Az rbaycan Respublikas t hsil Nazirliyinin

Karantin xəstəlikləri, onların ölkə ərazisinə gətirilməsinin 

və yayılmasının qarşısının alınması üzrə ərazinin sanitariya 

mühafizəsi 

Ticarətin inkişafı, dəniz, dəmiryol və başqa nəqliyyat vasi tə-

lə rinin  meydana  gəlməsi,  müxtəlif  ölkələr  arasında  əla qə lə rin 

artması bütün dünyada epidemioloji vəziyyətin gərgin ləş məsinə 

səbəb  olurdu.  Müxtəlif  yoluxucu  xəstəliklərin  pandemik  y a yıl-

ması  təhlükəsini  törədirdi.  Ona  görə  də  belə  xəs tə liklərə  qarşı 

bey nəlxalq  sanitariya  qaydalarının  müəy yən ləş dirilməsi  fikri  y a-

ran dı ki, o da tibb sahəsində müasir bey nəl xalq əlaqələrə gətirib 

çıxartdı.

Dövlətlərarası epidemiyaəleyhinə mübarizə tədbirlərinin h a-

zı r lanmasında ilk addım İskəndəriyyə (1831), İstanbul (1839) və 

Teh ran (1867) sanitariya şuralarının yaranması ilə atıldı. Bu ş u-

raların məqsədi vəbanın Asiya ocaqlarından ziyarətçilər vasitə-

701

si lə Avropaya keçməsinin qarşısını almaq idi. XIX əsrin ortala-

rında  epidemiyalardan  qorunmaq  üçün  beynəlxalq  tədbirlərin 

hazırlanması üçün zəmin yarandı, iri kapitalist dövlətləri bu m ə-

sələni həll etmək üçün beynəlxalq sanitariya konfranslarının çağı-

rılması q ə ra rına gəldilər.

İlk belə konfrans Fransa hökumətinin təşəbbüsü ilə 1851-ci 

ildə Parisdə çağırıldı. Onun məqsədi beynəlxalq ticarətə maneçi-

lik törədən arasıkəsilməz vəba epidemiyalarına qarşı milli karan-

tin siyasətində dəyişiklik etməkdən ibarət idi. Sonralar – İkinci 

Dünya  müharibəsinə  qədər  vəba,  taun,  sarı  qızdırma,  çiçək  və 

səpgili yatalağa qarşı mübarizə və profilaktika tədbirləri üzrə bey-

nəlxalq qaydaların işlənib hazırlanmasına həsr olunmuş 13 bey-

nəl xalq sanitariya konfransı keçirilmişdir.

Venesiyada 1892-ci ildə keçirilmiş konfransda vəbaya qarşı 

d ə niz karantini qaydalarını tənzim edən ilk müqavilə bağlandı.

1903-cü  ildə  Parisdə  keçirilmiş  XI  konfransda  toplanmış 

elmi məlumatlara əsaslanaraq taun, vəba və sarı qızdırmanın g ə-

ti rilməsinin və yayılmasının qarşısını almaq üçün 184 maddədən 

ibarət beynəlxalq sanitariya konvensiyası imzalandı.

XIII  Paris  sanitariya  konfransı  (1926)  ümumdünya  miqya-

sında istifadə edilmək üçün yeni beynəlxalq sanitariya konvensi-

yasını qəbul etdi. Burada təkcə taun, vəba və sarı qızdırma deyil, 

t ə bii çiçək və səpgili yatalağa qarşı mübarizə tədbirlərinin də h ə-

yata keçirilməsi nəzərdə tutulurdu. XIII konfransın işində MDB 

nümayəndəsi vəba və təbii çiçəyin spesifik profilaktikası və sər-

həd sanitariya qaydaları haqqında təkliflər verdi. Müasir bey nəl-

xalq səhiyyə – sanitariya qaydaları 1973-cü ildə beynəlxalq tibb 

assambleyasında qəbul edilərək 1974-cü ilin yanvarında qüvvəyə 

mindi.

