Elmi biliklər üst-üstə yığılarkən bəzən

Əsas nəticələr 

 

 

 

707

 

tiqi-qnoseoloji parametrlərlə deyil, həmçinin sosial parametrlərlə də səciy-

yələnir. 

Konkret materialların təhlili belə bir qənaətə  gətirir ki, özünün ilk 

inkişaf mərhələlərində elm hələ ümumictimai miqyas almamışdı; vahid 

kommunikasiya sistemi əvəzinə çoxlu sayda nizamsız fərdi, ən yaxşı halda 

isə qrup şəklində elmi fəaliyyətlər mövcud idi. Hər bir elmi qrup lazımi 

məlumatları, bilikləri öz səyləri ilə  əldə etmək məcburiyyətində idi. Elm 

vahid sosial sistem kimi yalnız informasiyanın ötürülməsi üsullarının inki-

şafı sayəsində, elmi nəticələri bütövlükdə  cəmiyyət miqyasında yaymaq 

imkanı açıldıqdan, elmi fəaliyyətlə maddi istehsalın tələbatı arasında uzlaş-

dırılmış, davamlı əlaqə yarandıqdan sonra formalaşmışdı. 

Elmi biliyin inkişaf səviyyəsinin meyarlarını müəyyənləşdirərkən 

biz onun daxilən yekcins olmadığını, keyfiyyətcə  rəngarəng olduğunu və 

son məqsədə – maddi və mənəvi praktikaya yaxınlıq dərəcəsini nəzərə al-

mağa çalışmışıq. Bu mənada, biz bu fikirdən çıxış etmişik ki, elmin kə-

miyyətcə ölçülməsi mümkün olmayan keyfiyyət inkişafını  nəzərə almaq 

üçün yeni ölçü – fundamentallıq səviyyəsi – tətbiq etmək lazım gəlir. Bu, 

idraki və tətbiqi xarakterli tədqiqatları bir müstəviyə gətirmək, onların bi-

lavasitə praktiki tətbiqdən, cari iqtisadi səmərədən asılı olmayaraq əhəmiy-

yətini, dərinliyini, yəni fundamentallıq səviyyəsini müqayisə etmək imkanı 

verir. Bu arada “fundamental tədqiqatlar” anlayışından fərqli olaraq “fun-

damentallıq səviyyəsi” anlayışı artıq elmin keyfiyyətcə özünəməxsus for-

ması kimi deyil, ölçülməsi mümkün olan müəyyən bir ümumi göstərici ki-

mi çıxış edir. 

Sistemli yanaşma elmin yalnız bir elementinə – elmi biliyə müncər 

edilməməlidir. Elmin inkişaf səviyyəsi təkcə elmi biliyin səviyyəsinə görə 

deyil, həmçinin elmi fəaliyyətin xarakterinə, elmi idrak metodlarına, bilik-

lərin toplanması  və saxlanmasına, informasiyanın ötürülməsi vasitələrinə  

görə də müəyyən edilməlidir. 

XX əsrdə vahid kommunikasiya sisteminin yaranması, dünyanın va-

hid ümumelmi mənzərəsinin formalaşması və onun konkret elmlərə istiqa-

mətləndirici təsiri sanki elmin inkişafına əlavə impulslar verməklə XXI əsr 

üçün daha əlverişli bir zəmin yaratmışdır. Əsərdə elmin sürətlə inkişafını 

və onun texnika və istehsalatı qabaqlamasını təmin edən bu və digər amil-

lər təhlil olunmuş, yeni əsrdə qarşıda duran vəzifələrə aydınlıq gətirilmiş-

dir. 

Elm haqqında elm 

 

 

 

708

Monoqrafiyada irəli sürülən tələblərdən biri Elm–Texnika–İstehsal 

zəncirində  təşkilati strukturun bu hadisənin obyektiv məzmununa, inkişaf 

meyllərinə adekvat olması  və ya heç olmazsa, əsasən uyğun gəlməsi 

tələbidir. 

