F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

Cədvəl 1.1. Material parametrlərinin detalın istismar 
göstəricilərinə təsiri.
Material parametrləri 
Təsirlər 
Sıxlıq 
Ətalət qüvvələrinə, materialın gərginlikli 
vəziyyətinə 
Elastiklik modulu, eninə 
poyson əmsalı 
Maksimal kəsmə gərginliyinə, möhkəmliyə 
İstilikkeçirmə, xüsusi 
istilik tutumu 
Sürtünmə təsirindən temperaturun artmasına 
İstidən genişlənmə əmsalı 
Temperaturdan yaranan qalıq gərginliklərə, 
ölçünün dəyişməsinə, xətalara (məsələn, yastıq 
boşluğuna) 
Səthin enerjisi 
Sürtünmə əmsalına, nəmlənmə qabiliyyətinə, 
adheziyaya 
Gibbs azad enerjisi (azad 
entalpi) 
Tribokimyəvi reaksiyaların kinetikasına 
(termodinamiki tarazlıq və reaksiyanın sürət 
konstantları tribotexniki gərginlik vəziyyətində 
qüsurların sıxlığının artması ilə dəyişir) 
Arrenius sabiti 
Bərklik, dartılma həddi, 
dartılma möhkəmliyi 
Materialın buraxılabilən gərginliyinə, həqiqi 
kontakt sahəsinin ölçüsü və təbiətinə 
(elastik/plastik) 
Çatlamaya müqavimət 
Çatın genişlənməsinə, yeyilmə məhsulunun 
qoparılmasına 
Fasiləsiz rəqsi 
yüklənmələrə qarşı 
davamlılıq 
Səthin ovulmasına 
Fazalar (növü, miqdarı, 
ölçüsü, yayılması) 
Bütün yeyilmə növlərinə 
Qəfəsin strukturu və 
tekstur 
Adheziyaya, sürtünmə əmsalına, abraziv 
yeyilməyə 
Qalıq gərginliklər 
Səthin ovulmasına 
Müxtəlif polad markalarının, onların struktur və 
bərkliklərindən asılı olaraq, mil-şayba tribosistemində 
eyni tribotexniki gərginlik vəziyyətində quru və 

---

13 
sərhəd sürtünməsi zamanı yeyilmə əmsalı cəd. 1.2.- də 
verilmişdir. Burad, 
k
- yeyilmə əmsalı olub, aşağıdakı 
ifadə ilə təyin olunur: 
s
F
W
k
N
V


, 
Nm
/
mm
3
(1.1.) 
burada 
V
W
- həcmi yeyilmənin miqdarı, 
N
F
- səthə 
düşən normal yük, 
s
- sürtünmə yoludur.