Azerbacan dialektologiyasi-2019. indd

bilməlidir: a) dialektologiyanın 
əsas anlayış və terminlərini; b) dialektologiyada istifadə olunan 
transkripsiyanı; c) səslərin variantlarını və dəyişməsini; ç) dialekt 
tələffüzündəki fonetik hadisə və qanunları; d) nitq hissələri ilə 
bağlı dialekt fərqlərini; e) dialekt sintaksisinin səciyyəvi cəhət-
lərini; e) dialekt leksikasında işlənən qədim türk sözlərini, ədəbi 
dillə ortaq və səciyyəvi dialekt sözlərini və s.
Tədris prosesində tələbələr 
bacarmalıdır: a) dialektologiya-
da işlənən terminləri mahiyyətinə uyğun işlətməyi;b) transkripsi-
yadan düzgün istifadə etməyi; c) səciyyəvi xüsusiyyətlərinə görə 
şivələri fərqləndirməyi; ç) dialektlərin fonetik, qrammatik və 
leksik xüsusiyyətlərini müəyyənləşdirməyi;d) dialekt faktlarını 

---

6
7
dili ilə qumuq dili arasında Tabasaran keçid şivəsi (97, 20), Şərqi 
Anadolu dialekti ilə türk dili arasında isə Qars keçid şivəsi möv-
cuddur.
Qarışıq şivələr isə keçid şivələrdən fərqli olaraq, sərhədi ol-
mayan dialektlərin və ya ləhcələrin də təsirinə məruz qalır. Şi-
mal- qərb şivələri ( Şəki, Qax, Zaqatala, Oğuz, Balakən) qarışıq 
xarakterli şivələr hesab olunur. Bu şivələrin iber- Qafqaz dillə-
rinin sərhədində yerləşməsi, cənub ləhcəsinin xüsusiyyətlərinin 
yayılması qarışıq tipli olmasını şərtləndirir ( 40,s.278). 
İzoqloss (yunanca «eyni dil» deməkdir) – coğrafi xəritədə 
bu və ya digər dil hadisəsinin yayılma sərhədini göstərən xətdir. 
Müasir dialektologiyada izoqloss termini müxtəlif dialektlərin 
eyni dil xüsusiyyəti mənasında da işlədilir. 
Ədəbi dillə dialekt qarşılıqlı əlaqədə inkişaf edir. Ədəbi dilin 
təkamülü dialektin ictimai funksiyasının və linqvistik imkanları-
nın genişlənməsi ilə bağlıdır. Siyasi-iqtisadi və ədəbi-mədəni in-
kişaf nəticəsində dialektin ünsiyyət funksiyası genişlənir,