FƏrrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Rusiyada ali məktəb pedaqogikasının inkişafı
|
Ədəbiyyat
Paşayev Ə.X., Rüstəmov F.A. Peda- qogika. B., Çaşıoğlu, 2002. Əhmədov B., Rzayev A. Pedaqo- gikadan mühazirə konspektləri. B., Maarif, 1983. fIe.aarornKa u ncHxojıorHH Bbicmen lUKonu ( OTB
. pe^axrop M.B.Byna- HOBa-TonopKOBa). PocTOB-H//l:(beHHKc, 2002.
Kazımov N. Ali məktəb pedaqogikası. B., Nicat. 1999. Qasımova L.N., Mahmudova R.M. Pedaqogika. B., Çaşıoğlu, 2003. Bayramov Ə.S., Əlizadə Ə.Ə. Psixologiya. B., Çinar-Çap, 2002. 3ıiHOBbCB C.H. VMeÖHbiH npoıtecc B COBCTCKOH UIKOJIC .
Bbicmaa ıiiKOJie, 1975. Dadaşov T.Y. Ali məktəb pedaqogikasının aktual problemləri. Ümumrespublika elmi konfransın məruzə tezisləri. B. 2003. Həsənov A., Ağayev Ə. Pedaqogika. B., Nasir, 2007. 48
II FƏSIL
ALİ MƏKTƏB PEDAQOGİKASININ TƏŞƏKKÜLÜ VƏ FORMALAŞMASI 2.1. ALİ MƏKTƏB PEDAQOGİKASININ TƏŞƏKKÜLÜ Elmlərin hələ az diferensiasiya etdiyi dövrdə təhsil xarakter və məzmununa görə ümumi səciyyə daşıyırdı. Təhsilin məzmunu fəlsəfə, teologiya (yunanca theologia; then.s - Allah deməkdir) və yeddi sərbəst sənətdə ifadə olunduğundan dinləyicilər həmin sahələr üzrə eyni hazırlıq mərhələləri keçirdi. Orta əsrlərdə yaranan ilk universitetlər ümumi təhsil- ensiklopedik biliklər vermək məqsədilə yaradılırdı (studium generale). Zaman keçdikcə elm inkişaf edir, təkmilləşir, genişlənir, dərinləşir, müxtəlif istiqamətlərə şaxələnir və diferensiasiya prosesləri baş verirdi. Beləliklə, bir nəfərin bütün elm sahələrinə yiyələnməsi qeyri-mümkün işə çevrilirdi. Digər tərəfdən, orta əsrlərdə şəhərlərin böyüməsi, mədəniyyətin inkişafı yeni sosial tələbatlar doğurdu. Kilsənin öz dini məqsədlərini uğurla həyata keçirməsi üçün yüksək təhsil görmüş keşişlərə ehtiyacı artdı. Kilsənin hakim dairələrdə mübahisəli məsələləri həll etməyə qabil olan hüquqşünaslara, siyasətçilərə tələbatı meydana gəldi. Əhali içərisində yayılmış müxtəlif xəstəliklərin müalicəsi üçün həkim hazırlığına ehtiyac yarandı. Bu tələbat nəticəsində orta əsrlərdə universitet təhsili üç əsas istiqamət üzrə müəyyənləşdirildi: ilahiyyat, tibb və hüquq (hüquq fakültəsi bir çox hallarda kanonik, yəni «kilsə hüququ» fakültəsi adlanırdı). Bu, ali təhsildə ixtisaslaşmanın başlanması demək idi. Ali təhsil sahəsində sonrakı ixtisaslaşma cəmiyyətin tələbləri əsasında elmin inkişafı ilə vəhdətdə baş verdi. Ali təhsilin inkişaf dinamikası bu gün də həmin istiqamət üzrə davam etməkdədir. Elmin və texnikanın tərəqqisinə rəğmən ixtisasların da sayı artır, yeni tipli ali təhsil müəssisələri 49
