1-tema. Buxgalteriya esabiniń predmeti hám metodi

2-TEMA. BUXGALTERIYa BALANSI
2.1. Maǵliwmatlardi sáwlelendiriwdiń balans metodi.
Buxgalteriya balansıniń maqseti - Xojalıq júritiwshi subekttiń buxgalteriya balansı oniń resursların hám finanslıq quramın ańlap jetiwge imkániyat beriwi ushın esabat waqtindaǵı finanslıq jaǵdiyin sáwlelendiriw kerek.
Hár bir kárxana, shólkem óz háreketin málim bir maqsetke qaratilǵan halda alip baradi. Kárxana hám xojalıq háreketin ámelge asiriwdiń birinshi dáwiri oni tiyisli qarjılar menen támiyinlengenliginen baslanip, háreketi dawaminda qarjılardiń ózgeriwi júz beredi. Bul ózgerisler qarjılardiń ekinshi bir qarjı menen óz-ara háreketin baylanıstirip kórsetedi. Xojalıq qarjılarıniń ózgeriwi olardiń jaylasiwin hám payda bolıw dereklerin tártipke salip, uliwmalastirip, pul ólshem birliginde kórsetiw balans járdeminde alip bariladi.
Balans atamasi latin tiliniń bis - «eki márte», banx - «tárezi pállesi» sózinen dúzilgen bolip, eki táreptiń bir-birine teńligin támiyinlew bolip esaplanadi.
Buxgalteriya balansıniń hár qiyli túrleri bolip, olar tómendegi belgiler boyınsha bólinedi:

• 
  Dúziliwi waqtina qaray;
  
• 
  Informaciya kólemine qaray;
  
• 
  Múlk formasina qaray;
  
• 
  Obektine qaray
  
• 
  Tazalaw usilina qaray;
  

1. Dúziliw waqtina qaray buxgalteriya balansı kiris, aǵımdaǵı, tamamlaw, bóliw hám bólistiriw balanslarına bólinedi.
A) Kiris balansı kárxananiń payda bolıwi waqtinda dúziledi. Onda kárxana óz háreketin baslaǵan waqittaǵı baylıqlar summasin belgileydi. Kiris balansında ustav kapitalı hám oǵan tiyisli pul qarjıları hám basqa materiallıq emes aktivler kórinisindegi qarjılar kórsetiledi.
B) Aǵımdaǵı balans kárxana nizami menen belgilengen múddette waqti - waqti dúzilip turiladi.
V) Tamamlaw balansı kárxana háreketin tamamlaw sánesinde mal - múlk hám oniń derekleri jaǵdayin aniqlaw ushın dúziledi. Tamamlaw balansında kárxananiń tamamlaw waqtindaǵı kreditorlıq hám debitorlıq qarizlar summasi belgilenedi hám keyin kreditorlar menen esap - kitap qiladi.