Tədqiqatda fərqli istiqamətlər vahid iyerarxik sistemdə birləş-

dirilmiş, müxtəlif səviyyəli və müxtəlif miqyaslı məsələlər ortaq məxrəcə 

gətirilmişdir. Onların arasında aşağıdakıları xüsusi qeyd etmək olar: 

– insan fəaliyyətinin gerçəkliyin seyrindən tutmuş süni sistemlərə 

qədər tam məntiqi-qnoseoloji modeli yaradılmışdır; bu arada bu dövrənin 

məntiqi strukturundakı tarixi dəyişikliklər izlənmiş və bu prosesdə müasir 

tendensiyaların keyfiyyət özünəməxsusluğu müəyyən edilmişdir. 

– biliklərin səviyyələrə görə  təsnifləşdirilməsi və onların, bir 

tərəfdən, insan biliklərinin tarixi inkişafındakı keyfiyyət keçidləri ilə, digər 

tərəfdən isə, iradənin hərəkətlə vasitələnməsi mexanizminin mərhələ-

mərhələ mürəkkəbləşməsi ilə əlaqəsi aşkarlanmışdır. 

– hissi seyrdən elmi nəzəriyyəyə keçid prosesində koqnitiv biliklə-

rin, eləcə  də  dərk olunmamış  hərəkətlərdən istehsalatın avtomatlaşdırıl-

masına keçid yolunda texnoloji biliklərin rolu müəyyənləşdirilmişdir. 

– elmi-texniki tərəqqinin məntiqi-qnoseoloji, sosioloji və iqtisadi as-

pektlərinin vahid məxrəcə  gətirilməsinə imkan verən bütöv mənzərəsi 

yaradılmışdır. 

Fərdi fəaliyyət miqyaslı proseslər modelindən böyük sosial sistemlər 

modelinə keçmək və bəzi struktur elementlərini birincidən ikinciyə keçir-

mək məqsədilə, böyük sosial sistemlərdə tamamilə yeni keyfiyyətlərin də 

özünü büruzə verdiyini nəzərə almaqla elmi-texniki tərəqqi kontekstində 

idraki və sosial olanın qarşılıqlı əlaqə yolları təhlil edilmişdir. 

Elmi, elmi-praktiki (xüsusən də elmi-texniki) və tətbiqi tədqiqatların 

optimal determinasiyasının zəruriliyi əsaslandırıldığından, elmi-texniki tə-

rəqqinin də araşdırılmasında ümumi nəzəriyyə  hər bir ayrıca istiqamətdə 

konkretləşdirilməklə  və konkret praktiki tətbiq mərhələsində  işləmələrə 

çatdırılmaqla bu xətt saxlanılmışdır. Elmi-texniki tərəqqinin ekoloji, sosial, 

mənəvi və s. nəticələri bir-birindən təcrid olunmuş problemlər kimi yox, 

vahid bir tam olan prosesin konkret təzahürləri kimi nəzərdən keçirilmiş-

dir. 

Ənənəvi yanaşmadan fərqli olaraq əsərdə elmi-texniki tərəqqi elmi 

və texniki tərəqqinin məcmuyu kimi yox, onlarla birgə mövcud olan və on-

Əsas nəticələr 

 

 

 

709

 

ların arasında sosial cəhətdən mütəşəkkil  əlaqəni təmin edən yeni hadisə 

kimi nəzərdən keçirilir. Məntiqi-qnoseoloji, sosial-tarixi və sistemli-struk-

tur yanaşmaların inteqrasiyası  əsasında elmi-texniki tərəqqinin bütöv bir 

konsepsiyasının yaradılmasına cəhd edilir. 

Sistem struktur təhlilin tələblərinə müvafiq olaraq elmi-texniki tə-

rəqqi müəyyən sistemin – “elm-texnika” sisteminin qərarlaşması və inkişa-

fı kimi nəzərdən keçirilir. Bu sistemin “elm” sistemi ilə və ayrıca bir sis-

tem kimi nəzərdən keçirə bilməyən texnika ilə nisbəti araşdırılır. Tədqiqat-

da elm və texnikanın asimmetrikliyi üzə  çıxarılır və istehsalın ruhi-intel-

lektual forması olan elmin maddi istehsalla müqayisə olunması, texnikanın 

isə ikili xarakterli aralıq hadisəsi kimi nəzərdən keçirilməsi zərurəti əsas-

landırılır. Göstərilir ki, texnika, bir tərəfdən, elmi biliyin maddiləşdirilmə-

sinin nəticəsi olmaqla “elm-texnika” sisteminə, digər tərəfdən isə,  əmək 

vasitəsi kimi maddi istehsal sisteminə daxildir. Bu arada elmi biliklər təkcə 

texnika vasitəsi ilə yox, onların  əmək predmetlərində maddiləşdirilməsi 

yolu ilə, məsələn, süni materialların sintezi və s. yolu ilə  də  tətbiq edilə 

bilər. 

Məlum olduğu kimi, elm öz funksiyasına görə iki qola ayrılır: fun-

damental və tətbiqi. Birincidə məqsəd gerçəklik haqqında yeni biliklər əldə 

etmək, həqiqətə daha çox yaxınlaşmaqdır.  İkincidə isə  məqsəd – alınmış 

bilikləri gerçəkliyə  tətbiq etmək, yeni texnoloji sistemlər yaratmaqdır; bu 

kitabda fundamental və  tətbiqi bölgüsü ilə yanaşı, hər qolun öz daxili 

strukturu, fərqli keyfiyyət halları müəyyən edilir. Belə ki, fundamental 

tədqiqatlar sırasına praktika ilə bilavasitə bağlılığı olmayan elmi həqiqət 

axtarışları ilə yanaşı, böyük praktik məsələlərin həlli ilə  əlaqədar ortaya 

çıxan, amma nəzəri konseptual yanaşma, hətta mövcud paradiqmanın və 

terminoloji sistemin dəyişilməsini tələb edən tədqiqatlar da aid edilir. 

Eləcə də, tətbiqi elmlər iki yarusa ayrılır: elmin özünə tətbiq və bilavasitə 

texnoloji sistemlərə tətbiq.     

Kitabda həmçinin ilk baxışdan paradoksal görünən belə bir fikir 

əsaslandırılır ki, nisbi müstəqilliyə malik olan bir hadisə kimi, elmi-texniki 

tərəqqi elmlə maddi istehsalın, elmlə texniki tərəqqinin bir-birinə yaxınlaş-

ması  nəticəsində deyil, əksinə, onların getdikcə bir-birindən daha da ara-

lanması nəticəsində işə düşür. Elmi tədqiqatın və mühəndis-konstruktor fə-

aliyyətinin tarixi inkişaf tendensiyalarının təhlilinə əsaslanan bu cür yanaş-

ma, bir tərəfdən, məlum problemlərin həllinə yenidən baxılmasını  tələb 

Elm haqqında elm 

 

 

 

710

edirsə, digər tərəfdən əvvəllər tədqiqata cəlb olunmayan yeni problemləri 

üzə çıxarır. Tədqiqat prosesində əldə etdiyimiz yeni elmi nəticələrin çox-

planlılığı da müəyyən mənada bununla izah olunur. Onların arasında aşağı-

dakıları göstərmək olar: 

– elmin epistemoloji və sosial rakurslardakı təhlilini ortaq məxrəcə 

gətirmək və elmin universal modelini qurmaq təşəbbüsü göstərilir;  

– qloballaşma şəraitində böyük dövlətlərin həm də elm mərkəzlərinə 

çevrilməsi və dünya elminin sükanı arxasına keçmək uğrunda mübarizənin 

spesifikası açılıb göstərilir;  

– kiçik dövlətlərin öz imkanlarına və miqyaslarına, öz iqtisadiyyatla-

rının spesifikasına, intellektual resurslarına müvafiq olan elmi inkişaf mo-

dellərinin hazırlanması zərurəti əsaslandırılır;    

– yeni dövrdə internetin açdığı imkanlar sayəsində elmi ictimaiyyə-

tin, müəyyən ixtisaslar üzrə elmi işçi qruplarının virtual məkanı formalaşır 

ki, yeni elm modelində bu cəhət nəzərə alınır;    

– elmi-texniki tərəqqi ondan daha geniş hadisənin Elm–Texnika–İs-

tehsalat dövrəsinin bir hissəsi kimi nəzərdən keçirilir. Bu arada elmi-texni-

ki tərəqqinin öz xüsusi sərhədləri və onun bu dövrəni təşkil edən digər nis-

bi müstəqil proseslərlə əlaqələri müəyyən edilir; 

– elmi-texniki tərəqqi ən ümumiyə münasibətdə xüsusi kimi nəzər-

dən keçirilir ki, bu da onun həqiqi mahiyyətini aşkar etmək imkanı verir. 

Burada ən ümumi kimi elmi-praktik tərəqqi: elmi biliklərin təkcə texnika-

da deyil, praktikanın istənilən sahəsində istifadəsi prosesi götürülür; 

– göstərilir ki, elmi nailiyyətlərdən istifadə prosesi yalnız onların 

“tətbiq”i prosesi ilə məhdudlaşmır; “tətbiq” elmdən istehsalata doğru hərə-

kət yolundakı pillələrdən yalnız biri, özü də elmi-texniki tərəqqiyə bilava-

sitə aidiyyəti olmayan və daha çox təsərrüfat sisteminin operativliyindən 

asılı olan sonuncu pilləsidir; 

– müəyyən edilir ki, elmi-texniki tərəqqinin sosial idarəetmə forma-

sının optimallığı onun təbii-tarixi qərarlaşma prosesinin obyektiv mənti-

qinə adekvat olması ilə ölçülür; 

– əvvəlcədən insan fəaliyyətinin müvafiq sferasının məntiqi-qnoseo-

loji təhlilini aparmadan qurulan elmi-texniki tərəqqi və elmi-texniki inqi-

lab konsepsiyalarının tutarsızlığı əsaslandırılır; 

– həm məqsədinə, həm də məzmununa görə elmi yaradıcılıqdan və 

layihələşdirmədən  əsaslı  şəkildə  fərqlənən və birincidən ikinciyə keçidə 

Əsas nəticələr 

 

 

 

711

 

xidmət göstərən elmi-texniki fəaliyyətin əsas spesifik cəhətləri və məntiqi 

strukturu üzə çıxarılmışdır; 

– vahid kontekstdə idraki və dəyişdirici fəaliyyətin genezisi, elm və 

texnologiyanın, tətbiqi və  nəzəri tədqiqatların, ixtiraçılıq, layihələşdirmə 

və qurmanın qərarlaşması nəzərdən keçirilmişdir; 

– elmi-texniki fəaliyyətin onunla bağlı olan bütün digər fəaliyyət 

növləri ilə müqayisəli təhlili aparılmışdır; 

– fiziki əməklə əqli əməyin, əl ilə beyinin, əməl ilə düşüncənin ənə-

nəvi olaraq qarşı-qarşıya qoyulmasına yenidən baxılması zərurəti əsaslan-

dırılmışdır; 

– texnoloji biliklərin  əmək vərdişlərinə çevrilməsi ilə  əlaqədar ilk 

dəfə olaraq əlin şüurlu və şüursuz hərəkətlərinin nisbəti nəzərdən keçiril-

mişdir; 

– sosiologiya və psixologiyada fəaliyyət probleminin öyrənilməsin-

dəki rabitəsizliyi aradan qaldırmağa cəhd edilmişdir ki, bunsuz elmi, elmi-

texniki və texnoloji fəaliyyətin ümumi bir nəzəriyyəsini qurmaq mümkün 

deyil; 

– ilkin sinkretik təfəkkürün və adi-gündəlik biliyin tarixən əsas ele-

mentlərə və ilk növbədə koqnitiv və texnoloji biliyə parçalanması prosesi 

izlənilir; 

– sosial cəhətdən mütəşəkkil bir hadisə olan elmi-texniki tərəqqinin 

genetik mahiyyəti, habelə koqnitiv biliklərin sosial cəhətdən mütəşəkkil 

olmayan formalarının və onlardan praktiki fəaliyyətdə istifadə 

metodlarının genezisi araşdırılmışdır. Bu arada əvvəllər yalnız elmin ge-

nezisi kontekstində nəzərdən keçirilən tarixi materiallardan yeni kontekst-

də istifadə olunmuşdur; 

– elmi-texniki tərəqqinin əsas elementi olan elmi-texniki fəaliyyətin 

müvafiq sosial mexanizmin formalaşmağa başlamasından xeyli əvvəl 

həyata keçirildiyini nəzərə alaraq, elmi-texniki tərəqqinin genezisi və ilkin 

tarixi şərtlərinin bir-birindən fərqləndirilməsi zərurəti əsaslandırılmışdır; 

– “tətbiqi tədqiqatlar”, “tətbiqi elmlər”, “texniki elmlər”, “texnoloji 

fənlər”, “işləmələr”, “layihələşdirmə”, “qurma”, “ixtiraçılıq”, “mühəndis 

fəaliyyəti” və s. kimi anlayışlardan istifadədə ixtiyariliyin aradan qaldırıl-

masına cəhd göstərilir. Yeni nəzəriyyəyə bu anlayışlardan hər biri öz təyi-

ninə görə, dəqiqləşdirilmiş məzmununa müvafiq olaraq daxil edilmişdir; 

Elm haqqında elm 

 

 

 

712

– elmi fəaliyyətin məntiqi-qnoseoloji strukturunun təhlilindən bu 

prosesin daha böyük miqyaslarda sosial təşkili probleminə keçid edil-

mişdir; 

– elmi-texniki tərəqqini elmi tərəqqi ilə daha konkret şəkildə müqa-

yisə etmək məqsədilə elmi və elmi-texniki fəaliyyətin müqayisəli təhlili 

aparılır. Bu arada ilk dəfə olaraq elmi fəaliyyətin konkret prosedurunun iki 

sistemlə: birincisi, elmin böyük sistemi ilə, ikincisi, müəyyən mənada özü 

də bir sistem kəsb edən sistemlərarası koordinasiya şəbəkəsi ilə əlaqədə ol-

duğu məlum olur; bu sistemin Elm–Texnika–İstehsalat dövrəsinin mikro-

struktur səviyyəsinə uyğun gəldiyi göstərilir; 

– elmi-texniki tərəqqinin təhlili aşağıdakı struktur səviyyələrdə apa-

rılır – Elm və Texnikanın qarşılıqlı  əlaqələrini öyrənməklə böyük sosial 

sistemlər səviyyəsində  və konkret elmi biliklərin və konkret elmi-texniki 

ideya və  işləmələrin qarşılıqlı  əlaqələrini öyrənməklə mikrostrukturlar 

səviyyəsində; 

– göstərilir ki, elm artıq mütəşəkkil sosial sistem kimi qərarlaşmış 

olsa da, elmi-texniki fəaliyyətin planlı, məqsədyönlü inkişafını təmin edən 

xüsusi sosial təsisatların olmaması elmi nəticələrin uğurla həyata keçiril-

məsi yolunda ciddi maneədir. Bu maneəni aradan qaldırmaq məqsədilə 

müvafiq informasiya təminatı olan vahid elmi-texniki sistemin formalaşdı-

rılmasının şərtləri təhlil olunmuşdur; 

– sovet dövrünün fəlsəfi ədəbiyyatında “elmin bilavasitə məhsuldar 

qüvvəyə çevrilməsi” kimi geniş yayılmış bir ifadənin Marksdakı “bilik” 

anlayışının əsassız olaraq “elm” anlayışı ilə əvəz edilməsi üzündən dəqiq 

olmadığı əsaslandırılır. Bilavasitə məhsuldar qüvvəyə elmi fəaliyyətin tək-

cə  nəticələrinin deyil, həmçinin bütövlükdə elmin (onun müasir anlamın-

da) aid edilməsi elmin maddi istehsala münasibətdə nisbi müstəqilliyinə 

kölgə salır; 

– göstərilir ki, elmin nəticələri tətbiqi tədqiqatların strukturuna 

yalnız məcmu informasiya sistemi vasitəsilə daxil etdirilə bilər. Bu sistemə 

elmi biliklərdən başqa praktiki-peşə, adi, texniki və s. biliklər daxildir; 

– elmin səviyyələr üzrə təsnifatı verilmiş, bu arada ilkin sinkretik bi-

liyin tarixi bölünmə prosesi ilə onun müasir strukturu arasındakı əlaqə üzə 

çıxarılmışdır. 

Əsas nəticələr 

 

 

 

713

 

Elmi-texniki tərəqqinin obyektiv məzmunu və iyerarxik strukturu-

nun açıqlanması onun idarə olunmasının daha optimal formalarını  təyin 

etmək və bəzi praktiki təklif və tövsiyələri irəli sürmək imkanı verir: 

– elmi-texniki tərəqqinin sosial və iqtisadi planda təşkilində bu 

hadisənin tədqiqat prosesində üzə  çıxarılmış  məntiqi-qnoseoloji struk-

turunu, habelə elmi-texniki biliyin və elmi-texniki fəaliyyətin spesifikasını 

nəzərə almağın, onların nisbətən müstəqil fəaliyyət göstərməsi üçün daha 

səmərəli şəraitin yaradılmasının zəruri olduğu vurğulanır; 