yaranır. Universitetlər isə, həmişə olduğu kimi, indi də «elm məbədi» rolunu oynayır, elmin yeni sahələrinin yaranmasına təkan verir, bununla əlaqədar olaraq yeni ixtisaslar və ixtisaslaşma istiqamətləri müəyyənləşir, hətta ali təhsilin yeni sahələri təşəkkül tapır. Fakültativlər, tələbələrin seçiminə əsaslanan alternativ kurslar tədris edilir. Bir sözlə, universitetlər elmi-tədqiqat, tədris, ixtisas hazırlığı mərkəzinə çevrilərək, ölkənin
ictimai-siyasi, iqtisadi-mədəni həyatına qüvvətli təsir edir. Təbii ki, ali təhsilin inkişafı ali məktəb pedaqogikasına ehtiyac doğurdu. Çünki dəqiq elmi-nəzəri əsaslar olmadan ali təhsilin sonrakı inkişafına nail olmaq mümkün deyildi. Ümumi pedaqogikanın sahələrindən biri olan labbə şəxsiyyətinin inkişafı və ali təhsil müəssisəsində peşə-ixtisas hazırlığı problemlərini öyrənməklə məşğul olan ali məktəb pedaqogikası məqsədyönlü inkişaf yolu keçmişdir. M.F.Kvinti- liandan başlayaraq qədim dünyanın klassik pedaqoqları öz əsərlərində ali məktəbdə təlimin təşkili formaları kimi mühazirə və disputlardan geniş istifadə etmişlər. Bu cəhətdən XI- XII əsrlərdə Avropada fəaliyyətə başlayan Bolonya, Oksfort, Paris, Praqa və başqa universitetlərin təcrübəsi diqqətəlayiqdir. Zaman keçdikcə ali məktəblərin fəaliyyət parametrlərini müəyyən edən əsasnamə və nizamnamələri yazılmış, həmin sənədlərdə ali təhsilin bir sıra nəzəri və praktik məsələləri ümumiləşdirilmişdir. 2.1.1.
Rusiyada ali məktəb pedaqogikasının inkişafı Rusiyada ali məktəb
pedaqogikasının inkişafı M.V.Lomonosov, N.İ.Lobaçevski, N.A.Dobrolyubov və
N.İ.Piroqov, K.D.Uşinski və digərlərinin Moskva, Kazan, Peterburq, Derpt, Vilnus universitetlərində yaratdıqları ənənələrlə bağlı olmuşdur. Derpt universitetində yaradılmış «Professorlar institutu»nun bu sahədə rolu xüsusilə böyük olmuşdur. Ali məktəb problemləri rus alimləri N.A.Umovu, M.V.Ostroqradskini, D.İ.Mendeleyevi daha çox özünə cəlb etmişdir. Maraqlıdır ki, L.N.Tolstoy, D.İ.Pisarev və başqaları 50
tia öz əsərlərində irəli sürdüyü ideyaları ilə ali təhsil sistemində mövcud olan çətinliklərin aradan qaldırılmasına çalışmışlar. L. İ.Petrajiski «Universitet və elm» (1907) adlı əsər yazmaqla Rusiyada ilk ali məktəb pedaqogikası dərsliyinin əsasını qoymuşdur. Rusiyada XX əsrin 20-ci illərindən bir sıra elmi məktəblərin yaradıcıları ali məktəb pedaqogikasının inkişafı ilə bağlı xeyli işlər gördülər. Bu sahədə A.P.Pinkeviç və Y.N.Medin- skinin rolunu xüsusilə qeyd etmək olar. XX yüzilliyin 60-cı illərindən başlayaraq ali məktəb pedaqogikası kompleks şəkildə öyrənilməyə başlandı. Tələbə gənclərin təhsili və tərbiyəsinin özünəməxsus xüsusiyyətləri, ali təhsil müəssisəsində pedaqoji və elmi fəaliyyətin vəhdəti, ali məktəbin təşkili, idarə olunması və ona rəhbərlik məsələləri elmi tədqiqatların əsas istiqamətlərindən oldu. Ali məktəb pedaqogikasında ümumi