Kirish. Qurilish materiallari va buyumlarining umumiy asoslari. Qurilish materiallarining asosiy xossalari

Ko‘pikbeton va ko‘piksilikat. Ko‘pikbeton alohida tayyorlangan sement
qorishmasi va ko‘pikni maxsus qorgichlarda aralashtirib olinadi. Qorishma
portlandsement va uning turlari, havoyi ohak va boshqa bog‘lovchilar asosida
tayyorlanishi mumkin.
Kukun to‘ldirgich sifatida tarkibida kremnezem bo‘lgan minerallar (kvars
qumi, shlaklar, kullar va sh.k) ishlatilishi mumkin. Ko‘pik hosil qiluvchi
komponent sifatida elimkanifol, saponin smolasi, alyumosulfonaftenli va turli
sintetik moddalar ishlatiladi. Ko‘pik turg‘unligini oshiruvchi sifatida hayvon
elimlari, suyuq shisha, temir sulfati va boshqalar ishlatiladi.
Turg‘un ko‘pik kurakchali ko‘pik hosil qiluvchi apparatlar yoki markazdan
qochma prinsipda ishlaydigan nasoslar vositasida suv bilan sirtaktiv moddalarni
aralashtirilib tayyorlanadi. Tayyorlangan ko‘pikbeton qoliplanadi va qotishini
tezlashtirish uchun issiqlik bilan qayta ishlanadi. Qotish jarayonini kimyoviy
usulda tezlashtirish maqsadida ko‘pikbeton tarkibiga kalsiy xlorid, potash va shu
kabi moddalar kiritish tavsiya etiladi.
Ko‘piksilikat havoyi ohak va kremnezemli mineral kukunlar asosida
tayyorlanadi va qotishini tezlashtirish uchun avtoklavda qayta ishlanadi.
YAcheykali betonlarning xossalari. YAcheykali betonlarning o‘rtacha
zichligi 300...1200 kg m
3
, g‘ovakligi 60-85% bo‘ladi.
YAcheykali betonlar siqilishdagi mustahkamlik chegarasiga nisbatan
quyidagi markalarga bo‘linadi: M15, M25, M35, M50, M75, M100, M150.
Siqilishdagi mustahkamligiga nisbatan V0,35...V12,5 klasslarda bo‘ladi.
YAcheykali betonlarning suv shimuvchanligi, gigroskopikligi, suvga
chidamliligi, g‘ovaklikning strukturasiga va makrog‘ovaklar o‘rtasidagi
devorlarning mustahkamligiga bog‘liq bo‘ladi.
YOpiq g‘ovakli yacheykali betonlarning suv shimuvchanligi va sovuqqa
chidamliligi yuqori bo‘ladi. Sovuqqa chidamliligi bo‘yicha yacheykali betonlar
quyidagi markalarda bo‘ladi: /15, /25, /35, /50, /75, /100. Tashqi devor panellarida
ishlatiladigan yacheykali beton sovuqqa chidamliligi /15, /25 bo‘lsa kifoya, doimo

---

---

muzlash va erish ehtimoli bor konstruksion yacheykali betonlarning sovuqqa

chidamlilik markasi /50.../100 bo‘lishi maqsadga muvofiqdir.
YAcheykali betonlarning
eng
muxim
xossalaridan biri
issiqlik
o‘tkazuvchanlik bo‘lib, uning zichligi va namligiga bog‘liq bo‘ladi. Masalan,
o‘rtacha zichligi 600 kg m
3
bo‘lgan yacheykali betonning quruq holatdagi issiqlik
o‘tkazuvchanlik koeffitsienti 0,14 Vt (m
.0
S), 8% namlikda bo‘lsa, 0,22 Vt (m
.0
S).
YAcheykali
betonlarni
namlanishdan
saqlash
maqsadida
yuzasi
turli
izolyasiyalovchi donali yoki sepma materiallar bilan qoplanishi mumkin. Gazbeton
va ko‘pikbeton tayyorlanayotganda gidrofoblik yoki difillik xususiyatiga ega
bo‘lgan polimer qo‘shimchalarni oz miqdorda kiritish, kvars qumlarini
kukunlashda mexanik-kimyoviy aktivlashtirish ularni namlanishdan saqlaydi va
issiqlik o‘tkazuvchanligi o‘zgarmasligini ta’minlaydi.
YAcheykali betonlarni vaqt o‘tishi bilan hajmiy kirishishi yoriqlar hosil
bo‘lishiga olib keladi. Ularning kirishishi zichligiga va qotish sharoitiga bog‘liq
bo‘lib, tarkibidagi suvning intensiv chiqib ketmasligini ta’minlash, ularda dastlabki
yoriqlar hosil bo‘lishini ogohlantiradi.
O‘rtacha zichligi 700-800 kg m
3
bo‘lgan yacheykali betonning, nisbiy
namlik 7080%, harorat 20
0
S bo‘lsa, havodagi kirishishi 0,4-0,6 mm m tashkil
etadi.
YAcheykali
betonlar
issiqlik
izolyasiyasi
va
konstruktiv-issiqlik
izolyasiyasi buyumlari sifatida ishlatiladi. Issiqlik izolyasiyasi yacheykali betonlari
tashqi ikki va uch qatlamli panellar, xonalarni ajratish pardadevorlar, turar joy va
sanoat binolari tomlari va boshqa joylarda ishlatiladi.
Konstruktiv-issiqlik izolyasiyasi yacheykali betonlardan armaturasiz
devorbop bloklar, toshlar, tashqi devor panellari tayyorlashda, sanoat
sovuqhonalari devor va tomlari qurilishida ishlatiladi.