F. M. Şİrzadov tribotexniKİ avadanliq və vasiTƏLƏR

Şəkil 1.3. Korundla (Al
2
O
3
) qarşılıqlı təsirdə olan poladın 
mikrokəsmə ilə yeyilməsində yeyilməyə müqaviməti (mil-
abraziv sınağı, p=0,71MPa, abraziv Al
2
O
3
, dənəvərlik 220).

---

15 
 
Abraziv 
yeyilməyə 
qarşı 
davamlılığın 
yüksəldilməsi üçün ilk növbədə tribotexniki səthdə 
uyğun bərk material tətbiq olunmalıdır (şək. 1.4.).
Şəkil 1.4. Otaq temperaturunda bərk fazaların, metal 
matrikslərin, mineral və kəsici materialların bərkliyi. 

---

16 
Materialın 
yeyilməyədavamlılığı həm 
onun 
kimyəvi tərkibindən, həm də mikrostrukturundan 
asılıdır. Bununla bağlı olaraq, poladlar üçün aşağıdakı 
şərtlər qəbul olunmuşdur: 
-
normallaşdırılmış poladlarda tərkibdə olan 
karbonun miqdarının artması ilə yeyilmə 
fasiləsiz olaraq azalır; 
-
sorbit strukturlu poladlarda C=0,7%, troostit 
mikrostrukturlu poladlarda isə C=0,9% olduqda, 
yeyilmə minimum olacaqdır; 
-
martensit 
strukturlu 
poladlarda 
C>0,3% 
olduqda, yeyilmə qəflətən artmağa başlayır. 
Bu şərtlərə baxmayaraq, ədəbiyyatlarda bir çox 
ziddiyyətlər mövcuddur. Başqa bir ədəbiyyatda qeyd 
olunur ki, abraziv mühitdə martensit, trosto-martensit 
və austenit mikrostrukturlarına malik polad materiallar 
yüksək yeyilməyədavamlılığa malikdirlər. Digər 
ədəbiyyatlara əsasən tam martensit strukturuna malik 
materiallarda nümunələrin yeyilməsi poladların 
kimyəvi tərkibindən asılı deyildir.
Digər 
elementlərin 
konsentrasiyasını 
sabit 
saxlamaqla, tərkibdə olan Mn və C- nun miqdarının 
artması ilə poladların yeyilməyədavamlılığı yüksəlir.
Araşdırmalar nəticəsində növbəti nəticələrə gəlmək 
olar: 
-
hər bir polad markası üçün abraziv yeyilmə və 
bərkllik arasında ayrı-ayrılıqda müəyyən bir 
aslılıq mövcuddur; 

---

17 
-
hər bir polad markası üçün termiki emal üsulu 
ilə bərkliyin artırılmasına uyğun olaraq 
yeyilməyədavamlılıq yüksəlir; 
-
poladın tərkibində karbon 0,05-0,5% olduqda, 
Si və Mn- ın miqdarının artırılması ilə 
yeyilməyədavamlılıq sürətlə artır; 
-
karbonun miqdarını 0,47%-dən 0,71%-ə qədər 
artırdıqda, 
tərkibdə 
xrom 
olmadıqda 
yeyilməyədavamlılıq əhəmiyyətsiz dərəcədə 
artır. Xromun tərkibdə olması ilə, hətta tərkibdə 
karbonun az olmasına (0,35%) baxmayaraq 
yeyilməyədavamlılıq artır.