psixologiyanın və məktəb pedaqogikasının nailiyyətlərindən geniş istifadə olunmağa başlandı. A.S.Makarenko, V.A.Suxomlinski, L.S.Vı- qotski, B.Q.Ananyev irsindən bəhrələnən ali məktəb pedaqogikası öz hüdudlarını genişləndirməyə başladı və bununla bağlı ümumiləşdirici əsərlər yarandı. RSFSR PEA tərəfindən V.A.Samarinin «OHepKH ncnxo- jıoi'HH yMa» (1962) əsəri nəşr olundu. Bununla da tələbə-gənclərin əqli fəaliyyətinin tədqiqinin nəzəri əsasları haqqında təlim formalaşmağa başladı. Tələbəlik dövrünün psixoloji xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə maraq artdı. 1966-cı ildə SSRİ Ali və Orta İxtisas Təhsili Nazirliyi yanında ali məktəb pedaqogikası üzrə elmi-metodik şura yaradıldı. 1969-cu ildə Voronej Dövlət Universiteti «neÄarorHKa Bbicuıefi ujKOJibD) kitabını nəşr etdirdi. Həcmcə o qədər də böyük olmayan bu kitabda ali məktəbdə təlim və tərbiyə prosesinin təkmilləşdirilməsinin əsas istiqamətləri, ali məktəbdə təlim prosesinin psixoloji əsasları, ali təhsildə mühazirələrin rolu, ali məktəb müəllimi təlimdənkənar prosesdə tərbiyəçi kimi, ali məktəbdə tələbə-müəllim münasibətlərinin etik xüsusiyyətləri, təlimin təşkili, texniki vasitələrin təlim prosesinə tətbiqi və digər 51
problemlər qismən də olsa işıqlandırıldı. Bu vəsait ali məktəb pedaqogikasının formalaşmasına müəyyən qədər öz töhfəsini verdi. 1969-cu ildə Lvov Dövlət Universiteti «CoBpeMenın,ıe cpencToa B rexHHHecKOM By3e» adlı dərslik nəşr etdirdi. Kitab bütövlükdə ali məktəb problemlərinə deyil, texniki institutların tədris prosesində təlimin müasir texniki vasitələrindən istifadə probleminə həsr olunmuşdu. 1972-ci ildə Leninqrad Dövlət Universitetinin əməkdaşları «OcHOBbi ByaoBCKOH neÄarorHKH» adlı dərslik hazırladı. N.V.Kuzminanın redaktorluğu ilə bir qrup pedaqoqun hazırlamış olduğu bu kitabda ali məktəbdə təhsil-tərbiyənin bir neçə istiqaməti - gəncliyin ikinci dövrü - tələbəlik, ali məktəb kollektivinin xüsusiyyətləri, ali məktəbdə komsomol təşkilatının fəaliyyətinin məzmunu və vəzifələri; tələbələrin pedaqoji praktikasının təşkili məsələləri öz əksini tapmışdı. 70-ci illərin əvvəllərində Y.K.Babanskinin redaktorluğu ilə «rieÄarorHKa BbicıneH uiKonbi» (1972), İ.D.Nikandrovun redaktorluğu ilə «neÄarorHKa BbicıneK uiKOJibi» (1974) və S.İ.Zinovyevin «y4e6Hbifı npouecc B COBCTCKOH Bbicıuefi ujKone» (1975) adlı kitabları nəşr olundu. Bu kitablar ali təhsil sistemində ali məktəb pedaqogikasının nəzəri əsaslarım özündə ehtiva etməklə onun inkişafına qüvvətli təkan verdi. 1977-ci ildə S.Y.Batışev və S.A.