Dərslik Azərbaycan Respublikasının Təhsil Nazirliyinin
Yüklə 7,67 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
______________Milli Kitabxana_____________
258
asılmışdır. Bu dövrün çox yayılmış maraqlı məmulatının bir tipini də tunc kəmərlər təşkil edir. Üzərində cızma üsulu ilə heyvan, quş, insan, naxış və s. rəsmlər çəkilmiş bu kəmərlər qədim Azərbaycan incəsənətinin səciyyəvi nümunələrindəndir. Bu kəmərlərin üzərində kosmoqonik ideyalar, kainatın od, torpaq, hava, su kimi dörd əsas amildən ibarət olduğunu göstərən təsəvvürlər simvolik təsvir motivləri vasitəsilə verilmişdir. Tunc kəmərlərin bir qrupunu da üzərində piktoqrafik təsvirlər cızılmış əsərlər təşkil edir. Onların ən tipik nümunəsi kimi Gədəbəydən tapılmış tunc kəmərin piktoqramına nəzər salaq. Burada bir-birini izləyən beş heyvan rəsmi verilmişdir. Sol tərəfdən birinci, üçüncü və beşinci yerdə üstündə günəşin svastika şəklində simvolik təsviri verilmiş şir fiqurları cızılmışdır. Heç bir işarə olmadan məlumdur ki, şir rəsmi bu dövrdə günəş və od rəmzi kimi işlənirdi. İkinci və dördüncü yerdə isə tək buynuzlu fantastik heyvan rəsm edilmişdir. Bu heyvanı hər yerdə ilan rəsmi müşayiət edir. İlan rəsmi özlüyündə axirət dünyasının simvolu olduğu üçün bu heyvan da yeraltı ölülər dünyasının simvolu kimi qəbul edilir. Beləliklə, yazı iki heyvanın: günəşi, işığı təmsil edən şirlə, qaranlıq dünyanın rəmzi olan tək buynuzlu heyvanın mübarizəsi nəql edir. Piktoqramda işıqla qaranlığın, həyatla ölümün mübarizəsi təsvir edilmiş və odun, işığın, həyatın qalib gələcəyi göstərilmişdir. Qədim rəssam bu fikri qəbilə üzvlərinə çatdırmaq üçün yazını günəş işarəli şirin təsviri ilə başlayıb, onun mübarizədə qalib gəlmiş əzəmətli şəkli ilə qurtarmışdır. Sol tərəfdə, birinci şirin arxasında dirilik ağacı təsvir edilmişdir. O, günəşin himayəsində olan həyatı təmsil edir. Bu piktoqramda şir xeyir allahı Hörmüzdü, tək buynuzlu heyvan isə şər allahı Əhriməni təmsil edir. Kəmərin sol və sağ uclarında suyun, bolluğun qoşa spiraldan ibarət rəmzi işarələrini də görürük. Həmin işarələr məhsuldarlığı, xoşbəxt həyatı təmsil edir, kəməri isə bəd nəzərlərdən hifz edirmiş. Bu işarələr ikiqat şəkildə kəməri haşiyələyir. |