1-ma'ruza: Ekologiya fanining asoslari va vazifalari(2 soat)

Bizda havo ifloslanishini kuzatish va nazorat qilish - monitoring xshi yo‘lga qo‘yilgan.
ICorxonalar uchun havoni belgilangan miqdordan ortiqcha ifloslangani hollarida to‘lov va jarimalar beglilangan.
o‘zbekistonda «Atmosfera havosini muhofaza qilish to‘g'risida» maxsus qonun qabul qilingan. Bu qonun 1996 yil 27 dekabrda qabul qilingan.
Bu qonunda atmosfera havosining tabiiy tarkibini saqlash, uni zararli moddalar bilan ifloslanishining oldini olish, davlat organlari, korxonalar va fuqarolarning havoni muhofaza qilishdagi huquqiy vazifalarini tartibga solish va boshqalar qayd etilgan.
3-asosiy savol bo‘yicha o‘qituvchining maqsadi:
Gidrosfera tushunchasi, yer yuzida suvlarning yetishmasligi va ifloslanish muammolari haqida gapirish. Suvlarni tozalash usullarini bayon qilish. Ozbekistonda suvlaming ifloslanishi va uning oldini olish usullari haqida tushuncha berish.
Identiv o‘quv maqsadlari: 3.1.Yer yuzida suvlaming yetishmasligini va uning inson hayotida. biosfera hayotidagi ahamiyatini anglaydi.
3.2.Suvlarni tozalash usullarini bir-biridan farqlayldi. 3.3.o‘zbekistonda suvlaming ifloslanishini tahlil qila oladi.
3-asosiy savolning bayoni.
Yer yuzidagi barcha mavjud suvlar gidrosferani tashkil qiladi.
Gidrosfera - deganda okean. dengiz. ko‘l, daryo, yer osti suvlari va muzliklarini o‘z ichiga olgan Yeming suv qobig‘i tushuniladi. Sayyoramizda dastlab hayot suv muhitida paydo bo‘lgan, rivojlangan va tirik organizmlar uchun suvning ahamiyati kattadir.
Suv tugamaydigan resurslarga kiradi va aylanma harakat natijasida suv zahiralari doim tiklanib turadi. Yer yuzasidagi suv tugamaydigan resurs bo‘lishiga qaramasdan inson bcvosita ishlatishi mumkin bo‘lgan suv zahiralari juda ham cheklangan. Gidrosferadagi barcha suvlaming 96,5% Duyo okeanining sho‘r suvlariga to‘g‘ri keladi. Mavjud chuchuk suvlaming katta qismi muzliklarda (1,73 %) va yer osti zahiralarida (1.70%) joylashgan. Shuni aytish kerakki, yer ostidagi suv zahiralari aniq baholangan emas. Yer yuzida hozirgi vaqtda inson bevosita foydalanishi mumkin bo‘lgan chuchuk suvlar miqdori gidrosferadagi umumiy suv hajmining taxminan 0,3% ni tashkil qiladi. Sayyoramizda daryo va ko‘l suvlari bir tekis taqsimlanmagan va ayrim hududlarda suv tugaydigan hamda juda sekin tiklanadigan resurs hisoblanadi.
Dunyo aholisi tez suratlar bilan o‘sib borayotgan hozirgi vaqtda 800 mln. dan ortiq kishi suv yetishmasligi sharoitida yashaydi va 60) dan ortiq aholi sifatli ichimlik suvi bilan ta'minlangan emas.
Biosferadagi jarayonlar va insonlar hayotida suvning ahamiyati juda kattadir. Kishilarning kundalik hayotini suvsiz tasawur qilib bo‘lmaydi. Suvning (suyuq, gazsimon, qattiq) bo‘lishi turli joylarning ob-havo va iqlim sharoitining shakllanishida muhim rol o‘ynaydi. Fotosintez jarayoni suv ishtirokida amalga oshadi. Suv tirik organizmlar uchun birlamchi hayot muhiti hisoblanadi.
Inson organizmining 60% dan ortig‘i, ba'zi bir o‘simliklar 85% dan 95% gacha suvdan iboraldir. Go‘sht tarkibida suv -50%, sutda 87-89%, sabzavotlarda 80-95% ga yetadi.
Yer yuzida xozirgi vaqtda suv yetishmasligimng asosiy sabablari-mavjud chuchuk suv manbalarining materiklari va ayrim mamlakatlar bo‘yicha notekis taqsimlanishi va qishloq xo‘jaligi sanoat korxonalarida suvdan ookulona foydalanishdir.
1 tonna paxta olish uchchun 10000 tonnagacha 1 tona niyekl olish uchchun 4000 tonnadan ortiq suv sarflanadi
Maishiy extiyojlar uchun ishlatilidigan suvning o‘rtacha miqdori ham oshib bormoqda. Masalan: dunyo bo‘yicha shaxarlarda o‘rtachchchcha kundalik ssuuv sarfi aholi jon boshiga 200 litmi tashkil qilsa. bu ko‘rsatkich Toshkentda 700 Maskvada 800 litmi tashkil qiladi.