Eshonqulov O. E. va boshq. Genetika: Akad litseylar uchun darslik / A. E. Eshon e 99 qulov, K. N. Nishonboyev, M. Bosimov

ning yarmisiga o ‘tkazadi?
A) Autosoma — dominant B) Autosoma — resessiv C) Golandrik
D) X — ga birikkan dominant E) X — ga birikkan resessiv
8. Qaysi irsiylanish tipida o ‘g ‘ilga otaning kasalligi o ‘tmaydi?
A) Autosoma — dominant
B) Autosoma — resessiv
C) X — ga birikkan
D) Golandrik E) Sitoplazmatik
9. Genealogik usulni birinchi b o ‘lib kim q o ‘llagan?
A) Galton B) Mendel C) Chermak D) Darvin E) Morgan
10. Sibs — bu...
A) Genealogik xarita tuzish boshlanadigan shaxs
B) Probandning bolalari
C) Aka-uka, opa-singillar
D) Amakivachchalar, tog‘avachchalar
E) Amakivachchalar, tog‘avachchalar bolalari
21-§. Sitogenetika, immunogenetika va 
biokimyoviy usullar
Bu usul XX asrning 50-yillaridan boshlab qo‘llanib kelinmoq- 
da, xromosomalarni mikroskopda tekshirishga asoslangan. Shu yil- 
larda leykotsitlarni sun’iy o ‘stirish usuli ishlab chiqildi, ularda xro- 
mosomalarning metafaza holatini olish va xromosomalarni 
mikroskopda tekshirish usullari yo‘lga qo‘yildi. Sitogenetik usulni 
qo‘llashning birinchi muvaffaqiyatli natijasi 1959-yilda Lejen 
tomonidan Daun sindromida xromosomalar sonining anomaliyasi-

---

87
ni aniqlanishi bo ‘ldi. Hozirgi vaqtda sitogenetik usuldan xromoso­
malar tuzilishi va sonining o ‘zgarishlariga bog‘liq bo‘lgan kasallik- 
larni o ‘rganishda, xromosomalarni kartalashtirishda, ularning 
polimorfizmini o ‘rganishda va boshqa irsiy muammolarni 
aniqlashda keng foydalaniladi.
Faqat sitogenetik usulgina xromosoma patologiyalarida tashxis 
qo‘yishga imkon beradi, shuning uchun ham differensial tashxisda 
bu usul juda qulaydir.
Shuningdek, sitogenetik usul yordamida o‘sma kasalliklari 
miyeloleykoz, filadelfiya xromosomasi, shuningdek, ayrim m ono­
gen kasalliklarni diagnostika qilishda foydalaniladi ( Blum sindro- 
mi, Fankoni anemiyasi xromosomalarni o ‘ta o‘zgaruvchan bo ‘lib 
qolishi).
Masalan, Daun kasalligining klinik ko‘rinishi aniqlanganda 
faqat sitogenetik usulning yordami bilangina trisomiya variantini 
(47, XX+21), translokatsiya sindromlaridan (46,XX,t (15+21)) 
ajratish mumkin 
(28-rasm).
Buni aniqlash esa kasal bola bo‘lgan oilada avlod prognozini 
aniqlashda juda muhim ahamiyatga egadir. Sitogenetik usulni 
qo‘llashning asosiy bosqichlari quyidagilardir: 1) hujayralarni ajra-
28-r 
a s m.
Daun sindromli bola va uning kariotipi.

---

88
Genetika
tib olish va sun’iy o‘stirish; 2) xromosomalarning metafaza holati- 
ni olish; 3) metafaza holatidagi xromosomalarni mikroskopda 
o‘rganish va kariotipni aniqlash.
Hozirgi davrda interfaza holatida ham xromosomalarni ajratib 
olish usullari ishlab chiqilgan, lekin ularning aniq tuzilishini faqat 
mitoz yoki meyoz metafazalaridagina yaxshi o‘rganish mumkin.
Tekshirish uchun hujayralarni