər xor baxırlar. Qərbli Şəqrdə qalsa belə, yenə də, şərqli ola bilmir. Şərq və Qərb mədəniyyəti bir-birinin içində ərimədiyindən bu belə olur. Əsərdə kölə və ağa münasibəti var. Bu iki ayrı-ayrı mədəniyyətin münasibəti kimi təzahür olunur. Amma münasibət fərqli və yad münasibətdir. Kölə ağasız zəifdir. Ağa da köləsiz. Silah hazırlayan Xoca (ağa) öz təbəsinin enerjisinə, biliyinə ehtiyac duyur və onsuz iş görə (silah hazırlaya) bilmir. Yəni, Şərq Qərbdən, Qərb də Şərqdən yararlanır və onların bir-birindən aralanması da çox çətin olar. O. Pamuk Şərqlə Qərbin arasında ortaq movqedə dayanmağa çalışır. Bəzənsə hansısa tərəfə bir addım atır. Məncə bu addım daha çox Qərbə meyillənir. Məsələn, əsərin baş qəhrəmanı Xocanı (şərqlini) ağa kimi təqdim edir, qərbli əsiri isə kölə kimi, amma ağa kölənin elminə ehtiyac duyur, ona möhtac olur. O.Pamukun cəbhələrarası münasibəti, toxunulmamazlığı qorumaq istəyi, bəziləri üçün xoşagəlməz olsa da, əksər əsərlərində biz bu düşüncələrlə rastlaşırıq. “Bəyaz Qala” romanı yazıçıya beynəlхalq arenada şöhrət gətirib, əsərin çapından az müddət sonra "Nyu-York Times" qəzeti yazmışdı: "Şərqdə yeni ulduz doğmuşdur. O, türk yazıçısı Orхan Pamukdur". Bu mənada, “Bəyaz Qala” O.Pamukun olduğu kimi, dünya çapında da O.Pamuk da “Bəyaz Qala”nındır, çünki bu əsər onun şöhrətinin əlindən tutub dünyanı gəzdirib və gəzdirir. Dünyanın 13-dən çox dilinə çevrilən bu əsərin Azərbaycanlı oxucular üçün də maraqlı olacağına inanıram. Bağışlayın, vaxtınızı aldım, buyurun, buyurun keçin içəri–kitaba.
“Əlaqəmiz olan bir adamı, bizə görə məchul və öz məchulluğ dərəcəsində cazibəli olan hansısa həyatın ünsürlərinə qarşıdığını zənn etmək və həyata ancaq onun sevgisiylə daxil olacağımızı düşünmək, bir eşq başlanğıcından özgə nəyi ifadə edir ki?” Marsel Prustdan tərcümə edən:Y.K. Qaraosmanoğlu
|