Microsoft Word qurani-kerim-de-qida-kinci-n-r-2015. doc

Nəyə görə heyvanın qanını içmək olmaz? 

 

Bir dəfə Ibn Əbbasdan soruşurlar: “Heyvanın dala-

ğ

ını yemək olarmı?” O, cavab verir: “Olmaz, çünki o – 

qandır”. 

Ağıllı  adamda  dalaq  ikrah  hissi  oyadır,  çünki  o 

murdardır. O da ölü heyvan kimi bir çox xəstəliklərin 

mənbəyidir.  Buna  görə  də  müsəlmana  qan  içmək 

qadağan olunub. 

 

Nəyə görə donuz əti yemək qadağandır? 

 

Donuz  ətini  ona  görə  yemək  olmaz  ki,  o  mur-

dardır, çünki donuz natəmiz şeylərlə qidalanır. Müasir 

təbabət donuz ətinin insana zərər olmasını sübut edir. 

 

Nəyə görə Allahdan başqasının adı ilə kəsilmiş  

heyvan ətini yemək qadağandır? 

 

Heyvan,  ola  bilsin  ki,  hər  hansı  bütün  adı  ilə 

kəsilsin.  Müsəlman  üçün  belə  heyvanın  ətini  yemək 

günahdır.  Əgər  müsəlman  belə  əti  yeyərsə,  Allahdan 

uzaqlaşaraq,  bütə  yaxınlaşar  və  Islamın  əsasını  təşkil 

edən, Allahın tək olması ehkamını pozmuş olar. 

 

Istisna olunan hallar 

 

Bütün göstərilən qadağalar seçmək imkanı olduğu 

hallarda  vacibdir:  “...Halbuki  məcburiyyət  qarşısın-

da  (yeməli)  olduğunuz  şeylər  istisna  edilməklə,  sizə 

haram  buyurduqlarını  artıq  O  (Allah)  müfəssəl 

şə

kildə sizə bildirmişdir...”. (əl-Ənam, 6/119). 

Allah  Təbarəkə  Təala  ölü  heyvan  ətini  və  qanı 

qida kimi qəbul etməyin haram olduğunu izah edəndən 

sonra  belə  buyurur:  “...Lakin  naəlac  qaldıqda 

 

115

(başqasının malını)

 zorla mənimsəmədən və həddini 

aşmadan  (zəruri  ehtiyacı  ödəyənə  qədər)  bunlardan 

yeməyə  məcbur  olan  kimsənin  heç  bir  günahı  yox-

dur. Allah bağışlayandır, mərhəmətlidir!” (əl-Bəqə-

rə, 2/173). 

Bəzi  müsəlman  şəriətinin  bilicilərinin  fikrincə  bir 

gün  və  bir  gecə  davam  edən  aclıq,  müsəlmana  haram 

buyurulmuş şey yeməyi mümkün və üzürlü edir. Əgər 

bu müddət ərzində müsəlman olan kəs halal nemət əldə 

edə  bilməsə,  naəlac  qalıb,  öz  həyatını  saxlamaq  üçün 

yeməyinə haram qata bilər. 

Yox,  əgər  müsəlman  halal  nemətləri  qoyub 

harama əl atırsa, bu böyük günahdır. 

Digər üləmalar haram qida qəbul etməyin məcburi 

olması  hallarını  başqa  tərzdə  şərh  edirlər.  Onlar  belə 

fikir  yürüdürlər  ki,  müsəlman  son  nəfəsinə  qədər 

haram şey yeməməlidir.  

Lakin aclıq üzündən müsəlmana qadağan olunmuş 

yeməklərin icazə verilməsi barədə Quranda açıq-aşkar 

deyilir:  “...Kim  aclıq  üzündən  naçar  qalarsa, 

(çətinliyə  düşərsə),  günaha  meyl  etmək  niyyətində 

olmayaraq  (zəruri  ehtiyacını  ödəyəcək  qədər  bu 

haram  ətlərdən  yeyə  bilər). 

Həqiqətən,  Allah 

bağışlayandır, rəhm edəndir! “. (əl-Maidə, 5/3. 

 

Ə

t və piy haqqında hədislər 

 

Rəsuli-Əkrəm  (s.ə.v.)  buyurub  ki,  ət  və  piydə  elə 

bir  tikə  yoxdur  ki,  mədəyə  düşdüyü  yerdə  şəfa 

qoymasın və dərdləri oradan qovmasın. 

Peyğəmbər (s.ə.v.) cənabları buyurub:  

1. “Biz peyğəmbərlər ət sevən camaatıq”. 

2.  ”Dəvə  ətini  yeyin,  Allahın  düşməni  olan 

 

116

yəhudilərə müxalif olan bütün möminlər onu yeyirlər”. 

3. “Kim ürəyindən şikayət etsə və qəmi çox olsa, 

turac əti yesin”. 

Həzrəti Əli (ə) buyurub:  

 1. “Dünyada və axirətdə ət – təamların ağasıdır”. 

2.  “Çəyirtkə  halaldır,  amma  dənizdə  ölmüş 

balıqlar və başqa heyvanlar haramdır”. 

3. “Çəyirtkə və balıqların hamısı halaldır”. 

Məqsəd  budur  ki,  çəyirtkə  və  ovlanıb  sudan 

xaricdə  ölmüş  balıq  əti  halaldır.  Lakin  dənizdə  ölmüş 

hər bir heyvan, eləcə də balıq haramdır. 

Imam Cəfər Sadiq (ə) buyurub:  

1.  “Hər  kəs  qırx  gün  ət  yeməsə,  onun  xasiyyəti 

pisləşər. Kimin xasiyyəti pisdirsə, ona ət yedirdin. Hər 

kəs bir parça piy yesə (O vaxt qoyunun quyruq piyi ən 

çox  istifadə  olunan  yağ  olmuşdur  –  Ə-C.Ə),  o  qədər 

dərd onun bədənindən çıxar”. 

2. “Ən yaxşı ət döş (sinə) ətidir”. 

3.  “Kimin  ürəyində  və  ya  bədənində  zəiflik  olsa, 

qoyun ətini süd ilə yesin”. 

4.  “Inəyin  (öküzün)  əti  dərddir,  piyi  şəfadır,  südü 

isə dərmandır”. 

5.  “Heyvanın  bədənində  on  şey  var  ki,  onları 

yemək olmaz: 1) peyin; 2) qan; 3) haram ilik; 4) dalaq; 

5)  vəzilər  və  ya  “gülümlər»”  6)  cinsiyyət  üzvü;  7) 

xayalar;  8)  rəhim,  yəni  balalıq  (döl  yerləşən  kisə);  9) 

həya,  yəni  dəvənin  balalığı;  10)  övdac,  yəni  boyunda 

olan qan damarları”. 

6. “Ölmüş heyvanın bədənində on şey var ki, onlar 

halaldır:  1)  buynuz;  2)  dırnaq;  3)  sümük;  4)  diş;  5) 

qursaq  (şirdan);  6)  süd;  7)  tük;  8)  yun;  9)  pər;  10) 

yumurta”. 

 

117

Yəni əgər heyvan ölmüş olsa və şəriət qaydası ilə 

kəsilməsə,  belə  meyit  heyvanın  bədənində  yuxarıdakı 

on  şey  halaldır,  amma  o  heyvanın  əti  haram,  həm  də 

murdardır. Sayılan on şey isə murdar olsa da onları pak 

etmək olar. 

 7. “Üç şey var ki, insanın bədənini söküb dağıdar, 

hətta  bəzən  öldürər:  1)  qurudulmuş  ət  yemək;  2)  tez-

tez  hamama  girmək;  3)  qoca,  qarı  arvadlarla  evlən-

mək”. 

 8.  “Hər  kəs  qəmli  və  kədərli  olsa,  onun  səbəbini 

də bilməsə, turac əti yesin ki, onu sakit edər”. 

Səd ibni Səd nəql edir ki, Imam Rza (ə) ilə söhbət 

zamanı  dedim  ki,  bizim  ailədə  qoyun  əti  yemirlər, 

deyirlər  ki,  o  səfranı  artırır,  baş  ağrısı  gətirir  və 

bədəndə  ağrılar  törədir.  O  Cənab  (ə)  buyurdu:  “Əgər 

Allah-təala  yanında  qoyundan  əfzəl  bir  şey  olsaydı, 

Ismailə onu qurban verərdi”. 

Yunus  ibni  Bəkr  nəql  edir  ki,  Imam  Rza  (ə)  ilə 

görüşdüm.  O  Cənab  (ə)  soruşdu  ki,  nə  üçün  rəngin 

sarıdır? Dedim ki, qızdırma məni haldan salıb. Buyur-

du  ki,  ət  yeginən.  Bir  həftədən  sonra  görüşəndə  yenə 

rəngimi sarı görüb buyurdu ki, sənə demədimmi ki, ət 

ye? Dedim ki, bu həftə ərzində ətdən başqa heç nə ye-

məmişəm.  O  Cənab  (ə)  soruşdu  ki,  əti  necə  yemisən? 

Dedim  ki,  suda  bişirib  yemişəm.  Buyurdu:  -  Kabab 

edib  yeginən.  Mən  o  Cənabın  (ə)  buyurduğuna  əməl 

etməyə başladım. Bir həftədən sonra yanaqlarım qızar-

mışdı. 

Ibn  Ömər  (A.o.r.)  Peyğəmbərin  (s.ə.v.)  belə 

dediyini rəvayət edir: “Iki növ ölü və iki növ qan bizə 

halal edilmişdir. Iki növ ölü – balıq və çəyirtkə, iki növ 

qan isə qaraciyər və dalaqdır». 

 

118

Ə

bu Vaqid Əl-Zeysi (A.o.r.) Peyğəmbərin (s.ə.v.) 

belə  dediyini  rəvayət  edir:  “Heyvan  sağ  ikən  ondan 

kəsilib götürülmüş tikə, ölü heyvan əti kimidir”. 

Peyğəmbər (s.ə.v.) bir nəfərə: “Həqiqətən Allah və 

Rəsulu ev eşşəklərinin ətini yeməyi sizə qadağan edir. 

O nəcisdir”. 

Ibn  Abbas  (A.o.r.)  dedi  ki,  Peyğəmbər  (s.ə.v.) 

köpək  dişli  heyvanların  və  caynaqlı  quşların 

yeyilməsini haram etmişdir. 

Ibn  Ömər  (A.o.r.)  deyir  ki,  Peyğəmbər  (s.ə.v.) 

nəcasətlə qidalanan (cəllalə) heyvanın ətini  yeməyi və 

südünü içməyi qadağan etmişdir. 

Ibn  Ömər  (A.o.r.)  nəcasətlə  qidalanan  toyuğu  üç 

gün qapalı yerdə saxlayardı (sonra onu kəsib yeyərdi). 

Rafi  ibn  Xədic  Peyğəmbərin  (s.ə.v.)  ona  belə 

dediyini  nəql  edir:  “Qanı  axıdılan  və  kəsilərkən 

Allahın adı çəkilən heyvanı ye”. 

 

Toyuq və digər quş ətləri 

 

 Quşçuluqdan  alınan  məhsullar  (yumurta  və  quş 

ə

ti)  əhalinin  yüksək  bioloji  dəyərli  qida  məhsulları  ilə 

təmin olunmasında böyük əhəmiyyətə malikdir.  

Quş ətinin kimyəvi tərkibi quşun növündən, yaşın-

dan, köklük dərəcəsindən, cəmdəyin hissələrindən, qu-

ş

un  yemindən və bəslənməsi üsullarından asılıdır. To-

yuğun  və  hind  toyuğunun  ağ  ətində  22-24%,  tünd 

ə

tində  isə  20-23%  zülal  olur.  Ağ  ətdə  (döş  ətində) 

ekstraktlı  zülalsız  maddələrin  miqdarı  tünd  ətdə 

(əsasən  bud  əti)  olduğundan  1,5-2  dəfə  çoxdur. 

Yağının  tərkibi  əsasən  doymamış  yağ  turşularından 

ibarətdir.  Quş  ətində  mineral  maddələrdən  Na,  K,  Ca, 

Mg, P, Fe, vitaminlərdən A, B

1

, B

2

, PP vardır. 

 

119

Ev  quşları  içərisində  ən  çox  istifadə  edilənləri 

toyuqlar, hind toyuğu, qaz və ördəkdir. 

Toyuqlar  –  ətlik,  yumurtalıq  və  qarışıq  (ətlik-

yumurtalıq) istiqamətli olur. 

Ə

tlik  istiqamətli  toyuqlar

  nisbətən  iri  ölçülü,  ağır 

kütləli  və  dolu  bədənli  olur,  boynunun  qısa,  döşünün 

enli  və  qabarıq,  ayaqlarının  gödək  və  ətli  olmaları  ilə 

fərqlənir. Anacların diri kütləsi 3,4-4,0 kq, xoruzlarınkı 

4,5-5,5 kq, çolpa və beçələrinki 3 kq-dək olur. Bir ildə 

160 ədədə yaxın yumurta verir.  

Yumurtalıq  istiqamətli  toyuq

  cinsləri  nisbətən 

kiçik ölçülü, yüngül kütləli, çox cəld və hərəkətlidir. 5-

6  aylığında  yumurtlayırlar.  Ildə  200-300  yumurta 

verirlər. Anacların diri kütləsi 2,5 kq, xoruzların isə 4,0 

kq-a qədər olur.  

Qarışıq  istiqamətli  cinslər

  ətlik  və  yumurtalıq 

istiqamətli  cinslərin  cütləşdirilməsi  nəticəsində  əldə 

edilmişdir.  Ətlik  göstəriciləri  ətlik  istiqamətli  toyuq-

lardan  aşağı,  yumurtalıq  toyuqlardan  üstündür.  6-7 

ayında  yumurtlayır.  Anacların  diri  kütləsi  2,5-3,0  kq, 

xoruzların isə 3,5-4,5 kq arasında olur.  

Hindtoyuğunun  vətəni  Şimali  Amerika  sayılır. 

Ə

tlik  baxımdan  qiymətlidir.  Iri  kütləli  və  tezböyüyən-

dir. Əti normal yağlı, zərif şirəli və dadlıdır. Dişi hind 

toyuğunun diri kütləsi 5-8 kq, erkəklərinki isə 8-16 kq 

olur. Ildə 50-100 yumurta verir.  

Qaz  cinslərinin  yumurtlama  və  cücə  çıxartma 

ə

msalı toyuq və hind toyuğundan aşağıdır. Lakin yaxşı 

qulluq  etdikdə  çox  yağlı  (50%-dək)  və  yüksək 

keyfiyyətli  ət  verir.  Qaz  ətinin  qidalılıq  dəyəri  və  dad 

keyfiyyəti  digər  ev  quşlarından  üstündür.  Dişilərinin 

diri  kütləsi  3,5-5  kq,  erkəklərinki  4-6,5  kq  olur.  El 

 

120

arasında “Yeməmisən qaz ətini, görməmisən ləzzətini” 

deyimi qaz ətinin dadlı və ləzzətli olmasını göstərir. 

Ördək  cinsləri  ən  tezböyüyən  və  kökələndir. 

Ördək  balası  50-55  gün  ərzində  2,5-3  kq-a  çatır.  Dişi 

ördəyin  diri  kütləsi  2-2,5  kq,  erkəklərinki  3,5-4,5  kq 

olur. Ildə 100-200 yumurta verir.  

Emalından  asılı  olaraq  quş  cəmdəkləri  təmizlən-

miş,  yarımtəmizlənmiş  və  təmizlənmiş  halda,  lakin 

içalat və boyun komplekti ilə birlikdə olur. 

Bütün ev quşlarının əti köklüyünə və keyfiyyətinə 

görə 2 kateqoriyaya ayrılır. 

Termiki  vəziyyətindən  asılı  olaraq  quş  əti 

temperaturu  25

0

C-dən  çox  olmamaq  şərtilə  soyumuş, 

0-4

0

C-yə  qədər  soyudulmuş  və  mənfi  8

0

C-yə  qədər 

dondurulmuş olur. 

Ov  quşları  –  aşağıdakı  qruplara  bölunur:  Meşə 

quşları  –  tetra,  sibirxoruzu,  ağ  kəklik,  qırqovul  və  s.; 

dağ  quşları  –  dağ  kəkliyi,  dağ  hindtoyuğu  və  s.;  çöl 

quşları  –  boz  kəklik,  bildirçin  və  s.;  su  quşları  – 

qaşqaldaq, ördək və qazlar; bataqlıq quşları – cüllütlər. 

