1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo



Yüklə 4,8 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/206
tarix14.12.2023
ölçüsü4,8 Kb.
#177407
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   206
M.A.

Yillar 
Konsepsiya 
Yetakchi g‘oya 
Asosiy xatt- 
harakat 
Bosh maqsad 
1860- 
1920- yil 
Ishlab chiqarish 
konsepsiyasi 
Nimani ishlab chiqara 
olsam, shuni ishlab 
chiqaraman 
Tannarx, ish 
unumdorligi 
Ishlab chiqarishni 
takomillashtirish, sotuv 
hajmining o‘sishi, 
foydani 
maksimallashtirish 
1920- 
1930- yil 
Tovar 
konsepsiyasi 
Sifatli mahsulotlarning 
ishlab chiqarilishi 
Tovar sistemasi Tovarning iste’mol 
xususiyatlarini 
takomillashtirish 
1930- 
1950 - yil 
Sotuv 
konsepsiyasi 
Sotuv tarmoqlarini 
rivojlantirish, sotuv 
kanallarini ko‘paytirish 
Sotuv sistemasi Tijorat ishlarini 
intensivlash, sotuvni 
rag‘batlantirish, 
harakatini jadallash 


1950- 
1980- yil 
An’anaviy 
marketing 
konsepsiyasi 
Xaridorga kerak 
narsani ishlab chiqarish 
Marketing – 
miks 
kompleksi, 
iste’molchini 
o‘rganish 
Maqsadli bozorlarda 
iste’mol ehtiyojlarini 
qondirish 
1980- 
1995- yil 
Ijtimoiy etik 
marketing 
konsepsiyasi 
Jamiyat talablariga zid 
kelmagan 
iste’molchiga kerak va 
zarar yetkazmaydigan 
mahsulotni ishlab 
chiqarish 
Marketing– 
miks 
kompleksi, 
ijtimoiy va 
ekologiya 
muhitini 
himoya qilgan 
holda tovar va 
xizmatlar ishlab 
chiqarish 
Maqsadli bozor 
segmentlarini inson 
ehtiyojlarini, moddiy 
energetik va boshqa 
resurslarni, atrof- 
muhitni himoya qilgan 
holda qondirish 
1995 yildan 
Toki 
hozirga 
qadar 
O‘zaro – 
ta’sir 
marketingi 
konsepsiyasi 
Iste’molchilarni va 
biznes hamkorlarni 
qoniqtiradigan 
mahsulot va xizmat 
turlarini ishlab 
chiqarish 
Muvofiqlash- 
tirish 
integratsiya, 
tarmoqli 
tahlil, 
marketing– 
miks (4P) 
kompleksi 
Iste’molchilarning 
talablarini qondirish, 
hamkorlar va davlat 
manfaatlarini tijorat va 
notijorat jarayonlarida 
o‘zaro ta’sirini 
muvofiqlashtirish 
Bozordagi talab va taklif orasidagi nisbatning o‘zgarishi bozor munosabatlari uchun xarakterli 
bo‘lib, firmalarning tovar ishlab chiqarishdan sotish, so‘ngra esa xaridorga va jamiyatga 
yetkazishgacha bo‘lgan faoliyatning boshqaruvida urg‘u berilishining aralashib ketganligi bilan 
kuzatilar edi. XX asr davomida marketingning boshqa boshqaruv konsepsiyalari paydo bo‘ldi. 
Marketing konsepsiyasi – bu bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish va sotish faoliyatini 
boshqarish haqidagi ilmiy asoslangan tasavvurlar tizimidir. 
1

Ishlab chiqarishni mukammallashtirish konsepsiyasi
. Bozor rivojlanishining boshlang‘ich 
bosqichida (AQSh va G‘arbiy Yevropa mamlakatlari uchun o‘tgan asrning 20 – 40 –yillari) tovarga 
bo‘lgan talab taklifdan ortadi, tovar tanqisligi yuz beradi, xaridorlar tovar qidirib, o‘zaro 
raqobatlashadilar, ishlab chiqaruvchi – sotuvchilar mustahkam pozitsiyani egallaydilar (sotuvchilar 
bozori). Bunday sharoitlarda tadbikorlarning kuchi ishlab chiqarishni rivojlantirishga 