– Elm–Texnika–İstehsal zəncirində elmi-texniki fəaliyyətə xidmət 

edən nisbətən müstəqil bölmənin sosial təşkili üçün sahə elm sistemində, 

həmçinin bu yeni sahə üzrə mütəxəssislərin hazırlanması məqsədilə təhsil 

sistemində müəyyən dəyişikliklərin edilməsi təklif olunur; 

– təhlil göstərir ki, istehsal birliklərinin tərkibinə daxil olan sahə el-

mi təsisatların və digər elmi bölmələrin vahid idarəetmə, maliyyələşdirmə 

və tematik planlaşdırma sistemi olmayınca eyni elmi-texniki nəticələrin və 

işləmələrin dəfələrlə təkrarlanması labüd olacaqdır. B nöqsanı aradan qal-

dırmaq üçün təxminən fundamental elm sahəsində Elmlər Akademiyasının 

yerinə yetirdiyi eyni təşkilati funksiyaları yerinə yetirəcək vahid Elmi-

texniki mərkəzin yaradılması təklif olunur; 

– biz bu nəticəyə gəlirik ki, elmi-texniki tərəqqinin sürətləndirilmə-

sinin  ən mühüm amillərindən biri informasiya təminatının təşkili proble-

midir. 

 

Elmin təşkilati formaları həm tarixi planda, həm də müxtəlif coğrafi 

bölgələrdə araşdırılmış və ən optimal variantlar müəyyən edilmişdir. Əldə 

olunan nəticələrin öz ölkəmizə tətbiqi ilə əlaqədar bir şey aydın olur ki, bu 

sahədə böyük islahatlar qaçılmazdır. Çünki bunu ölkəmizdə ictimai-iqti-

sadi proseslərin daxili məntiqi və dinamikası  tələb edir. Əks təqdirdə, 

paradoksal bir vəziyyət yaranmış olar: iqtisadi sahədə biz yeni – kapitalist 

münasibətləri sisteminə keçdiyimiz halda, elm sahəsində  hələ  də köhnə 

sosialist strukturlarını  və münasibətləri saxlamış olarıq. Ona görə  də, 

ölkəmizdə elmin yeni inkişaf strategiyasının hazırlanması, elm haqqında 

yeni qanunun qəbul edilməsi xüsusi aktuallıq kəsb etmişdir.  

Qarşıda duran ən mühüm vəzifələrdən biri elmin təşkilati məsələləri 

ilə, elmi tədqiqatların koordinasiyası ilə məşğul olacaq xüsusi dövlət quru-

munun müəyyənləşdirilməsidir. Bir çox ölkələrin praktikasına uyğun ola-

Elm haqqında elm 

 

 

 

714

raq elm və ali təhsilin təşkilati müstəvidə birləşdirilməsinə, Elmlər Akade-

miyasının isə öz təyinatına uyğun olaraq məhz elmi yaradıcılıq mərkəzi 

kimi fəaliyyət göstərməsinəmi, yoxsa ənənəvi strukturlarla Avropadan gö-

türülmüş elementlərin eklektikasınamı üstünlük veriləcəkdir, – bunu za-

man göstərəcək. Amma ölkəmizdə elm quruculuğu sahəsində aparılacaq 

islahatların elmi əsaslarla həyata keçirilməsi, bu sahədə atılan hər bir addı-

mın müasir elmşünaslığın müddəalarına istinad etməsi zərurətdir. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Ədəbiyyat 

 

 

Kitablar

 

 

Azərbaycan dilində 

 

1.  Allahyarova T.B. Fəlsəfə, ictimai elm və metodologiya. Vəhdət fəlsəfəsi 

metodoloji ideal kimi. Bakı, Elm, 2005.  

2.  Aristotel. Metafizika. Çevirəni A.Tağıyev, Bakı, Mütərcim, 2008.  

3.  Aristotel.  Poetika

. 

(Poeziya sənəti haqqında. – tərcüməçi Aslan Aslanov-

dur). Б., «Azərnəşr», 1974.