Azərbaycanda  ov  quşlarından  əsasən,  qırqovul, 

kəklik,  boz  kəklik,  turac,  bildirçin,  Qafqaz  tetrası, 

Qafqaz uları, Xəzər uları, bəzgək, qaşqaldaq, boz qaz, 

yaşılbaş  ördək,  fitçi  cürə,  boz  ördək,  kəkilli  ördək, 

dəniz  ördəyi,  ağgöz  ördək,  qırmızıbaş  ördək  və  s. 

quşlar  ovlanaraq  müxtəlif  xörəklərin  hazırlanmasında 

istifadə edilir. Ov quşlarının əti yağsız, zülalı nisbətən 

çox,  bərk  konsistensiyalı,  tünd  rəngli,  ekstraktlı 

maddələrlə zəngindir. 

nsanlar  hələ  qədimdən  quş  əti  ilə  qidalanıblar  və 

quş ətinin  yeyilməsində  heç bir qadağa  yoxdur. Lakin 

təmiz  şəraitdə  yetişdirilən  və  halallıqla  kəsilənlər 

 

121

yeyilməlidir.  

Ə

bu  Musa  demişdir:  “Peyğəmbərimizi  (s.ə.v.)  to-

yuq əti yeyərkən gördüm”. Başqa bir mənbədə deyilir: 

“Nəbiyə 

(

s.ə.v.)  bişmiş  ət  gətirildi.  Ona  qol  tərəfi 

verildi və o da yedi. Çünki ən çox qoyunun qabaq (ön) 

qolunu  sevərdi”.  Başqa  bir  mənbədə  deyilir:  “Rəsu-

lullah  (s.ə.v.)  toyuğun  qanad  hissəsini  yeməyi  xoşla-

yardı”. Müasir dövrdə bu deyimin  elmi izahı oxucuda 

maraq oyada bilər. Beləki, heyvani məhsulların yağın-

da,  o  cümlədən  toyuğun  dərialtı  piyində  və  dərisində 

xolesterin maddəsi vardır. Bu maddə az hərəkətdə olan 

və zehni işlə məşğul olanlarda ürək-damar xəstəlikləri-

nin (əsasən də aterosklerozun) yaranmasına səbəb olur. 

Toyuğun  qanadında  (hətta  qanadı  örtən  dəridə)  xo-

lesterinin olmaması elmi cəhətdən sübut olunmuşdur. 

Ə

bubəkir  Razinin  (865-925)  toyuq  əti  ilə  bağlı 

söylədiyi  elmi  fikirlər  hamımıza  məlumdur:  “Ev 

toyuğunun  əti  gerçəkdən  yaxşı  qidadır.  Təmiz  olanı 

seçilməlidir.  Təmizliyi,  yediyi  yemlər  və  bəsləndiyi 

şə

rait  əsasdır”.  Digər  mənbələrdə  göstərilir  ki,  əgər 

toyuğun  necə  bəsləndiyi  və  nə  ilə  qidalandığı  sizə 

məlum  deyilsə,  onda  kəsməzdən  24  saat  əvvəl  onu 

təmiz yerdə saxlayın. Bu zaman onun əti halaldır.  

 

Toyuq və digər quş ətləri haqqında hədislər. 

 

Peyğəmbər (s.ə.v.): 

1. Hər kəs qəzəbinin az olmasını istəyirsə, turac əti 

yesin. 

2.  Hər  kəsin  ürəyindən  şikayəti  varsa  və  qəmi 

çoxdursa, turac əti yesin. 

Imam Əli (ə): Qaz quşların camışı, toyuq quşların 

donuzu,  turac  isə  onların  kərgədanıdır.  Rəbiə  qəbilə-

 

122

sindən  olan  bir  qadının  öz  yeməyinin  artığı  ilə 

böyütdüyü iki cücədən istifadə etmirsən?! 

Imam Sadiq (ə): Hər kəs özündə qəm, narahatçılıq 

hiss edirsə və bunun səbəbini bilmirsə, turac əti yesin, 

inşallah narahatçılığı aradan qalxar. 

Imam Cəfər Sadiq (ə) cənablarından soruşdular ki, 

hansı  quşların  ətini  yemək  olar?  Buyurdu:  “Qanad 

çalan quşun ətini ye, süzən quşun ətini yemə”. 

Yəni,  qanad  çalmağı  süzməyindən  çox  olan 

quşların  əti  halaldır,  süzməyi  qanad  çalmağından  çox 

olan quşların əti haramdır. 

Sonra  su  quşları  barəsində  sual  etdilər.  Buyurdu: 

“Hansı quşun çinədanı (pətənəyi) varsa, onun ətini ye, 

hansı quşun çinədanı yoxdursa, onun ətini yemə”. 

Imam Kazım (ə): 

1.  Qızdırmalı  şəxsə  kəklik  əti  yedizdirin,  o, 

ayaqları qüvvətləndirir və qızdırmanı salır. 

