Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

da (de), ise, ki, bile, degil, yalm z, sanki, tipki, mi, ya, -e(a);
10. Undov so'zlar 
(unlem edatlari) -
his-hayajon, hayrat, tas­
diq yoki inkor, shuningdek, tabiatdagi tovushlam i taqlid shaklida, bir 
so 'z vositasida ifodalash uchun qo ilan ilad ig an yordam chi so'zlar 
(ah,
vah, eyvah, ay, oh, of, hah, qat).
N a z o ra t u c h u n sav o llar
1. M orfologiya atam asi va uning turkcha m uqobillari.
2. So'zning leksik m a’nosi va gram m atik m a’nosi
3. So'zning gram m atik m a ’nosi va gram m atik shakli
4
. G ram m atik kategoriya tu shunchasi
5. Turk tilshunosligida so'zlarning turkum lanishi
6. kelishik qo'shim chalarining yordam chi vazifalar
7. Turk tilidagi so 'z o'zagi
8. M ustaqil m a’noli so'zlar
9. Yordamchi so'zlar
20

---

1 .2 .0 Т
(AD)
O t v a u n in g tu r la r i 
(ad vegegitleri)
M av zu n in g o ‘q u v m aq sad i: turk tilidagi ot, uning m a’no 
turlari, turk tilidagi kelishik qo'shim chalari haqida m a’lumot berish; 
turk tilidagi otning k o 'p lik shakli, otlardagi egalik qo'shim chalari 
to 'g 'ris id a tushuncha hosil qilish.
T ayanch tu sh u n c h a la r: 
ot (ad, isim), aniq otlar (somut adlar),
mavhum otlar (soyut adlar), atoali otlar (ozel adlar), turdosh otlar
(cins adlari), ко ‘p lik otlari (gogul adlar), guruh otlari (topluluk
adlari), sodda otlar (yahn adlar), yasam a otlar (lure mi $ adlar),
turlanish (gekim), egalik (iyelik), oidlik (aitlik), kelishik (durum, hal),
kichraytirish (kugiiltme), otdan ot yasovchi qo ‘shim chalar (isimden
isim yapan ekler), f e ’Idan ot yasovchi qo ‘shim chalar (fiilden isim
ya pan ekler).
Ot turk tilida 
ad
yoki 
isim
deyiladi. Turk tilshunosligida ot keng 
m a’noda, bir nechta turkum
(ot, sifat, son, olmosh va ravish)m
o 'z
ichiga oluvchi um um iy so 'z turkum i hisoblanadi. Bularning ichidan ot 
turkum iga kiruvchi so'zlar predmet yoki hodisalarning asl nomiaridir: 
masa
(stol), 
kapi
(eshik, darvoza), 
arab a
(mashina, arava), z,yz£(chiroq, 
y o ru g iik ) kabi. Sifat predm etning belgi nomidir: 
buyuk (masa), demir
(kapi), yeni (araba), kirmizi (isik)
kabi. Son predm etning m iqdori va 
siralash tartibini bildiruvchi nomdir: 
bir iki, otuz, sekizinci, yiizde elli,
hirer, onar
kabi. Olm oshlar predmetlarni diash, ko'rsatish, belgilash 
y o 'li bilan ifodalovchi so'zlardir: 
ben, sen, bu, su, o, kim, kim i
va h. 
Ravishlar makon, zamon, holat nomiaridir: 
ileri, a§agi, dun, §imdi,
boyle, док
kabi. Demak, turk tili gram m atikasida ot deb nom langan 
um um iy so 'z turkum ining besh xil turi 
(ot, sifat, son, olmosh, ravish)
m avjud ekan.
Voqelikda yoki tasavvurda bir borliqning ism (nom)i b o ig a n
so'zlarga ot deyiladi: 
Turgut, Ay$e, ta§, кит, кщ, nefret, du$imce
v a h .
Asl o tla r 
(Asil adlar).
Turk tilshunosligida «ot» atam asining fe’l 
atam asiga teskari tushuncha ekanligi ta ’kidlanadi. Bu m a’noda «ot» 
deyilganda, otlardan tashqari sifatlar, sonlar, ravishlar va olmoshlar 
ham tushuniladi. Sintaktik qurshovda f e i bilan yonm a-yon keluvchi 
so 'z -
o t
deb; sifat, son, ravish va olmosh bilan yonm a-yon keluvchi
21

---

ot esa 
asl ot
deyiladi. Asl otlar jonli, jonsiz barcha m avjudot va 
tushunchalarning nomidir: