Azərbaycanın geologİyası I mühazİrə

Qərb hissə- nisbətən ensiz və qısa olub Dzirül massivindən Qabırrı çayına ki­mi uzanır. Kartalin depressiyasına (düzənliyinə) uyğun gələn bu hissə Böyük Qaf­qaz zən­cirvari ön qalxımları və Acar-Trialet qırışıqlıq zonası arasında yerləşir. As­sim­et­rik quruluşa malik olan bu sinklinoriumunun mərkəzi hissəsində böyük qalın­lığa ma­lik üst Miosen çöküntüləri toplanmışdır. Bu çöküntülərin altında az qalınlığa orta Miosendən sonra az qalınlığa malik üst Təbaşir, intensiv dislokasiyaya məruz qal­mış vulkanogen bayos çöküntüləri yatır. Bundan fərqli olaraq, Kartalin dipressiya­sı­nın ət­raf hissələrindən oliqosen, alt və orta Miosen çöküntüləri böyük qalınlığa ma­lik­dir. Bu mərhələdə burada kənar çökəkliklər inkişaf etmişlər. Kartamin depressiyası­nın ox hissəsində üst Miosen yastı sinklinal çökəklik əmə­­lə gətirir.

Mərkəzi hissə- Orta Kür (Kaxet-Ajınohur) çökəkliyi. Tbilisdən şərqə Kür çö­kəkliyi Böyük Qafqazla və Trialetin hesabına genişlənilir və daha mürəkkəb xa­rak­ter alır. Şi­malda onun tərkibinə təmamilə Antropogendə (xəzərdən sonra) formalaş­mış Ala­zan-Əyriçay depressiyası daxildir. Böyük Qafqazın cənub yamacının filiş zo­nası üzə­rin­də yerləşən Alazan-Əyriçay depresiyası Böyük Qafqazı cənudan sər­həd­lə­yir. Ala­zan-Əyriçay depresiyası kifayət qədər böyük qalınlığa malik Dördüncü dövr ça­qıl daşı ilə dolmuşdur.

Alazan-Əyriçay çökəkliyin cənub ətrafı boyunca şirin platosu, Daşayuz və Amir­­­­van silsiləsi boyunca Kaxet-Vandam antiklinoriumuna paralel Mezozoy qalxı­mı­nın gömrülmüş zonası qeyd olunur. Bu qalxımlarda üst Pliosen çaydaşlarının al­tın­dan Mezozoy yer üzərinə çıxır. Sonra cənuba tərəf Alazan və Qabırrı çayları ara­sında Mirzaan zonası yerləşir. Bu zona böyük qalınlığa malik oliqosen, Miosen və alt Pliosen çöküntüləri dolmuşdur. Sarmat yaşlı dəniz mənşəli çöküntülər kon­tinental mənşəli Şrak dəstəsi ilə əvəz olunur və Ağcagil onun üzərində qeyri-uyğun yatır.

Tbilisdə enməyə məruz qalan Trialet qalxımının cənub-şərq davamında, Qa­bır­rı çayının sağ sahili boyunca ensiz zolaq şəkilində Çatma qalxımlar zonası yerlə­şir. Bu zonada orta Miosen və maykon dəstləri yer üzərinə çıxır.

Çatma zonasından cənuba Kür və Qabırrı çayları arası sahənin əksər hissəsini əha­tə edən Ceyrançöl qalxımlar zonası yerləşir. Antiklinal zolaqların yayıldığı bu zo­­na­da qırışıqların tac hissəsində sarmat, bəzən Miosen və makop çöküntüləri, qa­nad­larında isə ağcagil və kontinsital mənşəli abşeron çöküntüləri yer üzərinə çıxır.

Çatma antiklinoriumu və kiçik Qafqaz meqaantiklinoriumunun şimal qanadı ara­­­­­sında yerləşən Cerançöl zonası sinklinorium kimi baxılmalıdır. Assimetrik qu­ru­luşa malik olan Ceyraçöl sinklinoriumunun şimal qanadında paleogen və Miosen çö­küntüləri kifayət qədər qalınlığa malikdir, cənub qanadda isə az qalınlığa malik olan bu çöküntülər Kür çayının şərq sahilində pazlaşır və kontinental mənşəli üst Pliosen çöküntüləri bilavasitə Təbaşir üzərində yatır.

Ceyrançöl zonasının qırışıqlıqları, Mirzaan zonasının qırışıqlıqlarına nisbətən üs­təgəlmələrlə zəif parçalanmaya məruz qalmışdır. Qırılmaların amplitudası cə­nuba və şərqə tərəf tədricən azalır.