2.  Növbərə  quşunun  ətini  yeməkdə  heç  bir  eyib 

görmürəm.  O,  babasil  və  bel  ağrıları  üçün  faydalıdır, 

cinsi qabiliyyəti artırır. 

"Kafi" – Zürarədən: And olsun Allaha, mən imam 

Bağır (ə) kimi insan görməmişəm. 

Həzrətdən soruşdum: 

-  Allah  səni  saleh  bəndə  etsin,  hansı  quşun  ətini 

yemək halaldır? 

Dedi: 

- Qanad çalanları ye, havada süzənləri isə yemə. 

- Su quşlarını yemək olarmı? 

- Çinədanı olanları ye, olmayanları yemə. 

"Kafi"  –  Əli  ibn  Məhziyazdan:  Imam  Baqirlə  (ə) 

nahar etdim. Həzrət Misir kəkliyinin ətini gətirib dedi: 

"Bu,  bərəkətli  ətdir,  atam  bunu  çox  sevərdi  və  əmr 

 

123

edərdi  ki,  sarılıq  xəstəliyinə  tutulanlar  üçün  ondan 

kabab bişirin, onlara faydalı olacaq".  

 

Yumurta haqqında 

 

Yumurta qidalılıq dəyərinə görə yüksək keyfiyyət-

li və orqanizmdə 97-98% mənimsənilən ərzaq  məhsu-

ludur. Yumurtanın tərkibində tam dəyərli zülallar, yağ-

lar,  lesitinlər,  vitaminlər  və  mineral  maddələr  vardır. 

Yumurta  maddələr  mübadiləsinin  normal  getməsinə 

müsbət  təsir  edir,  sinir  sistemini  möhkəmləndirir, 

infeksion xəstəliklərə qarşı müqaviməti artırır, uşaqları 

isə raxit xəstəliyindən qoruyur. 

Orta yaşlı adam fizioloji normaya əsasən ildə 260 

ə

dəd (3 gündə 2 ədəd) yumurta yeməlidir.  

Toyuq  yumurtası.  Quruluşuna  görə  3  əsas 

hissədən  ibarətdir.  Kütləyə  görə  toyuq  yumurtasının 

56%-ni ağı, 32%-ni sarısı və 12%-ni qabığı təşkil edir. 

Yumurtanın  tərkibində  74%  su;  12,7%  zülal; 

11,5%  yağ;  0,7%  karbohidrat;  1%  mineral  maddələr; 

A, D, E, B

1

, B

2

, B

6

, B

12

, PP vitaminləri; Na, K, Ca, P, 

Fe, Mg kimi makro- və J, F, B və s. mikro- elementlər; 

bütün əvəzedilməz aminturşuları vardır. 

Yumurtanın  ağının  tərkibində  85,7%  su;  12,7% 

zülal;  0,7%  karbohidrat;  0,6%  mineral  maddə;  0,03% 

yağ vardır. Yumurta ağının tərkibində zülallardan ovo-

albumin, ovoqlobulin, ovomusin, ovomukoid və bakte-

risid  xassəli  lizosim  zülalı  vardır.  Yumurta  ağındakı 

avidin  zülalı  tərkibində  10%  DNT  olan  qlükoproteid-

dezoksiribonukleoproteid  adlanır.  Avidin  zülalının  bir 

hissəsi H vitamini (biotin) ilə birləşmiş olur. 

Yumurta  sarısı  ən  dəyərli  hissə  sayılır.  Tərkibində 

50-54%  su,  29-32%  yağ  və  lipoidlər,  16-17%  zülal,  

 

124

1%-ə  qədər  mineral  maddə  və  karbohidrat  vardır.  Yu-

murta sarısının əsasını vitellin (78%), livetin və fosfitin 

təşkil edir. Yumurta sarısı zəif turş reaksiya verir (pH 6-

ya  yaxındır).  Yumurta  sarısının  lipidləri  21-23%  yağ-

dan,  12%-ə  qədər  fosfatidlərdən,  həmçinin  5% 

xolesterindən ibarətdir. Yumurta yağı 34-39

0

C-də əriyir, 

çünki  tərkibində  70%-ə  qədər  doymamış  yağ  turşuları 

(olein, linol, linolen, palmitoolein) vardır. Doymuş  yağ 

turşularından palmitin, stearin və s. vardır.  