Şaporinskayanın redaktəsi ilə «OcHOBbi npo4>eccnoHajibHOH nenaro™KH» kitabı işıq üzü gördü. Kitabın ən böyük məziyyəti ondadır ki, burada texniki peşə təlimi problemi geniş işıqlandırılmışdır. Ali məktəb pedaqogikasının inkişafında müəyyən dur- ğunluqdan sonra XX əsrin sonları və XXI əsrin əvvəllərində bu sahədə yenidən dirçəliş hiss olunmağa başlandı. Rus müəlliflərinin biri-birinin ardınca əsərləri işıq üzü gördü. Ali məktəb pedaqogikası ilə bağlı sanballı dərsliklər yarandı. 2001- ci ildə V.A.Popkov və A.V.Korjuyevin birlikdə yazdıqları «)D(nnaKTHKa Bbicuıen ıUKonbi» adlı vəsait mütəxəssislərin ixtiyarına verildi. Kitabda didaktik kateqoriyalar. 52
qaydalar və qanunauyğunluqlar, ali məktəb müəlliminin hazırlığı və yaşlıların təhsili problemləri özünün dərin şərhini tapdı. 2002- ci ildə «neaarorHica u ncHxoaoruH Bbicuıefi ıj,ııcojibi» adlı kitab nəşr olundu. Dərslikdə ali təhsilin məzmunu, təlim texnologiyaları, professional təfəkkürün sistemli formalaşdırtl- ma metodları, geniş profilli mütəxəssis hazırlığı, kreativ (ingiliscə creaüvity yaradıcılıq .istedadı, yaradıcı qabiliyyət səviyyəsi deməkdir. Şəxsiyyətin nisbətən davamlı
xarakteristikasına daxildir), humanist, ahəngdar şəxsiyyət tərbiyəsi kimi son dərəcə önəmli problemlər ümumiləşdirildi. Kitabın birinci hissəsi ali təhsil sistemində pedaqoji problemlərin şərhinə həsr olunub. Burada Rusiyada və xaricdə təhsilin müasir inkişaf istiqamətləri, ali məktəb didaktikasının əsasları, pedaqoji fəaliyyətin strukturu, ali məktəbdə ləlim prosesinin təşkili formaları və metodları, pedaqoji layihələşdir- mə, pedaqoji texnologiyalar, pedaqoqun kommunikativ mədəniyyəti və pedaqoji kommunikasiya problemlərinin izahı verilib. Əvvəlki dərsliklərdən fərqli olaraq burada ali məktəb müəlliminin pedaqoji mədəniyyəti, qabiliyyətləri və ustalığı məsələlərinə daha geniş yer verilib. Dərslikdə pedaqoji pro- yektləşdirmənin mərhələləri və formaları, tədris fənninin məzmununun modul quruluşu (tədris materialının məntiqi surətdə tamamlanmış və tələbələr tərəfindən mənimsənilməsinə nəzarət olunan hissəsi) və reytinq nəzarəti, təlimin intensifikasiyası (geniş tədris informasiyasının verilməsi) və problemli təlim, aktiv ləlim, işgüzar oyunlar, təlimin evristik distant və informasiya (məlumatverici) təlim texnologiyalardan geniş bəhs olunur. Dərsliyin ikinci bölməsi «Ali məktəb psixoiogiyası» adlanır. Burada tələbə şəxsiyyətinin inkişaf xüsusiyyətləri, tələbə və müəllim şəxsiyyətinin tipologiyası, tələbə şəxsiyyətinin psixoloji və pedaqoji xarakteristikasının öyrənilməsi, peşə istiqamətinin psixoloji əsaslan, peşənin kompromis seçimi zamanı psixoloji korreksiya işi, tələbə şəxsiyyətinin mütəxəssis kimi formalaşması və professional təfəkkürün təşəkkül prosesinin psixoloji əsasları kimi məsələlərinə həsr olunmuşdur. 53
