Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin

______________Milli Kitabxana_____________ 

 259

Piktoqramın məzmununu nəzərə alaraq demək olar ki, bu 

tipli tunc kəmərlər qəbilə vuruşmalarında, ölüm-dirim 

döyüşlərində qalib gələn, fərqlənən igidlərə verilirmiş. 

Həmin dövrdə İran Azərbaycanında bədii metal emalı daha 

yüksək səviyyəyə çatmışdı. Bu, Man dövlətinin siyasi və mədəni 

tərəqqisi ilə əlaqədar idi. Bu mədəni inkişafın parlaq nümunəsini 

Ziviyə zərgərlərinin işlərində görürük. Eramızdan əvvəl VIII əsrə 

aid olan bu cür əsərlərdə Zərdüşt dininin təsiri görünməkdədir. 

Məşhur Ziviyə xəzinəsi təsadüfi olaraq tapıldıqdan və yerli 

əhali tərəfindən vəhşicəsinə talan edildikdən sonra bəzi metal 

əşyalar, zərgərlik və zinət nümunələri Luvr muzeyində 

toplanmışdır. Onlardan qızıl yaxalıq, qızıl bilərzik, gümüş nimçə 

bütün dünyaya məlumdur. Bu əsərlərdə dini-mifoloji motivlərə 

geniş yer verilmişdir. Lakin onların mühüm xüsusiyyətləri bədii 

formaların kamilliyin-dən, qüvvətli estetik təsirə malik 

olmasından ibarətdir. 

Aypara  şəklindəki qızıl yaxalıqda təsvirlər iki qatda, iki 

zolaqda verilmişdir. Yuxarı zolaqda, mərkəzdə dirilik ağacı, 

ondan sola və sağa simmetrik olaraq dağ keçisi, daha sonra isə 

qanadlı  məxluqlar - insan başlı  şirlər və adi şirlər, aşağı qatda, 

dirilik ağacının yanında (keşiyində) dayanan qanadlı  şirlər, 

onlardan sonra isə qanadlı məxluqlar, insanlar, qrifon, qoç başlı və 

insan başlı şirlər döymə üsulu ilə təsvir edilmişdir. Hər iki zolağın 

sonunda dovşan təsvir edilmişdir. Bütün bunlar dini-mifoloji 

məxluqlardır. 

Burada dirilik ağacı  qədim cəmiyyətin müqəddəs atributu-

nişanı kimi kompozisiyanın mərkəzində, görkəmli yerdə 

verilmişdir. Onun keşiyində isə dağ keçiləri dayanmışdır. Belə 

heyvan təsvirlərini (üstündə günəş nişanı olmaq şərti ilə) Sasani 

qablarında da görürük. Bu, onların günəş kultunu təmsil edən 

günəşin simvolu olan bir heyvan surəti olduğunu göstərir. 

Beləliklə, yaxalıqda təsviri verilmiş dirilik ağacının günəşi təmsil 

edən heyvanlar tərəfindən qorunması aydınlaşır. Bu ona görə 

maraqlıdır ki, biz belə bir xüsusiyyəti tunc dövrünə aid Xanlar 

keramikasında da görürük və daha sonralar, alban dövrü 

heykəltəraşlığında da buna rast gəlirik. 

---