Nafas olish sistemasi. Havo burun bo‘shlig‘i, hiqildoq, kekir-
dak va bronxlar orqali ko‘krak qafasida joylashgan o‘pkaga kiradi.
Ko‘krak qafasi diafragma parda orqali qorin bo‘shlig‘idan ajralgan.
Nafas olganda qovurg‘alar ko‘tarilib, diafragma qorin bo‘shlig‘iga
suriladi. Buning natijasida ko‘krak qafasining hajmi oshadi, atmos-
fera bosimi ta’sirida havo o‘pkaga otilib kiradi. Nafas chiqarishda
qovurg‘alar pasayib, diafragma gumbaz shaklida ko‘krak bo‘shlig‘iga
ko‘tarilishi tufayli ko‘krak qafasi torayadi va havo o‘pkadan chiqib
ketadi.
Qon aylanish sistemasi. Sutemizuvchilar yuragi to‘rt bo‘lmali
bo‘lib, ikkita qorincha va ikkita bo‘lmadan tuzilgan (99-rasm). Qon
4 5 6 1 2 3 7 8 9 10 99-rasm. Itning qon aylanish sistemasi va yuragining tuzilishi: 1 – kichik qon aylanish doirasi; 2 – katta qon aylanish doirasi; 3 – yurak; 4 – o‘ng
yurak bo‘lmasi; 5 – o‘ng yurak qorinchasi; 6 – aorta qon tomiri; 7 – o‘pka arteriyasi;
8 – o‘pka venasi; 9 – chap yurak bo‘lmasi; 10 – chap yurak qorinchasi
1 2 3 4 5 6 10 9 8 11 12 13 7 98-rasm. Itning hazm qilish, nafas olish va ayirish sistemasi: 1 – og‘iz bo‘shlig‘i; 2 – ke-
kirdak; 3 – o‘pka; 4 – ji-
gar; 5 – buyrak; 6 – to‘ g‘ ri
ichak; 7 – diaf ragma; 8 –
osh qo zon; 9 – osh qo zonosti
bezi; 10 – ingichka ichak;
11 – ko‘ri chak; 12 – yo‘ g‘on
ichak; 13 – qo vuq
173
51-§. Itning ichki tuzilishi aylanish sistemasi katta va kichik qon aylanish doiralaridan iborat.
Sutemizuvchilar – qushlar singari issiqqonli hayvonlar. Ularning
arteriya qoni vena qonidan batamom ajralgan.