Kitabda məzmunun dərk edilməsinə kömək edən maraqlı sxemlər, qrafiklər, diaqramlar, müqayisələr, əlavələr və s. təqdim edilmişdir. Son dövrün uğurlu dərsliklərindən biri də D.V.Çerni- levskinin «j!İHÄaKTHHecKHe rexHOJiorMH B Bbicuıeu ujKOJie» (M.2002) adlı dərsliyidir. Onun üstün cəhəti tətbiqi istiqamət daşımasıdır. Burada peşə-ixtisasla bağlı sistematik bilik və bacarıqların qazanılması, təhsil-tərbiyənin məqsədinə uyğun olaraq şəxsi keyfiyyətlərin formalaşmasını təmin edən didaktik proseslər, əməliyyatlar sistemindən ibarət
kompleks didaktik texnologiyalardan çox müfəssəl şəkildə bəhs olunur. Didaktik oyunlar, problemli təlim, təlim nəticələrinin keyfiyyətinin diaqnostikası kimi innovasiya texnologiyalarının geniş şərhi verilir. D.V.Çernilevski öz dərsliyini belə bir məntiq üzərində qurur: təlimin proqnostik məqsədlərinin (nə məqsədlə öyrətmək) müəyyənləşdirilməsi, məzmunun seçilməsi və layihələş- dirilməsi (nəyi öyrətmək?), təlim prosesinin təşkili (necə öyrətmək?), təlimin vasitə və metodlarının seçilməsi (hansı vasitələrlə öyrətmək?), müəllimin ixtisas səviyyəsi (kim öyrədir?), təlimin nəticələrinin diaqnostikası (nə alındı?). Müəllif pedaqogikanın üç əsas konseptual müddəasına -
suallarına cavab verməyə çalışır. Dərslikdə pedaqoji innovasi- yalara geniş yer verən D.V.Çernilevski texnologiya kateqorii- yasını - psixopedaqoji durumların, forma, metod, qayda və tərz komponentlərinin məcmusu kimi təqdim edir. Onun fikrincə, ali məktəbdə təlim texnologiyaları sivil cəmiyyətin ali ixtisas təhsilinə verdiyi tələblərə uyğun olmalıdır. Psixopedaqoji proseduraların, forma, metod, qayda, priyom (tərz) və şərtlərin (amillərin) sistemli kompleksindən ibarət olan ali
və fəaliyyətlərinə uyğun olmalı və beləliklə, ali məktəbdə təhsil-tərbiyə prosesinin şah damarı
rolunu oynamalı, pedaqogikanın dəqiq elmlərlə qovuşmasını təmin etməli, pedaqoji praktikanı və müəllimin intellektual 54
yaradıcılığını idarə və tənzim olunan və pozitiv nəticələri qabaqcadan müəyyənləşdirilə bilən prosesə çevirməlidir. Müəllifin fikrincə, pedaqoji texnologiya təlim-tərbiyə prosesinin canlı və dinamik komponetidir, dərindən düşünülmüş, yaradıcı, məhsuldar, səmərəli işdir, pedaqoji prosesin effektivliyini təmin edən bir çox faktorların ahəngdarlığının təmin edilməsidir. Buradan müəllif belə qənaətə gəlir ki, təlim texnologiyası tam, bütöv didaktik sistemdir və o təhsil- tərbiyənin konkret məqsədlərinin reallaşdırılmasma şərait yaradır. Müəllif təhsil prosesinin.layihələşdirilməsindən danışarkən, haqlı olaraq qeyd edir ki, müasir dövrdə fənnin məzmununun öyrənilməsi deyil, real gerçəkliyin, ətraf aləmin qavranılması və dərk edilməsi təlim prosesinin əsas, universal komponenti olmalı və yalnız bundan sonra konkret təlim materialının ənənəvi olaraq qavranılması təmin edilməlidir. D.V.