M u n darij a

Mustaqil ish topshiriqlari: 
1. Maktabgacha yoshdagi bolalarni kattaliklar bilan tanishtirish bo‘yicha ma‘lumot 
to‘plash. 
Tavsiya etiladigan qo‘shimcha adabiyotlar
1. T.1997. Uzbekiston Respublikasi Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi.
2. Bikbaeva N.U., Ibroximova 3.I., Kosimova X.I. «Maktabgacha tarbiya yoshidagi 
bolalarda elementar matematik tasavvurlarni shakllantirish — T., «Uqituvchi» 1995. 
3. Bikbaeva N.U. «Maktabgacha tarbiya yoshidagi bolalarda matematik tasavvurlarni 
rivojlantirish» T., 1996 y.

---

 
 
 
 
11-mavzu: Bolalarda shartli o‘lchov yordamida turli o‘lchamlarni o‘lchash 
haqidagi tasavvurlarini shakllantirish
Dars o‘quv maqsadi: Bolalarda predmetlarining kattaligi haqidagi tasavvurlarni 
shakllantirish bo‘yicha talabalarga tushuncha berish. 
Tayanch so‘zlar va iboralar: maktabgacha yosh, kattalik, taqqoslash, malaka, 
o‘lchash, faoliyat, narsalarning shakli, dastur, faoliyat. 
Reja: 
1. Matematik tasavvurlarni tarkib toptirishda bolalarni buyumlarning kattaliklari 
bilan tanishtirish 
2. Har xil yoshdagi guruh bolalarini buyumlarning o’lchami va kattalik bilan 
tanishtirish masalasi. 
3. Maktabgacha tarbiya yoshidagi har xil yoshdagi guruhlarda buyumlarning 
o’lchami bilan tanishtirish 
Katta guruh 
Katta guruhda ishlash bolalarning masofalarning har xil turlari haqidagi 
tasavvurlarini aniqlashdan boshlanadi. 
―Uzunlik‖, ―kenglik‖, ―balandlik‖, ―qalinlik‖ (―yo‘g‘onlik‖) buyumlarning 
kattaliklarida mustaqil orientir olish tushunchalarini egallab olish, ularni taqqoslash va 
kattaliklar bo‘yicha munosabatlarini tushunib olish imkonini beradi. 
Buyumlar orasida kattalik bo‘yicha konkret munosabatlarni o‘rnatish tajribasi 
qanchalik boy va turli –tuman bo‘lsa, keyinchalik bolalarni bu munosabatlarni 
umumlashtirishga, konkret tavsiflarni abstrakt ta‘riflarga, ya‘ni ―teng‖, ―ortiq‖, ―kam‖ 
(―katta‖, ―kichik‖) tushunchalariga o‘rgatish shunchalik oson bo‘ladi. 
Bolalar buyumlarning kattaliklarini taqqoslashga va uning oldin buyumlar 
masofalarining bir turi bilan farq qiladigan holda, keyinroq masofalarning ikki turi, 
nihoyat, uch turi bilan farq qiladigan hollarda aniq belgilashga o‘rganadilar. 
Shu asosda qaysi hollarda buyumlar katta va qaysi hollarda kichik deb atalishi 
tushunchasi beriladi. Agar buyumlar bir xil o‘lchamdagi masofalar bilan farq qilsa, holda 
ushbu aniq so‘zlar ishlatiladi; ―uzun‖, ―qisqa‖, ―keng‖, ―tor‖ va b. 
Agar buyumlar ikki –uch masofa turlari bilan farq qiladigan bo‘lsa, ularni katta va 
kichik deb aytiladi; katta va kichik matryoshkalar, katta va kichik qog‘oz varag‘i va b. 
Bolalar kattalikning o‘zgaruvchanlik, taqqoslanuvchanlik, belgini aniqlashdagi 
nisbiylik (qizil lenta ko‘k lentadan uzunroq, ammo oq lentadan kaltaroq) kabi xossalari 
bilan tanishadilar, buyumning kattaliklari bo‘yicha munosabatlarining bir qiymatli