Microsoft Word kimyoi saodat ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
172
manfaat bo‘lur ishni bilsa ani aytg‘ay. 
Muqotil ibn Solih aytur: «Hammod ibn Salamaning qoshida edimki, aning uyida 
Qur’oni majid va bo‘yradan o‘zga hech narsa yo‘q edi. Muhammad ibn Sulaymonki, 
bul vak^ningxalifasi edi, Hammodni ko‘rgali keldi. Uyiga kirib o‘tirdi. Xalifa aytdi: «Ne 
sababdurki, har bora seni ko‘rsam ichim pur haybatga to‘ladur». Hammod ibn Salama 
aytdi, «Ul jihatdandurkk, hazrati rasuli akram s.a.v. aytibdurlar, ul olimki, ilmdan 
maqsudi Xudo taolo bo‘lsa, hamma xalq aningdan qo‘rqar. Agar maqsudi dunyo 
bo‘lsa, ul hamma kishidan qo‘rqar». Xalifa qirq ming dirham niyoz qo‘ydi. Hammod 
dediki, «Olg‘il, muni egasig‘a bergil». Xalifa savgand yod (qasam) qildikim, «Mol 
merosimdandur». Hammod dediki, «Mani munga hojatim yo‘qtur». Xalifa dediki, 
«Fuqarog‘a topshirg‘il». Hammod dedi: «Men adl birla taqsim qilsam, ba’zi kishi 
insof qilmadi desa, gunohkor bo‘lur. Bu ishni ham lozim tutmasmen» deb qabul 
qilmadi. 
FASL 
Ulamoning podshohlar mulozamatig‘a bormog‘i bayonida 
 
Avvalgi ulamolar holi ushbudur. Agar podshoh qoshig‘a borsa Tovus Hishomg‘a 
qilg‘ondek muomala qilg‘ay. Andog‘kim, Hishom ibn Abdumalik xalifa erdi. Madinai 
Munavvarag‘a keldi va dedikim, «Sahobalardan kishi topib qoshimg‘a kelturinglar». 
Dedilarkim «Hammalari vafot qilganlar». Aytdikim, «Tobe’iyn bo‘lsa, kelturgil». 
Tovus r.a.ni keltirdilar. Uyga kirib, kafshni xonada gilamga qo‘yib, «Assalomu 
alaykum, yo Hishom» dedi va o‘tirdi. Hishom g‘azabnok bo‘ldi. Kdsd qildikim, 
halok hilg‘ay. 
Dedilarki, «Ey, xalifa, sabr qilg‘il. Bu kishi rasul alayhissalom izdoshlari va 
ulamolarning ulug‘laridandur». Xalifa aytdi, «Ey, Tovus! Nechuk dalerliqdur?» Tovus 
aytdi, «Nima qildim?» Hishom tag‘i ham g‘azabnok bo‘lib, dedi: «To‘rt tarki adab 
qilding. Biri ulki, kafshni bisotim uzasida soldingki, podshoxlar huzurida kafsh 
yechmoq aybdur. Ikkinchi ulki, amiral-mo‘‘minin deb kuniyat birla zikr qilmay, otimni 
tutib salom qilding. Uchinchi, mendan ruxsatsiz, o‘tiring, demaguncha o‘tirding. 
To‘rtinchi ulki, qo‘limni o‘pmading. 
Tovus aytdiki, «Sening qoshingda bir navbat kafshimni yechdim. Hazrati Rabbul-
izzatkim, hamma olamni Xudovandi davroni huzurida xar kuni besh navbat 
kafshimni yechurmen, menga hech g‘azab qilmas. Va amiral-mo‘‘minin demasligim 
bu vajhdandurkim, sening amirligingga hamma musulmonlar rozi emastur, aytsam 
yolg‘onchi bo‘lg‘aymen. Va kuniyat birla atamay, otingni aytganimni vajhi buki, Haq 
taolo o‘z do‘stlarini otini aytib yod qilibdur. Chunonchi aytibdur, «Yo Dovud, yo 
Yahyo va yo Iyso» deb. Dushmanlarini esa kuniyat birla zikr qilibdur. Chunonchi 
«Tabbat yada Abiy Lahabin» deb. Qo‘lingni bo‘sa qilmag‘onimni vajhi buki, qazrati 
amiral-mo‘‘minin Ali karramallohu vajhadan eshitibdurmenki, «Hech bir kishining 
qo‘lini o‘pmoq durust ermas, magar xotinini qo‘lig‘a shahvat birla bo‘sa qilsa va 
farzandini qo‘lig‘a marhamat birla bo‘sa qilsa ravodur. Qoshingda o‘tirmog‘imning 
sababi - hazrati Ali karramallohu vajhadin eshitib erdim, aytib edilarki, «Agar axdi 
do‘zaxni ko‘ray desanglar, ul kishini ko‘ringlarki, o‘zi o‘tirgay va qoshidagilar tikka 
turgay». 
Xalifa Hishomga bu so‘zlar xush keldi. Aytdikim, menga nasihat qilg‘il. Tovus 
aytdi: «Hazrati amiral-mo‘‘minin Ali karramallohu vajhadin eshitib edim, aytib edilar, 
«Do‘zaxda ilonlar bordur. Har birining kattaligi baland tog‘lardek va chayonlar 
bordurki, har birining kattaligi zo‘r tuyalardek. Raiyyatga, qo‘l ostidagi xalqqa adolat 

---

Kimyoi saodat. Abu Homid G’azzoliy