Çernilevski belə bir fikri xüsusilə vurğulayır ki, təlimin məqsədləri həyatiliyə, reallığa, zəruriliyə, dəqiqliyə, tamlığa (artıq «yüklənmədən» uzaq), sistemliliyə, müəyyənliyə əsaslanmaqla şəxsiyyətin bütövlükdə çevik xüsusiyyətlərinə uyğun olaraq diaqnostlaşdırılmalıdır. Pedaqoji prosesin inkişaf istiqamətlərinin əsas sahəsini müəyyənləşdirməyə çalışan müəllif öz dərsliyində belə bir konseptual ideyanı əsas götürür: sağlam cəmiyyət ahəngdar, harmonik, dəyərli, mükəmməl, yararlı vətəndaşlara əsaslanır. Belə vətəndaşları isə yeni, effektiv təhsil sistemi yetişdirə bilər. 2.1.2. AZƏRBAYCANDA ALİ MƏKTƏB PEQAQOGİKASININ İNKİŞAFI Azərbaycanda ali məktəb pedaqogikasının yaradılması təşəbbüsləri XX əsrin 7G-ci illərinə təsadüf edir. Əgər 70-ci illərdə ali məktəbdə pedaqoji prosesin tənzimlənməsi və idarə olunması, ali məktəbdə təlim prosesinin mahiyyəti və vəzifələri, ali məktəbdə təlimin təşkili formaları, tələbə elmi tədqiqat işləri, ali məktbədə pedaqoji təcrübə, ali məktəbin müəllim və tələbələrinin fəaliyyətinin məzmunu ilə bağlı metodiki xarakterli 55
əsərlər yazılırdısa, 80-ct illərdə problemlə bağlı sistemli tədqiqatlar aparılmağa başlandı. Ali pedaqoji təhsil sistemində tələbələrin tədris, elmi və ictimai fəaliyyətlərinin qarşılıqlı əlaqəsi, tələbə kollektivində şəxsiyyətin tərbiyəsinin pedaqoji əsasları, pedaqoji fakültə tələbələrində yaradıcı təxəyyülün tərbiyəsi problemləri namizədlik dissertasiyası (T.Məmmədov. A.Həsənov, G.Axundova, M.Dadaşova) səviyyəsində tədqiq edildi.
N.Əhmədov, S.Axundov, S.Paşayev və B.Bəşirovun ali məktəb pedaqogikasının mühüm problemi ilə bağlı araşdırmaları meydana gəldi. M.Ə.Muradxanov müəllimlər üçün «Ali maktDhtb mühazir?f» (1976) adlı metodik vəsait hazırladı. Burada ali məktəbdə mühazirəyə verilən pedaqoji tələblər, mühazirə zamanı əyani və texniki vasitələrdən istifadə edilməsi məsələləri işıqlandırıldı. Mühazirəyə hazırlaşmağın yolları ilə bağlı tövsiyələr verildi. 80-ci illərdən tələbə gənclərin ictimai fəallığının məzmun və mahiyyəti, kriteriyalan, səviyyələri, motivləri, formalaşması amilləri, demoqrafik məsələləri ilə bağlı ilkin araşdırmalar (F.Məmmədov) meydana gəldi. Ali məktəb müəlliminə verilən etik tələblər, tələbə-gənclərin öz müəllimlərini qiymətləndirərkən əsaslandığı mənəvi dəyərlər, müəllim-tələbə münasibətlərinin inkişaf dinamikası, ali məktəbdə pedaqoji ünsiyyəti şərtləndirən amillər, ali məktəb müəlliminin elmi-pedaqoji ustalığının, ictimai fəaliyyətinin tələbə şəxsiyyətinin formalaşmasına təsiri, ali məktəb müəlliminin əxlaqi siması, tələbə gənclərin əxlaqi-psixoloji xüsusiyyətləri və inkişafını şərtləndirən etnopsixoloji faktorların müəyyənləşdirilməsi