Abdulla Qahhor hayoti va ijodi (1907-1968)

Shaxs erki, huquqi, mutelik, qullik psixologiyasi ifodasi, talqini bobida XX asr adabiyotida Cho'lpon an'analarini eng izchil davom ettirgan adib ayni shu Qahhorning o'zidir. Qahhorning yuqorida tilga olingan asarlari, personajlari xuddi Cho'lpondagi kabi mustabid tuzum sharoitida inson haq-huquqining poymol etilishiga qarshi o'ziga xos isyondir.

Abdulla Qahhorning XX asr o'zbek adabiyotida realistik hikoya ustasi bo'lib yetishishi, shuhrat qozonishi tasodifiy emas. Birinchidan, Qahhor ko'p asrlik o'zbek adabiyoti real hayotga keskin yuz o'girgan, bu davrda Ovrupa zamonaviy jahon adabiyoti tajribalariga tayanayotgan, Qodiriy romanlari, Cho'lpon lirikasi, hikoyalari, Fitrat, Hamza dramalari orqali yangi yo'lga tushib olgan, realizm milliy adabiyotda yetakchi oqimga aylanib borayotgan bir pallada ijod maydoniga tushdi. Garchi Qodiriy, Cho'lpon, Fitrat, qolaversa, tengdoshlari Oybek bilan G'afur G'ulomlar hikoya janrida qalam tebratayotgan bo'lsalar-da, ular iste'dodi, tabiati, badiiy tafakkur tarziga ko'ra bu Janrning odami" emas edilar. Qahhorning ,,yozuvchi janrni emas, janr yozuvchini tanlaydi", degan gapi bor.

Qahhor iste'dodi, badiiy tafakkur tarzi har jihatdan hayot hodisalarini hikoya shakJida ko'rish, idrok etishga moyildir. Go'yo u hikoya uchun tug'ilgan edi, roman, qissa, dramalarida ham adibning hikoya shakliga xos fikrlash tarzi shundoq sezilib, ko'rinib turadi; uning roman, qissa, dramalari o'ziga xos alohida-alohida epizodlar, bir-biri bilan bog'langan hikoyalar majmuasidan iboratga o'xshaydi. Xullas, Alloh in'om etgan iste'dodi, tabiati Qahhor zimmasiga milliy adabiyotimizda realistik hikoyachilikning asoshisi bo'lish mas'uliyatini yukladi.

Qahhor hikoyalari, birinchi navbatda, samimiyligi, ishontirish kuchi bilan kishini hayratda qoldiradi. Yozuvchi tasviridagi hamma narsa hayot hodisasi, aynan bo'lib o'tgan voqea, real hayotning bir bo'lagi, epizodi bo'lib gavdalanadi; hikoyalarning ko'pchiligi real hayotiy asosga ega, ular adibning turmushda o'zi ko'rgan, eshitgan hodisalardan, tanish kishilar hayotidan olingan.