2 Nİzami GƏNCƏVİ
ÖZ NƏFSİNƏ ÖYÜD VƏ NƏSİHƏT
Yüklə 2,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- XIZRIN NİZAMİYƏ TƏLİMİ
- NÜSRƏTƏDDİN ƏBUBƏKR PADŞAHIN TƏRİFİ
|
ÖZ NƏFSİNƏ ÖYÜD VƏ NƏSİHƏT Ey saqi, yuxumu başımdan uçur, Aşiqəm, camı saf mey ilə doldur. Bir mey ki, suyu saf, axan gümüşdür, Onu hər dörd məzhəb halal görmüşdür 51 . Ey könül, böyüklük almadan ələ Böyüklər yerində oturma hələ. Dünyada böyüklük tapmaq istəsən, Al ələ qələmi, yaz böyüklərdən. Dindirən olmasa danışma hədər, Kəsəri yavaş vur, sınmasın gövhər. Sormadan kim sözə başlasa, bişəkk, Sözünü küləyə sovurmuş, demək. Gözsüzə yaramaz göstərmək çıraq, Görməyən bir gözə nə piltə, nə yağ? Söyləmək o zaman verər mənfəət Aləmə səs sala, qazana şöhrət. 40 Sözünə almasan layiqli cavab, Dəyərli sözləri eləmə xarab. Boş söz söyləməkdən saxla özünü, Ağzına qıfıl vur, yandır sözünü. Sən ki zövq alırsan yemək, yatmaqdan, Nə deyim sənə, ey qulaqsız insan. Bu gözəl sənətim məlumun deyil, Nə də ki, qapımda vurulan təbil. Ən ağır qiymətli mətahlarım var, Istəyən olmasa, etməm aşikar. Inciyə sədəftək göz yummuş alan, Bu kasad bazara çıxarmı satan. Belə bir dəyərli gövhərlə, dostlar, Bir gövhər sevənə ehtiyacım var. Müəllimim mənə açan sirləri Istərəm danışım, dinləsin biri. Ondakı almazla qazım mədəni, Canına bağlayım can gövhərini. Belə alver geniş dünyada çox var, Biri inci alar, o biri satar. O hansı könüldür kədər almasın? O hansı kəmənddir qarşılanmasın? Xəzinə üstündə yatmışdır ilan, Gözətçilik deyil məqsədi, inan. Xurmanın ağacı olmazsa uca, Uşaqlar çox ziyan verər ağaca. Yolu gözətçiylə olar qorumaq, Odsa gül içində saxlanar ancaq. Tinətim olduqca yumşaqdır, bundan Tarlama hər yandan yetişər ziyan. Sərt təbiətilə başqa adamlar Özünü əyridən, oğrudan saxlar. Uşağı yolundan qaçırmaq üçün Üzü zənci kimi qaraltmaq neçin? Hansı bir səfərə görsəm hazırlıq, Xoş təbiətimi alaram azıq. Bəzənmiş ruhun bu təbiətimlə, 41 Mən belə yaşadım, ölərəm belə. Hər kəsi mədhlə etdim sərəfraz, Indi də özümdən söyləyim bir az. Nə qədər şair var, söz var, şer var, Dünyada onlardan mənəm yadigar. Mənimlə canlandı, söz tapdı qüvvət, Yenə də mənimlə edər qiyamət. Mən söz gülşəninin sərv ağacıyam, Sərv ağacı kimi xidmətdə varam. Həsudun əlçatmaz fələyi mənəm, Başçıyam hamıya, ayaq öpənəm. Kim mənə kin etsə düşmən olaraq, Bərcistək oxum var, atmaram ancaq 52 .
53 . Bəxşişə nə çəki, seltək tökərəm. Dərdliyə gülmərəm şimşək kimi mən, Canıma od düşər öz şimşəyimdən. Tikana gül kimi saçaram ətir, Hər yara ney kimi məni inlədir. Ürəyim odmudur, nədir ki, yanır, Tikanı yedikcə hey alovlanır. Mənəm dərya kimi hər eybi yuyan, Deyiləm güzgütək göstərən nöqsan. Elə mal verərəm istəyən şəxsə, Zəhmətə düşməyim geri verərsə. Arpanı göstərsəm buğda verərəm, Arpanı buğdatək satan deyiləm. Günəşəm, ön, arxam birdir, fərqi yox, Azdır aldatmağım, işığımsa çox. Kimsənin dalınca demərəm yaman, Utanım üz-üzə gəldiyim zaman. Yamanlar sözünü almaram dilə, Peşiman edərəm mükafat ilə. Düşmənə kinli söz demərəm, inan. O sözlə özümə olaram düşman. Pisdən yaxşılıqla qorunmaq mümkün. Dünyada yaxşılıq hər şeyə üstün. 42 Yaxşılığım üçün hər bir diyardan Salamdır hey gəlir namidarlardan, Yaxşılıqla atsam mən bu dəzgahı, Olaram yaxşılar ziyarətgahı. Bir dirhəm verənə inci ataram, Dikbaşlıq edənə qürur sataram. Bucağa girmədim hünərsizlikdən, Dünya yeldir, narınc qorxar küləkdən. Dünya şahlarından, bax, hansı biri Tapmışdır mən kimi incə şairi? Bağçada, söyləyin, hansı qızılgül Görmüşdür mən kimi xoş səsli bülbül? Mənəm hər bilikdə dəftər bəzəyən, Hər incə nüktədə qələm işlədən. Bilikdən dünyada nur alaram mən, Mənəm hər bilikdə başlıca bir fənn. Istəsəm, hər kəsi mən güldürərəm, Bəzən də gözlərdən gülab çəkərəm. Hər kimi buludtək ağlatsam, yəqin, Günəştək güldürrəm, qoymaram qəmgin. Şer dövlətindən əldə var kəsər, O, bəzən ağladar, bəzən güldürər. Istəsəm, mümkündür bu zöhdü atmaq, Hər bir yığıncaqda məclis parlatmaq, Neyləyim, ağacım bitmişdir yandan, Tərpətsəm kökünə yetişər ziyan. Hər çillə qırx gündür, xəlvəti mindir, Bu yerdən məclisə girmək çətindir 54 . Daşqın sel gəlirkən ağıllı kəslər Reydən Buxaraya eyləməz səfər. Bu kəskin küləkdən budur məsləhət, Gül kimi pərdədə eyləyə xəlvət. Az bələdçilik et xalqa, dur kənar, Humay az görünsə humayun olar. Yatmaqdan, çapmaqdan başım dönərkən, Başqa bir çarəm yox, gərəkdir ki, mən Hər sözdən yaradım incə bir çiçək,
43 O gülə ağlayım dərdli bülbültək. Görsəydim özümdən gözəl bir gülşən, Al, sarı gülünü dərməzdimmi mən? Hazıram budumdan kabab yeməyə, Günəştək getməyim dilənçiliyə 55 .
Şerimdən nəşələr verim qulağa. Məndən bu dünyanı aldı qəm, kədər, Mənimçün rahətdir xəlvət guşələr. Göy kimi qapıma qıfıl vuraraq, Oldum xalqdan uzaq, dünyadan uzaq. Bilmirəm nə sayaq keçir bu cahan, Dünyada nə vardır yaxşı-yamandan? Mən ölü olsam da, ən mərd kəsəm, Karvanda gedərəm, karvansız şəxsəm 56 . Min könül dərdilə nəfəs alıram, Yatmayım deyə hey zəngi çalıram. Elə dost varmıdır, qızğın ürəklə Əziz tutsun məni canından belə? Vəfasız kəslərdən çəkərək ayaq, Öz kimsəm özümü gördüm mən ancaq. Aşiqlər yanında olsa da yaman, Özümü sevməyim yaxşıdır ondan. Ruzi gəlməyirsə yadlar eşqindən, Ruzini o böyük tanrıdır verən. Daha ehtiyacım qalmasın xalqa, Məni incitməsin qapıçı, darğa. Elə bir ixtiyar olsaydı məndə, Qoymazdım bəndəyə möhtac bir bəndə. Tilsimli torpaqda qandan qorxaraq. Cızıqdan qırağa qoymaram ayaq. Elə bir tilsimdə yaşarmı insan, Olsun qanlı cızıq ona bir zindan. Xalq ilə söhbəti, ülfəti atdım, Dünyada dincliklə dövlət yaratdım. Nəfsin noxtasını bərk tutdum qırx gün, Qırx günün içində hazır olur gön 57 .
44 Çünki dörd balışda görmədim səbat, Dörd divar içində keçirdim həyat 58 . Hər arpa ki, atdım bu dəyirmana, Bir inci yaratdım gövhər alana. Eşq olsun, söz düzən böyük şairlər Kiçik bir arpadan yaradır gövhər. Saralmış çöhrəmdə quruyan yaşdan Çəkdim divarıma palçıqlı saman. Vücudum burada arpayla yaşar, Ürəyim orada xəzinə saçar. Dünyada boşuna keçmədi ömrüm, Yeməkdən, içməkdən başqa iş gördüm. Hər gecə biliyə qapı açmadan Başımı yasdığa qoymadım bir an. Qəlbim qadın deyil, çaxmaqdır, çaxmaq, Məryəmtək boyludur, bakirdir ancaq, Kişiyə getməyə nə ehtiyac var, Onun öz daşından öz odu çıxar 59 .
Olduqca çətindir gətirmək ələ. Bakir söz tapınca yontulur ürək. Hər kəsin işimi incə söz demək? Çoxları saxsını incitək dələr, Hamamda özünə səsi xoş gələr. Sən lakin bir geniş səhranı düşün Ki, səsdən yırtılır boğaz büsbütün. Şahlar sikkəsinə qızıl vururkən, Elə vur, qırılsa qırılmayasan Yəhudi misləri qəlp qızıl etdi, Bu işdən dükanı qarətə getdi. Hər meyvə yeyilməz əncir adına, Zübeydə deyilməz hər dul qadına. Iki hindli görsə hind ölkəsindən, Biri darğa olar, biri yolkəsən. Mən təmizlədim bu gümüş suyunu, Ayırdım torpağın tozundan onu. Xurmatək dəyməzsə, onu bil yəqin, Açmaram üzünü söz gəlininin.
45 Dəyməmiş bir meyvə gördüyün zaman Ağacı tərpətsən, deyərlər kalsan. Kal əncir əzməklə əldə yumşalır, Yedikdə boğazı dərhal qan alır. Budaqda vaxtında gülərsə çiçək, Ağacın meyvəsi bol olur, bişəkk. Çınqıllıq, kol-kosluq olursa torpaq, Yaramaz onda şən bir bina qurmaq. Vüqarla vuraram başa bu işi, Vüqarsız bir işi görərmi kişi? Taxıldan bir fayda gəlirsə ələ, Əkinçi əkinə başlar həvəslə. Taxılın azalsa qədri, qiyməti, Əkinçi buraxar işi, zəhməti. Dastanı sevənlər, şeri duyanlar Nəğmələr dinləmir bir çox zaman var. Yazmalı elə bir uğurlu dastan, Onda bir incəlik duysun oxuyan. Bildim ki, bu naxşı bəyənər dostlar, Verdim bu dastanı yazmağa qərar. Doğrular yanında varmıdır bundan Daha xoş simalı, sevimli dastan? Başqa dastanları arasan bir az, Millətlər yanında doğru sayılmaz. Kəskin qələmlərlə ciddi yazılan Bu dastanda yoxdur azacıq yalan. Kəskin qələmlərin gücüylə bu gün Başqa dastanlara olmuşdur üstün. Şahanə şərabla dolmuş badəsi, Aldanmış "Şahların Şərəfnaməsi". Köhnə söz ustası, o tuslu şair Söz gəlinlərini bəzədi bir-bir. Düzdü dastanlara çox inci, gövhər, Yenə də qaldı çox bakirə sözlər. Yazsaydı tarixdə bütün olanı, Çox uzun sürərdi onun dastanı. Sevmədiklərinə etmədi hörmət, 46 Bəyəndiklərinə göstərdi rəğbət. Dostlara o paydan ayırdı bir az, Halvanı təklikdə yemək yaramaz. Nizami bu sapa düzərkən gövhər, Qələmdən silindi qələm görənlər 60 .
Onları çəkdi öz söz çəkisiylə. Uğurla ucaltdı "Şərəfnamə"ni, Köhnəni bununla eylədi yeni.
Ey saqi, amandır, ver gülgün şərab, Eylə mən sərxoşu o meylə xərab! O xərabəlikdə qoparım fəğan, Xərabat əhlini səsləyim burdan. Cismani qulaqla duya bilməyən Bir sirri mənə Xızr öyrətdi dünən. Ey tədbirlərimə xas bəndə olan, Söz qədəhlərimdən dadımlıq alan. Süsəntək bəndəlik ilini atan, Dirilik suyundan rütubət tutan, Eşitdim şahları nəzmə çəkərək, Sözlər yaradırsan axıcı sutək. Dəyərsiz sözlərdən uzaq ol bir az, Əyri pərdələrdə çalğı çalınmaz. Ən incə sözlər tap, olasan dilbər, Görüncə bəyənsin söz bəyənənlər. Şübhəsiz xoşdur hər sınaqlı şəxsə: Ən çirkin bir üzü görməkdən isə Əъdahalar hücum etsinlər ona, Ya müdhiş bir nəhəng çəksin kamına. Keçmişlər deyəni eləmə təkrar, Inciyə, bax, iki dəlik açmazlar. Ancaq sözü sözə bağlamaq üçün, 47 Bəzən, nə eybi var, təkrar da mümkün. Ən yeni ustasan sən bu sənətdə, Köhnələr izində getmə, əlbəttə. Səndə ki bakir söz xəzinəsi var, Dul sözə əl atmaq nəyinə yarar? Darılma: "Bu ovu vurmadım" deyə, Vaxtında ona da tək sənsən yiyə. Asan yaradılmaz daşda cəvahir, Onu daşdan almaq asan deyildir. Hər şey parça-parça olunca belə, Bərk yerdən çıxar çox çətinlik ilə. Cəvahir asudə tapılmaz, bişəkk, Hər gümüş butada saflansın gərək. Quruda, dənizdə kim çəksə zəhmət, Balıqdan dürr alar, öküzdən sərvət 61 .
Iraq torpağından uzaq getmə sən 62 . Reydən Cənd, Dehistan, Xarəzmə qədər Yoxdur sel izindən başqa bir əsər. Buxaralı, gilək, kürd və xəzərli Bir parça çörəyi tutmuş dörd əlli. Başqa ot göyərməz Mazandaranda, Tikanlı qanqallar göyərir onda. Tək iki şey çıxar Mazandarandan: Biri div, o biri divqılıq insan. Yaşasın qəlb açan sevimli Iraq, Ondan şerin səsi ucalmış ancaq. Ətirli çiçəklər atınca Hicab, O güldən Iraqda çəkilir gülab. Ey sənət qasidi, məsləhət budur, Dünyanı yel kimi dolaşma, otur. Cavahir yonmağa al kəskin kəsər, Söz gəlinlərinə saç noğul, şəkər. Gövhər qaz İskəndər mədənlərindən, Gövhəri İskəndər alacaq səndən. Gövhərə müştəri çıxar cahandar, Dünyada tezliklə diləyin parlar. 48 Qapına qiymətlə gəlsə müştəri, Buraxma, sat ona, qaytarma geri. Dənizlər soltanı alsa bir gövhər, Hər daşa bir gəmi cavahir verər. Xəzinə gizlətmə belə dənizdən, Ondan dürr alaraq, cavahir ver sən. Ol doğru miyançı, düzəlsin hər iş, Ortada nə kabab yansın, nə də şiş. Xızrın sözlərini eşidincə mən, Beynimdə bir xəyal doğdu yenidən. Qəlbimdə yer tutdu, qəbuldur, deyə, Ürəkdən doğan söz yatar ürəyə. Mənə bu saf öyüd əsər edincə, Inciyə dil açdım incədən-incə. Yaratmaq fikriylə yeni "Şahnamə", Açdım hər şivədən böyük həngamə. O heyrət verici əfsanələrdən Şahların adına qitə çəkirkən Zehnimdə hər güzgü parlatdımsa mən İskəndər xəyalı keçdi önümdən. Boş baxma sən buna, uca şəhriyar Həm qılınc vurandır, həm də tacidar. Xalq ona taxt-tac sahibi deyir, Ölkələr fəth böyük cahangir. Vəziri həkim bir şəxs olduğundan Ona da hikmətdən yazıldı fərman. Baxanlar görüncə onu dinpərvər, Ona da peyğəmbər adı verdilər. Bilənlər əkdiyi üç toxumdan mən Bir ağac əkərəm həm uca, həm şən 63 . Öncə söz açaram padşahlığından, Cahangirliyini edərəm elan. Hikmətlə bəzəkli söz yazaram mən, Köhnə tarixləri tazalaram mən. Döyərəm qapını peyğəmbərliyə, Tanrı da bəyənmiş "peyğəmbər" deyə. Üç qapı tikdim, üç xəzinə demək,
49 Çəkdim hər qapıda ayrıca əmək 64 . Üç qapı, ya bu üç inciylə yenə Tökərəm dünyaya ağır xəzinə. Vuraram elə rəng, elə bir zivər, Bütün ölkələrdən işığı gələr. Dəftərlər topladım incidən parlaq, Hayıfdır üstünə çöksün toz, torpaq. Bir dövlət sarayı göstərin barı, Vurum divarına bu naxışları. Bu naxışlarımla durduqca dövran, Qurtarın onu bu dünya tozundan. Şerimlə yaradım elə bir dastan, Əbədi həyata yaratsın imkan. Adını naməmlə edərəm uca, Adıyla yaşayım dünya durunca. Bu taxtdan sazlayım elə oturaq, Onunçun olsun bir əbədi otaq. Adına bağlayım elə naxışlar, Dövran dövr etdikcə qalsın bərqərar. Zehnindən silməsin onu bu fələk, Yumasın, pozmasın yağış və külək. Bu şərtlə dünyada tutunca aram, Başını günəşə, aya ucaltsam, Mənə də qurulsun elə bir dəsgah, Başım ölçüsündə verilsin külah. Işığı günəşdən mümkündür almaq, Bu işdən kölgənin yolu çox uzaq. Qarğaya göyərçin olarmı şikar, Bu ovu padşahın əl quşu ovlar. Nizami işidir incə söz düzmək, Incilər yaratmaq ona yarar tək. Vurar bu naməyə elə naxışlar, Bu naxış hər qəlbə işıq bağışlar. Dostların qəlbinə nur damar ondan, Düşmənin gözündən qaçsın hər zaman. Bülbültək ötsə də düşmənin səsi, Qəlbini dələn bir oxdur tənəsi.
50 Mən bu dastanıma vurarkən bəzək, Öz ulu tanrımdan istədim kömək. Versin dastanıma əzizlik, şöhrət, Əziz tutanlara göstərim şəfqət. Açsın bu naməmə elə qol-qanad, O faldan doğsun ən uğurlu həyat. Ürəkdən sevinsin hər bir oxuyan, Zövq alsın fikrimi dərindən duyan. Hər qəlbi qırığa yeni can olsun. Hər ağır dərdliyə əl tutan olsun. Hər xəstə ürəyə göstərsin şəfqət, Hər bağlı qapını açsın bu sən ət. Oxumaq istərsə aciz bir nəfər, Haqq olsun ona bu diləkdə rəhbər. Əlinə alsa hər ümidsiz kimsə, Hər dilək, hər ümid gülsün o şəxsə. Hər dilək istədim, verdi, çox şükür, Öz uca tanrıma etdim təşəkkür. Bu namə mübarək olacaq, bişəkk. Şahın məclisində olsa mübarək 65 . NÜSRƏTƏDDİN ƏBUBƏKR PADŞAHIN TƏRİFİ Yaquta bənzəyən suyu, saqi, dur, Bu yaqut yağdıran qədəhə doludur. Bu saxsı cama mey həyat axıdır, Onun reyhanının öz torpağıdır 66 . Ey uca günəş, dur, bayrağını aç, Ey xuraman bulud, müşkin ətir saç. Gurla, ey ildırım, şahın təblitək, Dan dodağı kimi gül, gül, ey şimşək. Sən də saf qətrəni yağdır, ey bulud, Ey sədəf, qətrəni qucağında tut. Ey inci, üzə çıx söz dənizindən,
51 Sultanın tacında get elə məskən 67 . Şah ki, yüksəlməni eyləyir arzu, Sənə şanlı tacdır yolunun tozu. İskəndər qurduğu dövlət, əzəmət, Ona verilmişdir indi o şövkət. Yerlərə, göylərə odur can verən, Böyük cahangirdir, düşmən devirən. Məğribdə mərdlikdə hökmü rəvandır, Məşriqdə hünərlə o qədərxandır. Cahan pəhləvandır, Nüsrətəddindir, Hökmü düşmənlərə qılınc təkindir. Düşmən son düşünən, ürəyində kin, Istiqbal görəndir, ləqəbi Bişkin 68 . Qılınc sahibidir, tac verən şahdır, Üç növbət vurandır, beşə pənahdır 69 .
Həm taxtı bəzəyər, həm də tac verər. Adətdir, dünyanın ulu şahları Xəznəyə dəmirdən vurar açarı. Bunun tək qılıncdan xəzinəsi var, Dəmirdir xəznəsi, qızıldır açar. Fərattək səmimi bir dostluğu var, Nil kimi düşməni gizlində boğar 7 . Günəşə salsa o öz kölgəsini, Suyuyla söndürər od çeşməsini. Bir nəzər salsa o yeni hilalə, Bədirlənib o da yetər kəmalə. Onun bəxşişini sayan bir nəfər Nə qədər ömrü var ona şükr edər. Ona şükr etməklə neməti artar, Belə nemət verən, söylə, harda var? Fələktək hər kəslə girsə meydana, Atar qalxanını torpaqtək suya 71 .
Dağların başını qılıncla sökər. Meydanda açdığı hünərlər ki, var, Nə Rüstəm göstərmiş, nə İsfəndiyar.
52 Bəxtiyar bir həyat başladı yerdə Bu günəş anadan doğan səhərdə. Altında ağ atı keçsə hər yerdən. Ayağı dəydiyi yer olur gülşən. Hansı bir qələdə parlatmış yüyən, Düyümü açmışdır pərgar xəttindən. Hər şəhrə hünərlə qələbə çalmış, Qarun sərvətini əlinə almış 72 . Bayrağı qələyə sancdığı zaman Bəyinin başını asmış qaladan. Hamıda insanlıq bir təbiətdir, Bu başqa insandır, başqa xilqətdir. Bildiyim ən adlı, sanlı kimsələr Bu insanlığına təşəkkür edər. Geniş ehsanı var, uca şövkəti, Aldanmış dünyanın vəlineməti, Dirilsə bir ölü, qalxsa məzardan, Şəhəri, bazarı tutar həyəcan. Min: ölü dirilsə ədalətilə, Düşmənin ürəyi düzəlməz hələ. Isatək nə qədər ölü diriltdi, Bu gözəl əxlaqla xalqı qul etdi. Gövhər mədənitək dağılan dünya Bu günəşlə tapdı həyat və ziya. Yer cəhənnəm idi - nə iş, nə tarla, Bir cənnət olmuşdu bu gənc baharla. Hər yeni nemətdən dağıdır xalqa, Neməti çay kimi axıdır xalqa. Yaxşılıq ardınca getsə hər zaman Yaxşının adını unutmaz cahan. Demirəm dənizdir uca şövkətin, Bir mədən qədər var ağır qiymətin. Şahın da sarayı günəş kimidir, Məşriqdən məğribə uzatmış kəndir. Cənnəti tutmuşsa tuba ağacı, Hər budaq olmuşsa bir qəsrin tacı, Ehsanı Şərq ilə Qərbə kök salmış,
53 Hər ev süfrəsindən bir nemət almış. Adı Keyxosrovla olmuş bərabər, Nəsəbi ucadır Keyqubad qədər. Atını hansı bir səhraya çapmış, Hər qanqal ətəyi əşrəfi tapmış. Yer, xəzinəsindən bir çuval tikmiş, Xeyri zər toplamış, yasəmən gümüş 73 .