ilə bağlı A.Həziyevin silsilə məqaləjələri nəşr olundu. Ali məktəbdə seminar məşğələlərin əhəmiyyəti, mahiyyəti, mərhələləri, növləri, seminar məşğələləri ilə mühazirə arasında qarşılıqlı əlaqə, seminar məşğələlərinə hazırlıq və keçirilməsi, seminarda müəllimin rəhbər rolu, seminar məşğələlərində tələbələrin müstəqil işi və ali məktəbdə təlimin seminar formasının təşkili ilə bağlı digər vacib məsələlər Ə.S.Tağıyevin «Ali ımktabıh seminar ma^ğsbbrinin aparılmasına aid metodik göst;>ri;ş»\x\dz) (1984) öz ifadəsini tapdı. 56
1989-cu ildə A.Qurbanovun «Kumtor v? t^hbi>» adlı kitabı nəşr olundu. Kitabda ali məktəbdə kuratorun fəaliyyəti ilə bağlı, demək olar ki, bütün məsələlər (kurator işinin mahiyyəti, təşkili, hüquq və vəzifələri, kuratorun şəxsiyyəti tərbiyə amili kimi və s.) əhatə olundu və beləliklə, ali məktəb kuratorlan üçün kompas rolunu oynadı. 90-cı illərdə Azərbaycan AAK-nın qərarı ilə bütün ixtisaslar üzrə aspirant və dissertantların ali məktəb pedaqogikasından minimum imtahanı verməsi, universitet və institutların magistraturasında ali məktəb pedaqogikasının tədrisi ali məktəb pedaqogikası ilə bağlı tədqiqatlann daha geniş vüsət almasına şərait yaratdı. B.Bəşirovun «Ali məktub pedaqogikası» (APU. 1992) və «Aliımktdb didaktikast» (1992) kitabları nəşr olundu. 1999-cu ildə N.Kazımov «Ali mnktsb pedaqogikası» adlı dərslik hazırladı. Dərslikdə pedaqogikanın nəzəri-metodoloji məsələləri, pedaqogika elminin sahələri, digər elmlərlə əlaqəsi, tədqiqat üsulları və pedaqoji cərəyanlar, pedaqoji prosesdə təlim, tərbiyə, təhsil və psixoloji inkişafın vəhdəti, pedaqoji prosesdə ziddiyyət, qanunauyğunluq və qanun anlayışları, pedaqoji prosesin ümumi prinsipləri, əsas mərhələləri, üsulları, təşkili formaları kimi ümıımpedaqoji məsələlər şərh olundu. Bununla yanaşı, magistratura pilləsində pedaqoji təcrübə, ali məktəbdə elmi-tədqiqat işi, ali məktəbdə yüksək ixtisaslı elmi- pedaqoji kadrların hazırlanması, ali məktəbdə rəhbərlik və pedaqoji nəzarət kimi sırf ali məktəb pedaqogikasının problemləri də özünün ətraflı şərhini tapdı. Hazırda ADPU-nun (H.Əhmədov, F.Rüstəmov, M.Həsənov, H.Bayramov, İ.İsayev, M.İlyasov, K.Quliyeva, H.Cəfərov, BDU-nun (N.Muxtarova, H.Əlizadə, T.Dadaşova, A.Həziyev, F.Məmmədov, R.Mahmudova, S.Allahverdiyeva, N.İmamver- diyeva). Dillər Universitetinin (N.Kazımov, F.Sadıqov), Azərbaycan Müəllimlər İnstitutunun pedaqogika kafedralarında {R.Hüseynzadə, A.Həşimova), Təhsil Problemləri İnstitutunun müvafiq şöbələrində (A.Mehrabov. A.Abbasov, Ə.Agayev, V.Xəlilov, R.Əliyev) ali məktəb pedaqogikasının bu və ya digər problemləri ilə bağlı araşdırmalar aparılır, proqramlar tərtib olunur, dərslik və dərs vəsaitləri hazırlanır. 57
|