düzgün və tarazlaşdırılmış xarici siyasət həyata keçirə bilmirdi. ATƏM-in
Minsk qrupunun Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı fəaliyyəti demək olar ki,
hiss olunmurdu. SSRİ dağılandan sonra dünyada yeganə super dövlətə çevrilən
ABŞ-ın qanunverici məclisi olan Konqres 1992-ci il oktyabrın 24- də çox
ədalətsiz şəkildə Azərbaycanı Ermənistan Respublikasını blokadaya almaqda
günahlandırıb "Azadlığı Müdafiə Aktı" na Azərbaycana dövlət səviyyəsində hər
cür, o cümlədən humanitar yardım göstərilməsinə
sərt məhdudiyyətlərin
qoyulmasını nəzərdə tutan 907-ci əlavəni qəbul etdi. Digər keçmiş sovet
respublikalarından fərqli olaraq Azərbaycandan qoşunlanm daha tez çıxaran və
açıq şəkildə təcavüzkar Ermənistanı ən müasir silahlarla təchiz edən Rusiya
respublikamıza təzyiq siyasətindən onu xırda dövlətlərə parçalamaq siyasətinə
keçdi və Azərbaycanın müxtəlif bölgələrində süni şəkildə etnik münaqişələr
yaratmağa başladı.
Rusiya hərbi dairələrinin himayə etdiyi müdafiə naziri R.Qazıyevin
vəzifəsində saxlamiması və onu zərərsizləşdirmək üçün dövlət başçısı Əbülfəz
Əliyev tərəfindən korpus komandanı və Qarabağ bölgəsində prezidentin
səlahiyyətli nümayəndəsi təyin edilmiş Surət Hüseynovun ordu quruculuğu və
Qarabağ cəbhəsindəki yarıtmaz fəaliyyəti müharibədə qazanılmış qələbələri
möhkəmləndirməyə imkan vermədi. Respublikanın
hərbi rəhbərliyindəki
rusiyapərəst qüvvələr müxtəlif təxribatlar törədirdilər. 1992-ci il oktyabrın 5- də
Qubadlıdan Laçın istiqamətində hücum zamanı Əlikram Hümbətov ona tabe
olan tank briqadasını qəsdən geri çəkərək tutulmuş strateji mövqelərin
düşmənin əlinə keçməsinə şərait yaratmışdı.
Ağır hərbi əməliyyatlar nəticəsində xeyli zəifləyən, peşəkar zabit heyəti
və texnika ilə yaxşı təmin olunmayan milli ordu hissələrimizin peşəkar hərbçi
olmayan müdafiə naziri R.Qazıyev tərəfindən 1992-ci ilin sonu -
1993-
cü ilin əvvəllərində qışda, çətin dağ şəraitində yenidən döyüşlərə cəlb
edilməsi ağır nəticələr verdi və Qarabağ savaşında
böyük məğlubiyyətlərə
gətirib çıxartdı. 1993-cü ilin yanvar aynın 26-da Qarabağ müharibəsinin ən
böyük hərbi əməliyyatlanndan biri olan Fərrux yüksəkliyi uğrunda döyüşdə
Azərbaycan milli ordusu ağır itkilər verdi və məğlubiyyətə uğrayaraq geri
çəkilməyə məcbur oldu. Beləliklə, müdafiə naziri R.Qazıyev vaxtı çatmamış
əməliyyatlar keçirməklə respublikanı
demək olar ki, silahsız, ordusuz və
texnikasız qoydu.
