Dərs vəsaiti Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Elmi-Metodiki Şurasının "Sosial-siyasi elmlər" bölməsi tərəfindən

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ 
DÖVLƏT BAYRAĞI 
 
Dövlətin rəsmi fərqləndirici  əlamətlərindən biri dövlət 
bayrağıdır və onun təsviri,  əsasən konstitusiyada qanunvericiliklə 
təsbit olunur. Dövlət bayrağı eyni zamanda, məxsus olduğu dövlətin 
suverenlik rəmzidir. 
Azərbaycan Respubiikasının Dövlət bayrağı 1918-1920-ci 
illərdə mövcud olmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə 
yaradılan milli dövlət atributlarındandır. 
1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Milli Şurası Tiflisdə 
Azərbaycan 
İstiqlal Bəyannaməsini qəbul edərək, onun 
müstəqilliyini elan etdi. Bakı şəhəri bolşevik-daşnak qruplaşmalardan 
ibarət Bakı Xalq Komissarları Sovetinin əlində olduğu üçün həmin il 
iyunun 16-da Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin ilk Milli Hökuməti 
və Milli Şurası  Gəncədə yerləşdirilir. Qeyri-sabit siyasi vəziyyətlə 
bağlı 1918-ci il iyunun 17-də Azərbaycan Milli Şurasının yeddinci 
iclasında onun buraxılması, bütün qanunverici və icra hakimiyyətinin 
Azərbaycanın Müvəqqəti hökumətinə verilməsi haqda iki qərar qəbul 
edilir. 
Fətəli Xan Xoyskinin rəhbərlik etdiyi Azərbaycan Müvəqqəti 
Hökumətinin 24 iyun 1918-ci il tarixli qərarı ilə üzərində ağ aypara 
və  səkkizguşəli ulduz təsviri olan qırmızı  rəngli bayraq Azərbaycan 
Xalq Cümhuriyyətinin dövlət bayrağı kimi qəbul edilir. 
Türkiyə ilə Antanta dövlətləri arasında Birinci Dünya 
müharibəsinin sonuna yaxın 1918-ci il oktyabrın 30-da imzalanan 
Mudros (Mondros) müqaviləsinə əsasən türk qoşunları Azərbaycanı 
tərk etməli və müttəfiq qüvvələri tərəfindən Bakının tutulmasına 
mane olmamalı idilər. 
Azərbaycan ərazisi üzərində səlahiyyət mandatı almış ingilislər 
isə ilk bəyanatlarında Azərbaycan hökumətini tanımadıqlarını 
bildirdilər və bu hökuməti Türkiyənin intiri- 

---

 
89
qasından yaranmış bir qrum kimi qiymətləndirdilər. Bunun qarşısını 
almaq və milli hökumətin tanınmasına nail olmaq üçün Dövlət 
bayrağının dəyişdirilməsi qərara alındı. 1918-ci il noyabrın 9-da Bakı 
şəhərində  Fətəli Xan Xoyskinin sədrliyi ilə Nazirlər Kabinetinin 
iclası oldu və burada onun milli bayraq haqqında məruzəsi dinlənildi. 
Həmin iclasda dövlət bayrağı haqqında aşağıdakı qərar qəbul edildi: 
“Yaşıl, qırmızı və mavi rənglərdən, ağ aypara və səkkiz guşəli 
ulduzdan ibarət olan bayraq milli bayraq hesab edilsin”. 
Azərbaycan Respublikasının müstəqillik qazanmasından xeyli 
əvvəl, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti tərəfindən qəbul edilmiş və 28 
aprel rus işğalından sonra 1920-ci il mayın 3-də endirilmiş müqəddəs 
bayrağımız 70 il sonra 1990-cı il noyabrın 17-də qədim Azərbaycan 
diyarı Naxçıvanda XX əsrin böyük siyasət və dövlət xadimi prezident 
Heydər  Əliyevin təşəbbüsü və  rəhbərliyi ilə Naxçıvan Muxtar 
Respublikasının Dövlət bayrağı kimi qəbul edilərək, yüksəklərə 
qaldırıldı. 
1991-ci il fevralın 5-də Azərbaycan Respublikası Ali Soveti 
“Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı haqqında Azərbaycan 
Respubükasının Qanunu”nu qəbul etdi. Bu Konstitusiya qanunu ilə 
üçrəngli milli bayrağımız Azərbaycan Respublikasının Dövlət 
bayrağı kimi təsdiq edildi və bu istiqlal rəmzimiz bütün Azərbaycan 
üzərində dalğalanmağa başladı. 
Bu gün milli tərbiyə  və  təhsilimizin, milli ideologiyamızın 
qarşısında duran ən vacib məsələlərdən biri prezident H.Əliyevin 
“Azərbaycan Respublikasının dövlət atributlarının təbliği işinin 
gücləndirilməsi haqqında” sərəncamına uyğun olaraq milli 
bayrağımızın tarixini, onun rəng palitrasının və üzərindəki 
simvonların məna və funksiyalarını təbliğ etməkdən ibarətdir. 
 

---

 
90
Azərbaycanın Dövlət bayrağı “Trikolor” (“üç rəngli bayraq”) 
bayraqlar sırasına daxildir. Dünyada ilk trikolor XVI əsrdə 
Holandiyada yaradılmış və qırmızı, ağ, mavi rəngli üç üfüqi zolaqdan 
ibarət olmuşdur. Müasir dövrdə bir çox dövlətlərin də bayraqları 
trikolordur. Lakin bizim milli bayrağımız dünyada mövcud olan 
trikolorlardan rəng düzümü ilə  bərabər, üzərində digər simvonların 
olmasına görə  fərqlənir. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, müxtəlif 
dövrlərə və dövlətlərə məxsus bayraqlardakı eyni rəng müxtəlif məna 
və funksiya daşıya bilər. 
Dövlət bayrağımızda üç rəngin ifadə etdiyi və XX əsrin 
əvvəllərindəki milli istiqlal ideologiyamızın üç təməl prinsipini 
bildirən “türkçülük, islamçılıq və müasirlik” düsturunun müəllifi 
görkəmli Azərbaycan mütəfəkkiri  Əli bəy Hüseynzadədir. Onun 
fikrincə, TÜRKLƏŞMƏK milli ənənələrin dirçəlməsi, milli dilin, 
ədəbiyyatın, tarix və mədəniyyətin yüksəldilməsi, İSLAMLAŞMAQ 
islamda milli dini-əxlaqi və ümumbəşəri dəyərlərin inkişaf 
etdiriiməsi, AVROPALAŞMAQ isə Avropa elm və texnikasının 
nailiyyətlərini öyrənib onun nəticələrini öz milli elm və 
mədəniyyətinin inkişafına istiqamətləndirmək, Qərb demokratiyası 
ənənələrindən istifadə etmək deməkdir. 
Dövlət bayrağımızdakı  qırmızı zolaq üzərindəki rəngli aypara 
və  ağ  rəngü səkkizguşəli ulduz rəmzləri Azərbaycan Xalq 
Cümhuriyyətinin 1918-ci il iyunun 21-də  Gəncədə  qəbul etdiyi 
qırmızı  rəngli və üstündə  ağ  rəngli aypara və  səkkizguşəli ulduz 
təsviri olan dövlət bayrağının üçrəngli milli bayrağımızda kiçildilmiş 
formasından ibarətdir. Bu simvol Azərbaycan bayrağına  əski 
Osmanlı  İmperatorluğunun bayrağından götürülməklə, özündə  əsgi 
türk mifalogiyalarından gəlmə türkün tanrı ilə bağlılığını ifadə edir. 
Hələ Demokratik respublika dövründə görkəmli  şairlərimiz 
milli bayrağımıza ideya-məzmun və  bədii sənətkarlıq cəhətdən 
diqqəti cəlb edən şerlər həsr etmişlər. 
 

---

 
91
1919-cu ilin aprel ayında Parlament binası üzərində dalğalanan 
üçrəngli bayrağa həsr etdiyi “Azərbaycan bayrağına” adlı  şerində 
görkəmli şairimiz Əhməd Cavad yazmışdır: 
 
Allahın yıldızı, o gözəl pəri, 
Sıqınmış qoynunda Aya, bayrağım! 
 
Cümhuriyyətin dövlət atributlarına, o cümlədən milli 
bayrağımıza xalqın qəlbində məhəbbət hissi oyadaraq təsəvvürlərdə, 
şüurlarda onların müqəddəsləşdirilməsi, daha doğrusu, bu 
müqəddəsliyin milli varlığımıza hopmasına nail olunması  cəhdi 
dövrün ictimai-bədii fikrini düşündürən məsələlərdən idi. 
Qəhrəmanlar oylağı, igidlər yatağı, məzlumlar pənahı olub, yeraltı və 
yerüstü sərvətlərinin zənginliyi coğrafı mövqeyinin əiverişliliyi ilə 
seçilən gözəl bir diyarın başı üzərində onun öz milli simvolu olan 
bayrağın dalğalanması  şair və yazıçılarımızın vətəndaş  qəlblərini 
fərəhlə doldurur və onlar bu bayrağı qəlbən vurulduqlan sevgililərinə 
tay tuturlar. Bu hal Cəfər Cabbarlının şerlərində də diqqəti cəlb edir. 
O, “Azərbaycan bayrağına” yazdığı “Sevdigim” şerində Dövlət 
bayrağının çoxmənalı rənglərini belə təsvir edir: 
 
...Can alıcı bir görkəmlə dağ başında durduqca  
Oxşadıqca baharyeli açıq-dağınıq tellərin.  
Nazlı yelin omuzunda saçlarına vurduqca  
Birər-birər oxşayırsan bütün Turan ellərin.  
Altun köksün hilal-yıldız, işıqları öpüncə,  
Yaşıl donlu, mavi gözlü, al duvaqlı sevdigim.  
Altaylardan, Altundağdan doğma səslər gəliyor,  
Yaşıldonlu, mavigözlü, al duvaqlı sevdigim. 
 
Qollarilə türk ellərin bütün qucmaq istiyor,  
Yaşıl donlu, mavi gözlü, al duvaqlı sevdigim. 
 

---

 
92
Beləliklə, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, Azərbaycanda 
müstəqillik uğrunda xalq hərəkatının gücləndiyi bir dövrdə - 1990-cı 
il noyabrın 29-da respublika Prezidenti tərəfindən “Azərbaycan SSR-
in adının və Dövlət bayrağının dəyişdirilməsi haqqında” fərman 
verilmişdir. Həmin fərman 1991-ci il fevralın 5-də Azərbaycan 
Respublikası Ali Sovetinin növbəti çağırışının ilk sessiyasında təsdiq 
olunmuşdur. 
Fərmana müvafiq olaraq “Azərbaycan Respublikasının Dövlət 
bayrağı haqqında əsasnamə”də tərtib və təsdiq olundu. 
Azərbaycan Respublikasının Dövlət bayrağı haqqında