(ratsionalizatsiyasiga), juda bo‘lmaganda, bunday bozor munosabatlarida uncha qiyin bo‘lmagan 
savdoga yo‘naltiriladi, potensial iste’molchilarni jalb etish esa hozircha ularning e’tiboridan chetda 
qoladi. Shuning uchun bu davr manketingning passiv davri, deb ataladi. Bu yerda gap ishlab 
chiqarish yoki tovarga yo‘nalganlik haqida ketmoqda. 
Ishlab chiqarishni mukammallashtirish konsepsiyasi bilan mos holda xaridorlar keng tarqalgan va 
narxlari uncha qimmat bo‘lmagan tovarlarga intiladilar, deb hisoblanadi, binobarin, boshqaruvga 
doir o‘z kuchlarini ishlab chiqarishni mukammallashtirishga qaratishlari zarur. Bu konsepsiya ikki 
vaziyatga to‘g‘ri keladi. Birinchisida tovarga bo‘lgan talab taklifdan ortib ketadi. Bunday hollarda 
rahbariyat ishlab chiqarishni oshirish yo‘llarini izlashi kerak bo‘ladi. Ikkinchisi – tovar tannarxi o‘ta 
yuqori va uni pasaytirish zarur, buning uchun esa mahsuldorlikni oshirishga to‘g‘ri keladi. 
Ishlab chiqarishni mukammallashtirish konsepsiyasi mavjud assortimentdagi ishlab chiqarish 
hajmini oshirishga yo‘naltirilgan. Bu dastlabki konsepsiya hozirgi kunda ham qo‘llaniladi. 
Firmaning asosiy e’tibori mahsulot hajmini ko‘paytirishga qaratilgan bo‘lib, bozor tor 
assortimentdagi tovarlarga to‘yinadi. Bunday sharoitda iste’molchi o‘z talabini bozor taklifiga qarab 
shakllantiradi. Bu konsepsiya asosan quyidagi hollarda qo‘llaniladi: 

Real va potensial iste’molchilarning ko‘pchiligi cheklangan sotib olish qobiliyatiga ega 
bo‘lsa. 

Ma’lum tovarga talab taklifdan yuqori bo‘lsa, bunday holda o‘rinbosar tovar bo‘lmagani 
uchun xaridor bor tovarni sotib olishga majbur. 

Agarda mahsulot tannarxi yuqori bo‘lsa, ko‘p hajmda ishlab chiqarish tannarxni birmuncha 
kamayishiga olib keladi, korxona ma’lum bir tovari bilan bozorda o‘z ulushini egallaydi. 
Bu konsepsiyaning asosiy maqsadi ishlab chiqarish bo‘lib, aynan shu tovarga talab yuqori, taklif esa 
kam bo‘lgan vaqtda uni sotish muammo emas. 
Rejali iqtisodiyot davrida ko‘proq shu konsepsiya ishlatilgan, lekin juda katta seriyalarda tor 
assortimentda mahsulotlar iste’molchilarning bunday tovarlarga nisbatan talabini pasayishiga va 
tovarlarning peshtaxtalarda turib qolishiga sabab bo‘ldi. Shunday bo‘lishiga qaramasdan, bu 
konsepsiya o‘z vaqtida Genri Fordning avtomobil zavodida juda katta daromad keltirdi. U katta 
hajmda ommaviy avtomobillar seriyasini ishlab chiqarib avtomobil sanoatini rivojlantirdi. Uning 
qora rangdagi o‘rta hol amerikalikning hamyoniga to‘g‘ri keladigan avtomobillarini 1908 – 1927-
yillarda T-modeli nomi ostida chiqarib shu yillarda 15 mln.dan ortiq avtomobil sotilishiga erishdi. 
Katta partiyalarda shu modeldagi avtomobillarni chiqarib ommaviy iste’molchilarni shakllantirdi. 
Qora rang o‘sha vaqtda eng arzon va tez quruvchi bo‘yoq bo‘lgani uchun G.Ford shu rangdan 
foydalanib, mahsulot tannarxini pasayishiga erishgan va katta daromad ko‘rgan. O‘z mahsulotlarini 
har xil qilish haqidagi takliflarga G.Ford hazil qilib, mijozlarga xohlagan rangdagi avtomobilni 
berish mumkin, faqat bitta shart bilan: u qora bo‘ladi, degan gapi uchun sal bo‘lmasa “tuzoqqa” 
tushay dedi, chunki raqobatchilari yangi boshqaruv konsepsiyasini o‘zlashtirib, avtomobillarning 
turli modelini taklif qila boshladilar. Keyinchalik ishlab chiqarishni takomillashtirish konsepsiyasi 
qo‘llanilib, unda tovarlarning yangi modellari, texnologiyalari, assortimentlari yaratilishiga katta 
e’tibor qaratildi. 


2.

Yüklə 4,8 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   206




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin