6- mavzu: IX-XII asrlarda o„zbek davlatchiligi, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayot. Reja
Madaniy taraqqiyot, ilm-fan ravnaqi
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
6. Madaniy taraqqiyot, ilm-fan ravnaqi
Moddiy madaniyat Turonzamin ulus va elatlari istiqomat qilgan hududning arablar istilosi va asoratidan xalos etilishi, o„z mustaqillik maqomiga ega bo„lishi yurtimizning ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy taraqqiyotiga sezilarli ijobiy ta‟sir etdi. Somoniylar, Qorahoniylar, G„aznaviylar, Saljuqiylar va Xorazshohlar sulolalari hukmronlik qilgan IXXII asrlarda Movarounnahr sarhadlarida yashagan ulus-elatlar o„rtasida nisbatan tinchlik, osoyishtalik, totuvlik, yaqinlik va hamjihatlik vujudga keldiki, buning orqasida o„lkada moddiy ishlab chiqarish, madaniy rivojlanish jarayoni ancha tezlashdi, shaharlar hayoti yuksaldi, savdo-sotiq, hunarmandchilik o„sdi, aholi farovonligi ko„tarila bordi. IX-XII asrlarda Movarounnahrda moddiy madaniyat o„ziga xos uslub va shakllarda to„xtovsiz rivoj topib bordi. Xalq ichidan chiqqan mahalliy ustalar, me‟morlar, naqqoshlar, kulollar, zargarlar, miskarlar tomonidan yurt dovrug„ini olamga tanitgan ajoyib me‟morchilik obidalari, san‟at namunalari bunyod topdi. Uyg„onish davri Ismoil Somoniy maqbarasi (Buxoro, X asr) Registon majmui me‟morchiligining noyob obidalari (Buxoro, X asr) Arab ota maqbarasi (Samarqand yaqinidagi Tim qishlog„i, X asr) Sulton Sanjar maqbarasi (Marv, XIIasr) Qoraxoniylar maqbarasi (O„zgan, XI asr) G„aznaviylarning yozgi saroyi majmui (G„azna, XI asr) Minorai Kalon maqbarasi (Buxoro, 1127 y.) Somoniylar, G„aznaviylar, Saljuqiylar, Xorazmshohlar sulolalariga mansub ma‟rifatparvar hukmdorlarning ilm-fan va madaniyatga doimiy rag„bat berishlari orqasida ko„plab iste‟dod sohiblarining salohiyati, ijodi o„sib, yuksalib borgan. O„sha davr hukmdorlari tashabbusi bilan bunyod etilgan va faoliyat ko„rsatgan kutubxonalarda sonsanoqsiz noyob, qimmatbaho kitoblar, qo„lyozmalar to„planganki, bulardan hozirgi avlod kishilari ham bahramand bo„lmoqdalar. Ibn Sinodek buyuk zot ham birinchi bor tanishib hayratlangan Somoniylar saroyi qoshidagi boy kutubxona ham mana shunday ilm maskanlaridan biri bo„lgan. O„rta Osiyo xalqlari ma‟naviy madaniyatining o„sishida islom madaniyatining ahamiyati katta bo„ldi. Islom faqat dingina emas, balki yangi ma‟naviy yo„nalish sifatida ham butun madaniy jarayonga, barcha musulmon mamlakatlari orasida ijtimoiy-madaniy va ma‟rifiy Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|