|
Moyli urug‘lar hujayrasining tuzilishi. Har xil o‘simliklar moyli urug‘ining hujayrasi turlicha tuzilgan bo‘ladi. Lekin bitta hujayra misolida boshqa barcha hujayralarning ham tarkibini, umumiy tuzilishini va moddalarning joylashishini tasvirlash mumkin. Hujayralar bir-biri bilan qo‘shilib, kolloid va moyli qismlardan tuzilgan yaxlit bir to‘qima hosil qiladi. Hujayraning moyli qismi to‘sqich (devor) bilan ajralib turadi. Usimliklarning navi, turiga va botanik tuzilishiga qarab gidrofil, gidrofob, oqsil va moy tarkibi ham har xil bo‘ladi. Shuning uchun mag‘izni yanchish, ezish yoki erituvchilar bilan ekstraktsiyalash usullari ham har xil texnologik sxemada olib boriladi.
Moyli urug‘larning hujayrasini ko‘p olimlar tekshirganlar, “O‘simliklar biokimyosi” kursida bu haqda to‘liq ma’lumot beriladi. Moyli urug‘lar hujayrasi ustida ishlagan olim V.A.Nassonov hujayralarning anatomik tuzilishini, yirik-maydaligini, hujayra ichidagi moddalar (aleyron donachalari, protoplazma va boshqalar)ni mikroskopda tekshirib, o‘lchab va hisoblab chiqdi. Aleyron donachalarining shakli va hajmi har xil o‘simliklar hujayrasida har xil: kungaboqarda yumaloq shaklda, chigitning hujayrasida qirrali, zig‘irda ko‘zasimon, kanakunjutda tuxumsimon, soyada burchakli, o‘tkir uchli va hokazo bo‘lar ekan.
Hujayradagi aleyron donachalarining nisbiy hajmi quyidagicha (Nassonov bo‘yicha):
Kungaboqarda 24-25 %
Chigitda 29-34 %
Zig‘irda 26 %
Kanakunjutda 18-25 %
Soyada 31-34 %
Kunjutda 21 %
Yeryong‘oqda 24 %
Aleyron donachalari tarkibida 50-75% oqsil bo‘lib, qolgan qismi fosforli, lekin oqsili bo‘lmagan boshqa moddalardan tashkil topgan, hujayraning devorlari sellyuloza va gemitsellyulozadan tuzilgan; ular juda yupqa, masalan, chigitning hujayra devorlari 0,3 va kungaboqarniki 0,5 g ga teng. Hujayra tarkibidagi moy va boshqa moddalar kompleksi eleoplazma deyiladi.
Dostları ilə paylaş: |
