Dərslik kimi tövsiyyə edilir. B a k I 1 6

MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI 
___________________________ 83 ____________________________ 
nəticəsində əldə edə bilirlərsə, bu sinergetik effekt hesabına 
baş verir.
Sistemin davranışı bir-neçə üsulla təsvir edilə biləndir. 
Bundan əlavə, sistemi müxtəlif tərəflərdən təsvir etmək 
mümkündür. 
Sistem 
yanaşması 
nöqteyi-nəzərindən, 
modelləşdirmə zamanı aşağıdakı anlayışlar nəzərə alınır: 
•
Çoxvariantlılıq. Bu, eyni nəticəni müxtəlif üsullarla 
almağın mümkünlüyünü nəzərdə tutur. 
•
Sistem parametrlərinin çevikliyi. Bu, sistemin çevikliyini 
(rejimdən-rejimə keçə bilməsini) təmin edən əsas 
tələblərdən biridir. Sistem fəaliyyət göstərən prosesdə 
onun girişində güclü silkələnmələr (tərəddüdlər, 
sapmalar, qalxıb-düşmələr) ola bilər. Dayanıqlı fəaliyyət 
göstərmək üçün sistem dəyişilən şəraitə reaksiya 
verməli və yeni şəraitə vaxtında uyğunlaşa bilməlidir.
SİSTEMİN TƏHLİLİ METODLARI 
Modellər sistemi qurulmazdan əvvəl təşkilat və onun 
ətraf mühiti barədə təsəvvür əldə etmək lazımdır. Bundan 
ötrü bir-neçə təhlil metodu tətbiq edilir. Təhlil metodunun 
seçilməsi modelin səviyyəsindən və modelləşdirilən sahədən 
asılıdır.
Yaradılan modelin səviyyəsi. Model müəyyən problemin 
həlli üçün və ya problemin həllinə şərait yaratmaq üçün 
yaradıla bilər. Lakin bütün hallarda model strateji, taktitki və 
operativ səviyyələrdə qərar qəbulunun informasiya təminatını 
yaxşılaşdırmaq üçündür. 
Funksional oblastların sərhədləri. Yaradılan model yalnız 
bir funksional oblasta, məsələn, mühasibat uçotu və 

---

MÜASİR İNFORMASİYA SİSTEMLƏRİNİN İDARƏ OLUNMASI 
___________________________ 84 ____________________________ 
maliyyəyə aid ola bilər və yaxud bir-neçə funksional oblastı 
kəsib-keçən prosesə aid ola bilər. 
Modelləşdirmənin sərhədləri və hərəkətə gətiriləcək 
təşkilati səviyyə təyin edildikdən sonra vacib momentlərin 
aşkarlanmasına başlanılır. Sistemin təhlili metodları və ya 
modeldə əks etdiriləcək əhəmiyyətli faktların tapılması 
metodları sırasında: müsahibə götürmə, anketləşdirmə, 
sənədlərin icmalı, müşahidə, beyin hücumu qeyd edilir. 
Müsahibə götürmə. Bunun 3 elementi var: müsahibənin 
planı, götürülməsi və yazılışı.
Müsahibənin planı. Müsahibə mövcud informasiya 
sistemlərini təhlil etmək və gələcək sistemə qarşı qoyulacaq 
tələbləri təsvir etmək üçündür. Planda aşağıdakı momentlər 
öz əksini tapır: 
•
Müsahibə götürmənin məqsədi; 
•
Müsahibənin predmeti – alınacaq informasiya qurulacaq 
modelə aid olmalıdır; 
•
Şirkətin müştərilərinin müsahibəyə cəlb edilməsi. Ola 
bilsin ki, modelləşdiriləcək bölmələrlə müştərilər 
arasında münasibətlərdə problem vardır; 
•
Müsahibə götürmənin yerinin və sualların tipinin 
müəyyən edilməsi. 
Müsahibənin götürülməsi. Müsahibə dəqiq struktura 
malik olmalıdır. Müsahibə götürən yaxşı dinləməyi 
bacarmalıdır.
Müsahibənin yazılışı. Müsahibənin vacib momentləri qeyd 
edilməlidir. 
Qeydlər 
biznes-prosesə, 
verilənlərə 
və 
informasiyanın hərəkətinə aid olmalıdır. 
Biznes-proses dedikdə, girişi resurs sərfindən, çıxışı isə 
istehlak dəyərindən ibarət olan ixtiyari proses nəzərdə tutulur 

---