Bu qaydalarda vəba (El-Tor daxil olmaqla), təbii çiçək, taun, 

sarı qızdırmaya qarşı tədbirlər nəzərdə tutulmuşdu. Həmin xəs-

tə liklərə 1971-ci ilə qədər karantin xəstəlikləri deyilirdi, hazırda 

isə  beynəlxalq  sanitariya  qaydalarının  təmsil  etdiyi  xəstəliklər 

ad lanır. Səpgili və qayıdan yatalaqlar bu xəstəliklər sırasından ç ı-

xa rılaraq, poliomielit, qrip və malyariya ilə birlikdə Ümumdünya 

Səhiyyə Təşkilatının epidemioloji nəzarətində olan xəstəliklər q ru-

puna daxil edilib.

702

Yeni qaydalar beynəlxalq əlaqələrə (yük, sərnişin daşınması 

və  s.)  çox  cüzi  dərəcədə  mənfi  təsir  etməklə  beynəlxalq  miq-

yasda əhalinin təhlükəli xəstəliklərdən etibarlı qorunması məq sə-

dini  güdür.  Bu qaydalar xəstəliyin qeyd edilən ölkələrdən digər 

ölkələrə keçirilməsi və gətirilməsi zamanı onun yayılmasının qar-

şısını almağa yönəldilib.

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) bütün üzvləri (c ə-

nubi Afrika respublikası, Avstraliya və Sinqapurdan başqa) qay-

daların yerinə yetirilməsinə ciddi əməl etməyi öhdələrinə götür-

müş lər.  Qaydalar  bütün  ölkələrdən  dövlət  səhiyyə  idarələrinin 

aşağıdakı  hallarda  ÜST-ə  təcili  (24  saat  ərzində)  məlumat  ve r-

mə yi tələb edir:

a) xəstəliklərin insanlar arasında baş verməsi (gətirilmə və ya 

yerli xəstələnmə hadisələri, eləcə də gəmi və ya təyyarə ilə gəti-

ril məsi);

b) Sarı qızdırma virusunun ağcaqanadlarda və onurğalılarda 

ta pıl ması, vəhşi və sinantrop gəmiricilərin taun mikrobları ilə y o-

lux ması haqqında;

c)  yoluxmuş  ərazinin  sərhədlərinin  müəyyən  edilməsi  haq-

qında; bu, epidemioloji mülahizələrə əsaslanaraq təyin edilir və ö l-

kə nin inzibati ərazi bölgüsü ilə uyğun gəlməyə bilər (burada ancaq 

yerli yoluxma nəzərə alınır);

ç) xəstəliyin mənbəyi və yayılma şəraiti, xəstələrin və ölən-

lərin sayı, epidemiya əleyhinə aparılan tədbirlər haqqında;

d) yoluxmuş rayonun infeksiyadan azad olunması haqqında 

(o şərtlə ki, vəba, taun və təbii çiçəklə xəstələnmə və ölümdən 

sonra tam sağalma baş versin və ya sonuncu xəstənin təcrid edil-

mə sindən sonra inkubasiya dövründən 2 dəfədən az olmamaqla 

vaxt keçsin).

ÜST  alınan  məlumatın  tezliklə  yayılması  üçün  məsuliyyət 

daşıyır.

“Beynəlxalq  tibbi  sanitariya  qaydaları”ndan  (burada  yalnız 

taun, vəba və sarı qızdırmaya tədbirlər nəzərdə tutulmuşdur) fər-

q  li  olaraq,  “MDB  ərazisinin  sanitariya  mühafizəsi  qaydaları 

nəinki  k a ran tin  xəstəliklərinə  (taun,  vəba,  təbii  çiçək,  sarı  qız-

dırma),  həm çi nin  xaricdən  gətirilməsi  və  yayılması  mümkün 

703

olan  yoluxucu  xəs təliklərə  –  Lass,  Ebol,  Marburq  kontagioz 

virus  hemorragik  qız  dırmaları;  malyariya  və  ağcaqanadlarla 

yayılan təhlükəli xəs təliklər (denge qızdırması, yapon ensefaliti) 

və  s.  (səpgili  və  q a yı  dan  yatalaq,  qara  yara,  brüselyoz,  dabaq, 

manqo, melioidoz, q  u  duzluq, psittakoz) aiddir.

Qaydalar digər ölkə və ərazilərdən yuxarıda qeyd edilən xəs-

tə   liklərin  gətirilməsinin  qarşısını  almaq  üçün  MDB  ərazisinin 

sani  tariya mühafizəsinin ümumi dövlət tədbirlər sistemidir. Qeyd 

etmək  la zımdır  ki,  MDB  ərazisinin  sanitariya  mühafizəsi  pro fi-

lin dən, yerləşməsindən və s. səbəblərdən asılı olmayaraq b ü tün 

müalicə-profilaktika  və  sanitariya-epidemiya  əleyhinə  m ü ba rizə 

idarələrinin əsas vəzifəsidir.

Sanitariya-karantin  tədbirləri  (daha  doğrusu,  milli  səviyyədə 

epi demioloji  nəzarət)  MDB-nin  bütün  ərazisində  daim  aparılır, 

ilk növbədə bu iş beynəlxalq dəniz və çay limanlarında, aeroport-

larda, sərhədi keçən dəmiryol və avtomobil yollarında, eləcə də 

xaricdən gələn nəqliyyat vasitələri üzərində aparılır.

Bu tədbirləri həyata keçirmək üçün dövlət sərhədindəki mən tə-

qələrdə  MDB  Səhiyyə  Nazirliyi  yerli  GEM-lərin  nəzdində  s a ni-

tariya-karantin  şöbələri  SKŞ  (beynəlxalq  dəniz  və  çay  l i man la-

rın da),  sanitariya-karantin  məntəqələri  SKM  (beynəlxalq  a e ro   port 

və avtomobil yollarında, sərhəd dəmiryol stansiyalarında) yaradır.

Qaydalara əsasən, sərhədi keçdikdə SKŞ və SKM aşağıdakı 

tədbirləri görür:

a) xaricdən gələn və xaricə gedən (ancaq MDB-dən gedənlər 

üçün) nəqliyyat vasitələri, heyət, sərnişinlər və yüklər tibbi b a xış-

dan keçirilir, bununla yanaşı, səyahətçilər sorğu-sual edilir, lazım 

gələrsə,  onlar  tibbi  müayinədən  keçirilir  və  xaricdən  MDB- yə 

gələnə qədər hərəkət marşrutunu öyrənmək üçün pasportu yoxla-

nılır;

b) sanitariya sənədlərinin olması və düzgün doldurulması yox-

la nılır (peyvəndlər haqqında beynəlxalq şəhadətnamə, dəniz s a ni -

ta riya  bəyannaməsi,  baş  təyyarə  bəyannaməsinin  sanitariya  his-

səsi, deratizasiya və ondan azad olmaq haqqında şəha dət na mə);

c) karantin xəstəlikləri ilə xəstələnənlərin (xəstəliyə şübhəli ş ə xs -

lərin) aşkar edilməsi, eləcə də təcrid olunması və ya tibbi nəza rətə 

alı n malı şəxslərin aşkar edilməsi;

704

ç)  nəqliyyat  vasitələri,  yük  və  baqacın  (göstəriş  olarsa)  d e-

zin   feksiya, dezinseksiya və deratizasiyasının təşkili.

MDB ərazisinin sanitariya mühafizəsi qaydaları nəzərdə tutur 

ki, beynəlxalq yük daşınması ilə məşğul olan idarələr aşağıdakı-

ları etməlidir:

a)  SKŞ  və  SKM-nin  yerləşməsi  üçün  pulsuz  bina  verir  ki, 

o n lar sanitariya-karantin nəzarətini aparmaq üçün əlverişli yerdə 

yer  ləş dirilməlidir;  bu  zaman  sanitariya  sənədlərini  doldurmaq, 

bak terial və dezinfeksiya preparatlarını saxlamaq, aşkar edilmiş 

tək -tək  xəstələri  xəstəxanaya  göndərilənə  qədər  təcrid  etmək 

üçün m ü vafiq şərait olmalıdır;

b)  ərazi,  obyektlər  və  nəqliyyat  vasitələri  lazımi  sanitariya 

vəziy yətində saxlanılmalıdır;

c) ətraf mühitin müxtəlif tullantılarla (təsərrüfat, nəcis, ballast, 

su, zibil və s.) çirklənməsinin qarşısı alınmalıdır;

ç)  obyekt  və  nəqliyyat  vasitələri  keyfiyyətli  su  ilə  təmin 

olun malıdır;

d)  sanitar  dayanacaq  (körpü),  (dəniz  və  çay  limanlarında), 

s a ni tariya-meydança (aeroport və avtovağzallarda) və sanitariya 

dön gə (sərhəd dəmiryol stansiyalarında) təşkil edilməlidir;

e) nəqliyyat vasitələrinin gedib-gəlmə saatı SKŞ, SKM-ə vax-

tında xəbər verilməlidir.

Karantin  xəstəliklərinin  zoonoz  ocaqlarının  ləğv  edilməsi 

üçün nəzərdə tutulan işləri SKŞ və digər tibb idarələri əvvəl cə-

dən  hazır lanmış  tədbirlər  planı  əsasında  aparırlar.  MDB  ərazi-

sin də karantin xəstəliklərinin gətirilməsinin və yayılmasının qar-

şısını  almaq  üçün  sanitariya  mühafizə  planı  tərtib  edildikdə 

n ə zərə  almaq  lazımdır  ki,  onlar  profilaktik  və  epidemiya  əley-

hi nə tədbirlərə ayrılmalıdır.

Profilaktik  tədbirlər  karantin  infeksiyalarının  baş  vermə sin-

dən əvvəlki dövrdə aparılır. Epidemiya əleyhinə tədbirlər MDB 

əra zisinə  karantin  infeksiyasının  gətirildiyi  və  yayıldığı  dövrdə 

apa rılır.  Təd birlər  kompleks  planlaşdırılmalıdır.  Onların  həyata 

k  e  çi rilməsində  iştirakı  lazım  olan  bütün  tibb  və  kənar  idarələr 

nəzərə alınmalıdır. Hər tibb idarəsi karantin infeksiyalarının s a-

la  matlıq  dövrü  və  xəstə liyin  ölkə  ərazisinə  gətirilməsi  dövrünə 

705

uyğun operativ plan tərtib edir. Bu planlar müəssisənin rəhbəri 

tərə findən təsdiq edilir və GEM-lə razılaşdırılır. GEM bütün k a-

rantin tədbirlərinin təşkil edilməsi və aparılmasını həyata keçir-

mə yə məsuldur. 

Bəzi hallarda qrupşəkilli və təkrari xəstəliklər zamanı müvafiq 

ölkənin icra orqanları və ya səhiyyə orqanlarının təqdimatına əsa-

sən karantin – əksepidemik, gigiyenik və inzibati tədbirlər komp-

leksi qoyulur ki, bu da infeksiyanın ocaqdan kənara çıxmasınını 

qarşısını alır. Bu qərar SN ilə razılaşdırılır.

Karantin qoyulan andan əksepidemik, müalicə işinə rəh bər-

lik və bütün fəaliyyət növlərinin təşkili müvəqqəti fəa liy yət gös-

tə rən orqana – Sanitar Əksepidemik Komissiyaya (SƏK) verilir.

SƏK-nın vəzifələri müxtəlifdir. Bunlara təşkilati tədbirlər, əks -

epidemik  və  müalicə  işi  daxildir.  Bundan  başqa,  karantin  z o na-

sından çıxan bütün nəqliyyat magistrallarında müvəqqəti san i tar-

nəzarət  və  nəzarət-buraxılış  postları  təşkil  olunur.  Onları  DİN 

o r qanları ilə birlikdə yerli səhiyyə orqanları, Rabitə Nazirliyinin, 

mülki aviasiyanın tabeçiliyində olan tibb müəs sisələri yaradırlar. 

Epidemik ocaqda SƏK tərəfindən təşkil olunan 

epidemiya əleyhinə tədbirlər

İşin

məzmu nu

Görüləcək tədbirlər, icraçıları

Təşkilati iş

Nəqliyyat vasitələrinin, qüvvə və vəsaitlərin mobilizasiyası

Əraziyə giriş və çıxışın məhdudlaşdırılması (müs təsna hal larda)

Karantin zonasından gedən şəxslər üçün obser vatorların təşkili 

–İcraçı: SƏK

Yüklərə, əşyalara və poçt göndərişlərinə qarşı sanitar tə ləblərin 

gözlənilməsi – İcraçılar: bey nəl xalq daşınmaları hə yata keçi rən 

idarələr və nazirliklər (rabitə, nəqliyyat, dəniz və çay do nan ması, 

mülki aviasiya)

İnfeksiyanın  yayılmasının  qarşısını  alan,  ocaqdan  kə nara  qi da 

məhsullarının və xammalın ema  lı, realiza siyası və da şınması ş ə-

raitinin tə min olunması – İcraçılar: yeyinti səna yesi, balıq tə  sə-

rrüfatı, ticarət və s. nazirliklərin müəs sisələri 

706

Sani

 tar

-gigi

 yenik 

iş

Əhalinin keyfiyyətli içməli su ilə təmin olunması, çirkab sula rı-

nın zərərsizləşdirilməsi – İcraçılar: kommunal təsərrüfatı və di gər 

idarələrin müəssisələri

Əksepidemik  rejimin  sanitar-gigiyenik  norma  və  qay dalarının 

gözlənilməsi – İcraçılar: bütün müəssisələr, təşkilatlar, ayrı-ayrı 

şəxslər

Əksepidemik iş

Xəstələrin (şübhəli şəxslərin) aktiv aşkar lan ması, hos pi ta li za si-

ya sı və müalicəsi

Xəstələrlə təmasda olan şəxslərin aşkarlanması, onların müşa hi-

dəyə götürülməsi, müayinəsi, izol  yasiyası (göstə rişə əsasən), pro-

filaktik müalicəsi

Epidemik ocaqdan gedən sağlam şəxslərin observa torlarda m ü-

şa   hidəyə götürülməsi

Dezinfeksiya, dezinseksiya, deratizasiya– İcraçıları: əra zi və i d a-

rə tibb müəssisələri 

Məhdudlaşdırıcı 

tədbirlər

Epidemik ocaqda obyektlərin (hospitallar, morq  lar, laboratori-

yalar, izolyatorlar) müha fizəsi – İcraçıları: milis orqanları

Karantin zonasının xaricdən sərhədlənməsi – İcraçılar: Silahlı 

Qüvvələr

Bütün əksepidemik tədbirlər yoluxucu xəstəlik ocağının ləğv 

edilməsinə qədər aparılır. Karantinin götürülməsi icra orqan larının 

rəyi, dövlət subyektlərinin qərarı ilə həyata keçirilir. Bu q ə rar s ə-

hiyyə orqanlarının təqdimatı əsasında qəbul olunur.

Taunun  ölkə  ərazisinə  gətirilməsinin  qarşısının  alınması 

üzrə xüsusi tələblər

Qüvvədə olan Beynəlxalq tibbi-sanitar qaydalara əsasən, taun 

zamanı inkubasiya dövrü 6 gün təyin olunmuşdur.

Beynəlxalq daşınmaları təmin edən nəqliyyat vasitələrinin s a-

hibləri tabeçiliyindən və mülkiyyət formasından asılı olmayaraq 

nəq liyyat vasitələrini onlara gəmiricilərin düşməsinin qarşısının 

alın ması və onların ektoparazitlərinin məhv edilməsi üçün lazımi 

v a si tələrlə təmin etməlidir.

707

Dəniz  (çay)  gəmiləri  gəmiricilərdən  və  taunun  keçirici lə rin-

dən  azad  olmalıdır,  əks  halda  onlar  aşkar  edildikdə  göstərişlərə 

əsasən deratizasiya aparılır və bu haqda müvafiq şəhadətnamə v e-

rilir (deratizasiyadan azad olma və ya aparılmış deratizasiya haq -

qında şəhadətnamə) ki, o yalnız gəmilərin deratizasiyanı aparmaq 

üçün  lazımi  avadanlıqla  təchiz  olunmuş  və  xüsusi  kurs  keçmiş 

heyəti olan limanlarda verilir.

Belə  şəhadətnamə  verməyə  səlahiyyəti  olan  dəniz  və  çay 

limanlarında  Dövlət  sanepidemioloji  nəzarət  mərkəzləri  yalnız 

g ə mi nin gəmiricilərdən azad olduğunu təyin etdikdən sonra verə 

bilər. Bu şəhadətnamə o zaman verilir ki, gəminin müayinəsi a n-

bar boş olduqda, həmçinin yalnız tarazlığı saxlamaq üçün yük lə 

və ya gəmiriciləri cəlb edən materialla dolu olduqda aparılmışdır. 

Gəmini  müayinə  etdikdə  gəmiricilər  və  ya  onların  hə yat  f ə-

aliyyətinin  izləri  aşkar  edilibsə,  onda  gəminin  sahibi  Dövlət 

sanepidemioloji mərkəzlərin vəzifəli şəxslərinin nəzarəti altında 

deratizasiya həyata keçirməyə borcludur.

Gəminin  deratizasiyası  anbarlar  boşaldıqdan  sonra  (istisna 

ola raq yükü boşaltmaq mümkün olmadıqda da) aparılır. Dera ti-

za siya başa çatdıqdan sonra Dövlət sanepidemioloji mərkəzləri 

(x a rici ölkələrdə – limanın sanitar rəhbərliyi) deratizasiya haq-

qında şəhadətnamə verir.

Göstərilən  tədbirlər  həmçinin  gəmiricilər  və  onların  həyat 

fəaliyyətinin izləri aşkar edildikdə hava, dəmiryol və avtomobil 

nəq  liyyatı, lixter və konteynerlərdə aparılır. Deratizasiyadan azad 

olmaq və ya onun aparılması haqqında şəhadətnamə 6 ay ə r  zində 

etibarlıdır. Ağciyər taunu ilə xəstəlik halları qeydə alınmış ölkə-

dən beynəlxalq reyslərə göndərişlər olduqda hər nəqliyyat vasi tə-

si nə daxil olmuş hər bir şəxs 6 gün ərzində tibbi müşa hi də yə g ö-

tü rülür.

Gəmi, təyyarə, dəmiryolu qatarı və ya avtomobil nəqliy ya tın da 

taunla xəstə şəxs olarsa, o, yoluxmuş sayılır.

Nəqliyyat vasitəsi dayanacağa gəldikdə aşağıdakı hallarda ta-

unlayoluxmayaşübhəli hesab edilir:

– əgər taunla xəstə yoxdur, lakin sərnişinlər və ya heyət ara-

sında əvvəlki 6 gün ərzində xəstəlik baş vermişdirsə;

708

– naməlum etiologiyadan gəmiricilərin ölməsi faktı aşkar edil-

dikdə;

– taunun enzootik ocağından gələn nəqliyyat vasitəsində gəmi-

ricilər aşkar edildikdə;

– əgər sərnişinlər və ya heyət arasında ağciyər taunu ilə y o lux -

 ma təhlükəsinə məruz qalmış, lakin heyətin digər üzvlərindən və 

sərnişinlərdən izolyasiya olunmamış şəxs varsa. 

Gəmidə reys zamanı aşkar edilmiş taunla xəstə (şübhəli) şəxs 

gəminin izolyatorunda yaxın limana çatana qədər təcili hospita-

lizasiya edilir.

Xəstəyə kompleks terapiya, patogenetik və simptomatik tera-

piya aparılır. Etiotrop terapiya aparmazdan əvvəl xəstədən bakte-

rioloji müayinə üçün material (bəlğəm, burun-udlaqdan yaxma, 

imkan varsa – qan və bubonun punktatı) götürülür və steril, her-

metik  bağlanan  qablara  yerləşdirilir  ki,  limana  çatana  qədər  o, 

soyuducuda saxlanır, limanda taun törədicisini aşkar etmək üçün 

laborator müayinələr aparılır.

Xəstə ilə təmasda olanlar üzərində 6 gün ərzində xəstəlik əla-

mətləri  (38

0

C  və  yuxarı  temperatur,  intoksikasiya,  limfadenit, 

pnev moniya) olan şəxsləri erkən aktiv aşkarlamaq məqsədilə tib bi 

müşahidə  qoyulur.  Epidemioloji  göstərişlərə  əsasən  xəstə  ilə  t ə-

ma s da olan şəxslərə antibiotiklərlə təcili profilaktika aparılır. G ə-

midə dezinfeksiya, gəmiricilər aşkar edildikdə isə deratizasiya və 

dezinseksiya  aparırlar.  Ölmüş  gəmiricilərin  cəsədlərini  bakterio-

loji müayinə üçün soyuducuda saxlayırlar. 

Taunlayoluxmayaşübhəli gəmi, təyyarə, dəmiryol qatarı və 

a v to nəqliyyat vasitəsi ölkə ərazisinə gəldikdə aşağıdakı tədbirlər 

həyata keçirilir:

– nəqliyyat vasitəsi sanitar körpüyə, dayanacağa, dalana apa-

rılır;

– sərnişinlər və heyət üzvləri üzərində ölkə ərazisinə gəlmə 

anından  6  gün  ərzində  tibbi  müşahidə  qoyulur  və  epidemioloji 

gös tərişlərə əsasən təcili profilaktika aparılır;

– yoluxmuş hesab edilən nəqliyyat vasitəsinin müxtəlif his-

sə  lərinin və əşyaların dezinfeksiyası və dezinseksiyası, gəmi rici-

lər aşkar edildikdə isə deratizasiyası həyata keçirilir.

709

 Taunlayoluxmuş hesab edilən istənilən nəqliyyat vasitəsi öl kə 

ərazisinə gəldikdə aşağıdakı tədbirlər həyat keçirilir:

– nəqliyyat vasitəsi sanitar körpüyə, dayanacağa, dalana apa-

rılır;

–  1.2.011.94-cü  il  Sanitar  qaydaların  (SQ)  tələblərinə  (“I-II 

qrup  patogen  mikroorqanizmlərlə  işin  təhlükəsizliyi”)  mü vafiq 

ola raq əksepidemik rejim gözlənilməklə xəstə mütləq hospitaliza-

siya olunur;

– xəstə (şübhəli) şəxslə təmasda olan heyətin üzvləri və sə r-

ni şinlər gəlmə anından (gəmilər üçün – reysdə xəstənin izolyasi-

yası anından) 6 gün ərzində izolyasiya olunur və təcili profilak-

tika aparılır;

–  yoluxmuş  hesab  edilən  nəqliyyat  vasitəsinin  hissələri  və 

əş yalar, o cümlədən xəstə (şübhəli) şəxsin və xəstə ilə təmasda 

olanın yükü, yataq dəsti və paltarı dezinfeksiya (lazım gəldikdə 

d e  zinseksiya); gəmiricilər aşkar edildikdə deratizasiya edilir.

Vəbanın  ölkə  ərazisinə  gətirilməsinin  qarşısının  alınması 

üzrə xüsusi tələblər. Qüvvədə olan Beynəlxalq tibbi-sanitar qay-

dalara  əsasən,  vəba  zamanı  inkubasiya  dövrü  5  gün  təyin  olun-

muşdur.

Reysdə yoluxmuş ərazilərdən gələn nəqliyyat vasitəsinin sər-

ni şinləri və heyət üzvləri arasında vəba əlamətləri (diareya, qus-

ma)  olan  xəstə  aşkar  edildikdə  nəqliyyat  vasitəsinin  rəh bər liyi 

istənilən  ölkənin  yaxınlıqdakı  limanın,  aeroportun,  stansiyanın 

sanitar  rəh bərliyinə  xəstə  haqqında  xəbərdarlıq  etməli  və  onun 

hos pitaliza siya sına icazə almalıdır. 

Reysdə vəba ilə xəstə (şübhəli) şəxs aşkar edildikdə xəstə l i-

ma na çatana qədər gəmi izolyatorunda hospitalizasiya olunur və 

t ə cili patogenetik etiotrop terapiya aparılır. Etiotrop terapiyadan 

əv vəl gəmi həkimi bakterioloji müayinə üçün nəcis və qusuntu 

küt lə lə rin dən nümunələr götürür və bu nümunələr limana çatana 

qədər içə ri sin də 2%-li xörək duzu məhlulu olan hermetik bağlı 

bankalarda sax lanır. Vəba ilə xəstələrlə təmasda olanlar üzərində 

xəs tə li yin  əla mət lərini  aktiv  aşkar  etmək  məqsədilə  tibbi  m ü-

şahidə qoyulur, açıq-aydın yoluxma riski olduqda isə anti bi o tik-

lərlə təcili pro filaktika aparılır. 

710

Vəba ilə xəstə (şübhəli) şəxs aşkar edilmiş nəqliyyat vasitəsi 

ölkə ərazisinə gəldikdə aşağıdakı tədbirlər həyata keçirilir:

– nəqliyyat vasitəsi sanitar körpüyə, dayanacağa, dalana apa-

rılır;

– əksepidemik rejim gözlənilməklə xəstə mütləq hospita li za-

si ya olunur;

– sərnişinlər və heyət üzvləri izolyasiya olunur (yoluxma riski 

nəzərə alınmaqla epidemioloji göstərişlərə əsasən) və ya xəs təliyin 

inkubasiya dövrü ərzində onlar tibbi müşahidəyə götürülürlər;

– epidemioloji göstərişlərə əsasən vətəndaşların bakterioloji 

müayinəsi və profilaktik müalicəsi aparılır;

– nəqliyyat vasitəsinin, həmçinin qida məhsullarının emalı və 

saxlanması üçün avadanlığın, tullantıların, qida qalıq la rı nın, xəs tə-

nin ifrazatlarının və ona qulluq əşyalarının, çirkab sularının və eks-

krementlərin dezinfeksiyası həyata keçirilir.

Reys  zamanı  və  limana  gəldikdə  xəstənin  ifrazatlarının  və 

o n lara qulluq əşyalarının, çirkab sularının, tullantıların, qida q a-

lıq  larının, ekskrementlərin zərərsizləşdirilmədən üzmə rayo nun-

dan asılı olmayaraq axıdılması qadağan edilir. Reys zamanı həm-

çinin  su  ehtiyatı,  qida  məhsullarının  emalı  və  saxlanması  üçün 

avadanlıq da zərərsizləşdirilməlidir.

Vəba ilə xəstə aşkar olunmuş nəqliyyat vasitəsində gələn x a-

rici  vətəndaşlarda  nəcis  və  qusuntu  kütlələri  bakterioloji  müa-

yi nə üçün mütləq qaydada yalnız diareya və qusma olduqda g ö-

tü rülür:  bu  zaman  onların  düz  bağırsağından  materialın  g ö tü-

rülməsi üçün razılıq tələb etməyə icazə verilmir.

Reys zamanı vəba ilə xəstəlik hadisəsi aşkar edilən nəqliyyat 

vasitəsinin yükünə daxil olan qida məhsulları epidemioloji gös-

tə riş zamanı yalnız bu yük ölkə ərazisində istifadə üçün nəzərdə 

tu tul duqda bakterioloji müayinəyə məruz qalır. Yuxarıda gös tə-

rilən tələblər yerinə yetirildikdən sonra nəqliyyat vasitəsi öz h ə-

rə kətinə davam edir.