Onun sikkəsindən tapılar nişan. Tac ilə başını ucaltmış fələk, Başında bu tacı olsun mübarək. Dünyanın Xızrısan, İskəndərisən, Həm mülkün, həm həyat suyun var, əhsən. Fəth etdin İskəndər kimi dünyanı, Xızrtək doğrultdun yoldan azanı. Hər şeyin ucadır uca adıntək, Yalnız bir şeyin yox - tayın yox demək. Aslanlar ovuna çıxdığın zaman Bir oxla edərsən iki ov nişan. Fillərlə döyüşdə atınca kəmənd, Qənnucun şahını edərsən filbənd 74 . Şir gur ovlayanda sən olsan orda, Nə ki şir, ovlarsan Bəhram Guru da. Kim əyməz başını, əmr etsən: "Əyil!" Hansı dövlətdir ki, əlində deyil? Sən at oynadarkən, məğrur boyunlar - Yəhər qayışıtək yumşalar onlar. Iki şəxs əmindir, sən qəhr edərkən: Bir sənə qul olan, bir boyun əyən. Düşmən üzr istəsə sən bağışlarsan, Bu mətin əhdinə qul olmuş dövran. Dünyanın başına döndü ruzigar, Altı şahdan qalmış altı yadigar. Kəyümərs padşahdan tacıdır nişan, Cəmşiddən bir qılınc, taxt Firidundan, Camı Keyxosrovdan qalmış yadigar, Ulduzlar sirrini edər aşikar. 54 Ən parlaq bir güzgü, şəffaf bir gövhər Quraraq, yadigar qoymuş İskəndər. Ləldən düzülən o parlaq üzük, Süleyman möhrüylə çil-çıraq üzük. Saydığım altı şey məxsusdur sana, Adında altı hərf şahiddir buna 75 . Səndə bundan başqa altı xislət var. Bunlarla olarsan daim bəxtiyar: Birinci - açıqdır xəzinən hər an, Istəməsələr də edərsən ehsan. Ikinci - kərəmin hesaba gəlməz, Haqqını biləndən almazsan əvəz. Üçüncü - şəfqətlə alarsan ürək, Hər zaman məzluma edərsən kömək. Dördüncü - taxmısan göylərə bayraq, Bir ordu yenərsən təklikdə ancaq. Beşinci - günahkar olsa peşiman. Suçundan keçərsən onun hər zaman. Altıncı - mətindir verdiyin qərar, Unudan deyilsən, gözəl vəfan var. Bəzəyindir sənin bu altı cəhət, Səndən ayrılmasın bu altı xislət. Iki tərlan gərək ölkə qurmaqda, Xəzinə yığmaqda, şikar vurmaqda. Iki ilan gərək sənə, onlardan: Biri dövlət, biri xəznə qoruyan. PADŞAHA XİTAB Yeddi göy altında, ey dünya şahı, Beşinci ölkənin sənsən pənahı 76 . Əmrində bu qədər ölkə, şəhər var, Qapında sütundur saraylı şahlar. Hər gecə göylərdə dolanar qəmər, Sənin çırağına gəlib yağ tökər. Günəş də başında tacı, hər səhər
55 Taxtının önündə köləlik edər. Sənə bu şahlığı bəxş edən kimsə Vermişdir ürəyin nə istəmişsə. Şahlıq et, verilmiş sənə ölkələr, Kömək ol, xalqlara ədalət göstər. Çibin qanadını qırmasın tərlan, Fil də qarışqaya verməsin ziyan. Allaha min şükür, min şükür, əlbət, Şahda yazdığımdan çoxdur ədalət. Şahdan bir diləyim var mənim ancaq, Mənim dastanıma nəzər salaraq, Sönük bir əfsanə verərsə artıq, Üstünə nə kölgə salsın, nə işıq. Rast gəlsə dalğalı incə, gövhərə, Başımı ucaltsın uca göylərə. Bu "Şərəfnamə"də dünya sirrindən Çox xəznə açarı gizlətmişəm mən. Hər kimin əlində olsa bu açar, Bir çox xəzinələr, tilsimlər açar, O gizli xəznəni aça bilməsə, Verər qızıl açar şənlik o şəxsə 77 .
Qoynunda gizlətmiş nə xəzinələr? Bu gövhər yonmağım səninlə şəndir, Afərin deməyim sənə səndəndir. Ağıl ki, göyləri endirər yerə, Afərin söylər bu afərinlərə. Şahdan alınmışdır belə bir əmr: "Adıma bir naxış bağla, ey şair!" Şahın sözlərindən ilham alaraq, Ağıla, şüura bərk sarılaraq, Vurum bu gəlinə elə yaraşıq, Şahın məclisini bürüsün işıq! Ona bu şux gəlin olsun bir kəniz, Məclisdə, dünyada tutulsun əziz. Dünyanı parladan çıraq nə qədər Yaxını, uzağı nurilə bəzər.
56 Dünyanı parlatsın şahın gül bağı, Gündüz məşəl olsun, gecə çırağı. Ağzı qarğa kimi cırılsın gərək, Yansın düşmən dili çıraq dilitək. Uca dövlət kimi qonsun eyvana, Nizami afərin oxusun sana.
Yüklə 2,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|