Alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti musiqa, badiiy grafika va mehnat ta

Chorvachilik bilan bog`liq “Sog‟im qo‟shiqlari” dan iborat bo‟lib ular 
qoramol, biya, tuya, echki, qo‟y kabi uy hayvonlarini sog‟im paytida 
kuylashgan.Bunda “xo‟sh-xo‟sh” qoramolni, “turey-turey”, “churey-churey” 
aytimlari qo‟y-yechkilarni sog‟ishda aytilgan. 
Cho’pon qo’shiqlari “Qo‟ylarni sudrash”, “Qo‟ylarni ko‟chirish”,” 
Qo‟ylarni yig‟ish” kabi shartli darakchi kuylar ijro yetilgan. 
Dehqonchilik kasbi bilan bog‟liq mehnat jarayonida yuzaga kelgan qo‟shiqlar 
“Qo‟sh haydash”, “Xo‟p mayda”, “Mayda-mayda” “Yozi” nomlar bilan aytilib 
kelinadi.Dehqonchilik ishlari boshlangan yerta bahorda, yerni haydash vaqti 
kelganda “Shox moylar” marosimi o‟tqazilgan. Bunda yer haydaydigan ho‟kiz 
shoxlari “Navro‟z” bayramiga atab pishirilgan bo‟g‟irsoq yog‟i bilan moylashgan 
va yerga qo‟sh solish chog‟ida qo‟shiq kuylashgan: 
O’rim qo’shiqlari: O‟roq va o‟riqchilar guruhi tomonidan o‟rim paytida 
aytiladi: 
O‟rog‟im olmos, 
O‟rishdan qolmas. 
Sira ham tolmas, 
O‟rmasam bo‟lmas. 
O‟rog‟im chaqqon, 
Sen menga yoqqan. 
Qo‟lginam chaqqon, 
Mehnatla boqqan. 
Xo‟p mayda: 

---

45 
Ayri-ayri tuyoqqa, maydayo-mayda, 
Ayri poxol yarashar,
Jilviragan quloqqa, 
Tilla sirg‟a yarashar, 
Yorg’ichoq qo’shiqlari.Yorg‟ichoq qo‟l tegirmoni. Don qo‟yar yanchilgan, 
mehnat og‟ir, qo‟shiq insonga hamroh 
Yorg‟ichoq torta-torta toldi qo‟lim, 
Ikki tosh orasida qoldi qo‟lim. 
Hunarmandchilik qo’shiqlari. Hunarmand-kosib, duradgor, kulollar, 
bo‟zchilar tomonidan to‟qilgan va ijro yetilgan: 
Bo‟z to‟qiymiz qirg‟og‟ini o‟xshatib, 
Moki otaman dastginamni qashatib. 
Bozordagi shoyilardan yaxshi yetib
Nafisdan o‟xshagan bo‟zim yaxshidir. 
Charx qo’shig’i: 
Charxim guv-guv etadi, 
Tovushi uzoqqa ketadi. 
Ovulimning qizlari, 
Achchiq olma ekadi. 
Achchiq olma pishibdi… 
Qo‟shiqning 
barcha 
satrlaridagi 
bo‟g‟inlar 
2+2+3 
shaklida 
guruhlanadi.Kuylashda 
ham 
o‟zgacha 
sho‟xchan 
ohangdorlik 
kasb 
yetadi.Shuningdek, ip yigiruvchining chevarligi o‟z san‟ati bilan haqli ravishda 
faxrlanishi taqqoslovchi yo‟l bilan ochib beriladi. 
Yelak ichida kerak, 
Ipginam ipak. 
Mening ipimday qilib, 
Esholmaydi o‟rgimchak 

---

46 
Bu kabi qo‟shiqlarda xalq ommasining halol mehnat qilib tirikchilik uchun 
kurashi, mehnatni sharaflashi namoyon bo‟ladi. 
Mehnat 
qo‟shiqlarida 
kun 
kechirish 
tarzi 
hamda 
kasb 
va 
hunarmandchilikning hamma xillari o‟z ifodasini topgan.Katta, jo‟n tikishdan 
boshlab,go‟zal gilamlargacha, bo‟z to‟qishdan anvoyi palaklar tikishgacha, jonon 
piyolayu, go‟zallikda tovus patlarini yo‟lda qoldiradigan rango-rang atlas 
kimxoblargacha hammasi kishidining qadoqli qo‟li, kechani kunduzga ulagan 
mashaqqatli shu bilan birga zavqli mehnati bilan bunyodga kelgan. 
Marosim qo‟shiqlari respublikamizning deyarli barcha hududlarida, 
shuningdek, bizning tadqiqotimiz obekti bo‟lgan vohalarda mavjud bo‟lib, ularda 
farqli jihatlarga nisbatan o‟xshashlik xususiyatlari ko‟proq namoyon 
bo‟ladi.Masalan, Ramazon qo‟shiqlari, “Sust xotin”, To‟y qo‟shiqlarida umumiylik 
xususiyatlari ustuvorlik kasb etadi.