 

4.  Balasaqunlu Yusif. Qutadğu bilig. Bakı, Avrasiya press, 2006. 

5.  Bakıxanov A.A. Əsraru-l-mələkut (“Kainatın sirləri”). Bakı, Elm, 1985 

6.  Bünyadzadə K. Şərq və  Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk. Bakı, 

Nurlan, 2006. 

7.  Elm adamları elm haqqında. Prof. Səlahəddin Xəlilovun təqdimatında. 

Bakı, Çaşıoğlu, 2010;  

8.  Engels F. Anti-Dürinq, Bakı, Azərnəşr, 1968. 

9.  Engels F. Təbiətin dialektikası. B., Azərnəşr, 1966. 

10. Əfqani C. Seçilmiş əsərləri. Bakı, Azərnəşr, 1998.

 

11.  Əhmədli C. Nəzəriyyə, onun tipləri və funksiyaları. Bakı, Diplomat, 2008.

 

12.  Əsədov A. Təfəkkürün fəlsəfəsi: epoxal təfəkkür cəmiyyətin və  təbiətin 

qarşılıqlı münasibətləri kontekstində. Bakı, Qanun, 1997.  

13.  Əsgərov Ş. Təhsilimiz dünən, bu gün, sabah. Bakı, 2003. 

14.  Həzrət Əmir Əli ibn Əbu Talıb. Nəhcül-Bəlağə. Bakı, «Sabah», 1993. 

15.  Hüseynli N.Z. Təfəkkürün anlayış-kateqorial aparatı: qnoseoloji və 

metodoloji təhlil. Bakı, Sabah, 2003. 

Elm haqqında elm 

 

 

 

716

16.  Xəlilov S. Azərbaycanda elm və onun təşkilati formaları. Bakı, “Oskar”, 

2010. 

17.  Xəlilov S. Elmdən texnikaya və mənəviyyata. Bakı, «Azərbaycan Univer-

siteti”, 1998.  

18.  Xəlilov S. Elmi-texniki tərəqqi: bu gün və sabah. Bakı, Azərnəşr, 1988. 

19.  Xəlilov S. Elmi-texniki tərəqqi  və onun sosial-iqtisadi nəticələri. Bakı, 

Elm, 1996.  

20.  Xəlilov S. Şərq-Qərb: ümumbəşəri ideala doğru. Bakı, «Azərbaycan 

Universiteti», 2004. 

21.  İsmayılov F. Dilin metafizikası. Linqvistik analiz fəlsəfəsinə dair etüdlər. 

Bakı, 2002. 

22.  Qabusnamə, Bakı, Şərq-Qərb, 2006, s. 123. 

23.  Qəşəmoğlu  Ə.  Sosial idarəetmənin fəlsəfi, sosioloji problemləri. Bakı, 

Səda, 2008. 

24.  Qurbanov F. Elmə sinergetik yanaşma. Bakı, Elm, 2005. 

25.  Qurbanov F.

 

Autopoyezis və sinergetika: sosial təşəkkül metaforaları

. 

Bakı, Adiloğlu, 2007.

 

26.  Lourens U.L. İnsan və atom. Atom enerjisinin kəşfi, ondan istifadə 

olunması və onun gələcəyi. Bakı, Azərnəşr, 1975. 

27.  Marks K. Kapital. 1-ci cild, Bakı, Azərnəşr, 1969. 

28.  Marks K. və Engels F.  Seçilmiş  əsərləri. Üç cilddə. 1-ci cild, Bakı, 

Azərnəşr, 1978. 

29.  Marks K. və Engels F. Seçilmiş məktublar. Bakı, Azərnəşr, 1955. 

30.  Məmmədov  Ə.B.  Elmi idrak və onun inkişaf dialektikası. Bakı, Səda, 

1998.  

31.  Məmmədov Ə.B., İsmayılov V.İ., Məmmədov F.Ə. Rasionallıq və qeyri-

rasionallıq. Bakı, “Elm”, 2010 

32.  Məmmədov X. Qoşa qanad. Bakı, Gənclik, 1974.  

33.  Mehdiyev R. İctimai və humanitar elmlər: zaman kontekstində baxış. 

Bakı, “Azərbaycan”, 2010.  

34.  Nəsirəddin Tusi. Əxlaqi-Nasiri, Bakı, 2002. 

35.  Nəsirov V.,  Məmmədov  Ə.  Elmi idrakın metod və formaları. Bakı, 

Maarif, 1980.