Qarabağ savaşında dövlətimizə ikinci ağır zərbəni Surət Hüseynov
vurdu. Peşəkar hərbçi olmayan S.Hüseynov 1992-ci ilin dekabrında heç bir
hərbi zərurət olmadan ordu hissələrini Kəlbəcərin çox mühüm strateji
yüksəkliklərindən geriyə çəkdi və gələcək siyasi planlarını
həyata keçirmək
üçün 1993-cü il yanvarın 28-də Ağdərə bölgəsindən hərbi texnikanı çıxanb
Gəncəyə apardı. Nəticə dəhşətli oldu. Ermənistanın işğalçı ordusu Rusiyamn
7-ci ordusunun qoşun hissələri ilə birlikdə hücuma keçib, 1993-cü il fevralın
16-da Ağdərə - Kəlbəcər yolunu ələ keçirtdi. Xalq Cəbhəsi hökuməti müdafiə
naziri R.Qazıyevi və korpus komandanı S.Hüseynovu tutduğu
358
vəzifələrdən azad etsə də, onların təsiri altında
olan hərbi hissələr Müdafiə
Nazirliyinə tabe olmaqdan imtina edirdilər. Ermənistan yaranmış vəziyyətdən
məharətlə istifadə edərək Kəlbəcər istiqamətində hücum əməliyyatlarım
genişləndirdi və martın 31-də düşmən çox mühüm strateji əhəmiyyət daşıyan
Kəlbəcəri mühasirəyə aldı. Aprelin 3-də Kəlbəcər Ermənistan tərəfindən işğal
edildi. Kəlbəcər uğrunda döyüşlərdə 217 nəfər şəhid oldu. Milli ordu qüvvələri
geri çəkilərkən respublika rəhbərliyi lazımi təbirlər görmədiyindən əhalinin
böyük hissəsini bölgədən çıxartmaq mümkün olmadı və nəticədə minlərlə sakin
ermənilər tərəfindən əsir götürüldü.
Kəlbəcərin işğalı Azərbaycan Xalq Cəbhəsi hökumətinə xalqın inamının
qırılmasına və respublikada dərin siyasi böhranın başlamasına səbəb oldu. Heç
də təsadüfi deyil ki, ölkədə hərbi müxalifəti təmsil edən bir qrup zabit məhz
Kəlbəcərin işğalı günü - aprelin 3-də Gəncədə S.Hüseynovun başçılığı ilə "Hərbi
birlik" adlandırılan bədnam hərbi - siyasi təşkilat yaratmışdı. Bu təşkilatın təsiri
altında olan Gəncədəki 709 saylı hərbi hissə Ali
baş komandana və müdafiə
nazirinə tabe olmurdu. 1993-cü il iyunun əvvəllərində Surət Hüseynovun
başçılığı ilə Gəncədə hərbi qiyam başladı. Xalq Cəbhəsi hökuməti 709 saylı
hərbi hissənin tərki - silah olunaraq ləğv edilməsi haqqında əmri yerinə yetirmək
üçün 1993-cü il iyunun 4-də qiyamçılara qarşı hərbi əməliyyata başladı.
Əməliyyat tamamilə iflasa uğradı və hökumət qüvvələri məğlub oldular. Surət
Hüseynovım başçılığı ilə qiyamçılar Bakıya doğru hərəkətə başladılar və iyunun
14-də artıq onlar Bakının ətrafında yerləşən qəsəbələrə qədər irəliləyə
bilmişdilər. Yaranmış böhranlı vəziyyətlə əlaqədar hökumət qiyamçılarla
danışıqlara getməyə məcbur oldu. Parlamentin sədrinin. Baş nazir və 3 güc
nazirinin istefaya göndərilməsi də bir nəticə vermədi və dövlətimizin
qiyamçıların əlinə keçməsi təhlükəsi yarandı.
Respublikada siyasi böhranın dərinləşdiyi şəraitdə Rusiyamn Dağıstan
bölgəsində yaratdığı və məqsədi Azərbaycanın şimalında yaşayan ləzgiləri
Azərbaycan hökumətinə qarşı qaldırmaq olan "Sadval" təşkilatımn silahlı quldur
dəstəsi sərhədlərimizə soxulmuşdu. 1993-cü ilin iyununda bir qrup sadvalçı
Qusarda təxribatlar törədərək Azərbaycan dövlətçiliyinə qarşı
mitinqlər təşkil
etmişdi. Cəbhə bölgələrindən çıxardığı hərbi hissələrlə respublikamızın cənub
bölgəsini ələ keçirməyə çalışan Əlikram Hümbətov da S.Hüseynovla birlikdə və
sıx əlaqədə hərəkət edərək 1993-cü il iyunun 15-də Lənkəranda qanuni
hakimiyyəti devirdi. Beləliklə, 1993-cü ilin iyununda respublikada tam bir xaos
və hakimiyyət boşluğu yaranmışdı.
Dostları ilə paylaş: