6- mavzu: IX-XII asrlarda o„zbek davlatchiligi, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayot. Reja

  
2. Qoraxoniylar 
  
Ettisuv, Sharqiy Turkiston o„lkalarida IX asr 
ikkinchi yarmida turli turkiy qavmlar, 
elatlarning o„zaro birikuvi natijasida va 
qo„shiluvi davomida Qoraxoniylar davlati 
tashkil topdi. Mazkur davlatga asos solgan 
siymo Abdulkarim Sotuq Bug„roxon (859-
955) yag„molar qavmiga mansub bo„lgan. Bu 

---

davlat hukmdorlari «arslonxon» yoki 
«qoraxon» unvonlari Qoraxon so„zining 
lug„aviy ma‟nosi esa turkiy qabilalarda «ulug„», 
«buyuk» degan tushunchalarni anglatgan. 
Qoraxon «Tamg„achxon» ham deb yuritilgan.
Bu davlatning qudrati yuksalib, u tez orada 
katta hududlarni o„z qo„l ostiga kirita boradi. 
Uning poytaxti Sharqiy Turkistonning
Bolasog„un shahri bo„lgan. Abdulkarim 
Bug„roxon vafotidan keyin (955y) uning 
vorislari davrida Markaziy Tyan-Shan va 
Ettisuv o„lkalari egallanadi. Endilikda 
Qoraxoniylar Somoniylar hukmronlik 
qilayotgan Movarounnahr erlarini ham butunlay
egallashga kirishadilar. Bu davrda Somoniylar 
davlati chuqur ichki ziddiyatlar, sinfiy ixtiloflar 
orqasida tanglik holatiga tushib qolgan edi. 
Bundan foydalangan Qoraxoniylar hukmdorlari 
- Hasan va Nasr Bug„roxonlar etakchiligidagi 
qo„shin Somoniylar qarshiligini qiyinchiliksiz 

---

engib, ikki bor (992 va 999 yillarda) Buxoroni 
egallaydi, somoniylar sulolasining so„nggi 
vakili Ismoil alMuntasir (1000-1005) 
hukmronligi barham topdi. Oqibatda butun 
Movarounnahr hududlari Qoraxoniylar 
tasarrufiga o„tadi. Shu tariqa, Qoraxoniylar 
hukmronligi katta hududlarga yoyiladi.
  
XI asr 
o„rtalariga 
kelib  
Qoraxoniylar