Yumurtanın  təzəliyi  yumurta  sarısının  indeksi  ilə 

müəyyən edilə bilər. Yumurta sarısının hündürlüyünün 

onun  diametrinə  nisbəti  sarı  indeksi  adlanır.  Təzə 

yumurtanın  sarı  indeksi  0,4-0,45  olur,  saxlandıqda  isə 

azalır.  Sarı  indeksi  0,25  olduqda  pərdə  partlayır  və 

yumurtanın sarısı ağına qarışır. 

Təzəliyinə,  keyfiyyətinə  və  saxlanılma  şəraitinə 

görə  yumurtalar pəhriz və aşxana  yumurtası növlərinə 

ayrılır.  

Pəhriz  yumurtası

  yumurtlanan  gündən  etibarən  7 

gün ərzində istehlakçılara çatdırılır. Belə  yumurtaların 

üstündə  yumurtlanan  tarixi  göstərən  ştamp  vurulur. 

Belə yumurtanın ağı qatı və şəffaf olmalı, sarısı isə tam 

mərkəzdə 

yerləşməlidir. 

Sarısının 

diski 

görünməməlidir,  boşluğun  hündürlüyü  4  mm-dən  çox 

olmamalıdır. 

Aşxana  yumurtasına

  43  q-dan  az  olmayan  bütün 

yumurtalar  və  44  q-dan  artıq  kütlədə  olan,  lakin  7 

gündən  artıq  saxlanılan  yumurtalar  aiddir.  Saxlanılma 

şə

raitinə  və  müddətinə  görə  aşxana  yumurtası  təzə, 

buzxana və əhəng suyunda saxlanılmış növlərə ayrılır

. 

 

 

125

Yumurta haqqında hədislər 

 

Peyğəmbər (s.ə.v.): 

1.  Peyğəmbərlərdən  biri  zəiflikdən  Allaha  şikayət 

etdi. Allah-Təala da ona yumurta yeməyi əmr etdi. 

2. Ətlə yumurta yemək cinsi qabiliyyəti artırır. 

3. Əliyə (ə) etdiyi vəsiyyətindən: Ey Əli! Iki tərəfi 

bir-birindən fərqlənən yumurtanı ye. 

Imam  Əli  (ə):  Peyğəmbərlərdən  biri  ümmətinin 

içində nəsil azlığından Allaha şikayət etdi. Allah-Təala 

da ona ümmətin yumurta yeməyi əmr etməsini tapşırdı. 

Onlar yumurta yedilər və nəsilləri artdı. 

Imam Baqir (ə): 

1. Övladı olmayan şəxs çox yumurta yesin. O nəsil 

artırır. 

2.  Qamışlığa  daxil  olsan  və  orada  bir  yumurta 

görsən, iki tərəfi bir-birindən fərqlənməsə, yemə. 

Imam Kazım (ə): 

1. Çox yumurta yemək övladların sayını artırar. 

2.  Hər  kəs  yumurta,  soğan  və  zeytun  yağı  yesə, 

cinsi qabiliyyəti artar. 

3.  Hər  kəs  ətlə  yumurta  yesə,  uşağının  sümüyü 

böyük olar. 

Imam Sadiq (ə): 

1. Peyğəmbərlərdən biri nəsil azlığından Allaha şi-

kayətləndi.

 

Allah-Təala

 

ona əmr etdi: Əti yumurta ilə ye. 

2. Yumurtanın sarısı yüngül, ağı isə ağır qidadır. 

3. Üç şey kökəldir, üç şey də arıqladır. Arıqladan-

lar – yumurta, balıq və təzə xurma. 

4.  Iki  tərəfi  bir-birindən  fərqlənən  yumurtanı  ye-

mək halal, bərabər olanı yemək isə haramdır. 

Imam Cəfər Sadiq (ə) cənablarından soruşdular ki, 

 

126

meşələrdə  tapılan  quş  yumurtaları  barəsində  şəriətin 

rəyi  nədir?  Buyurdu:  «Iki  tərəfi  bərabər  olan  yumur-

taları yemə, tərəfləri müxtəlif olan yumurtaları ye». 

Imam Rza (ə): 

1.  Çox  yumurta  yemək  üzdə  sızanaqların  çıxma-

sına səbəb olur. 

2. Çox yumurta yemək və ona adət etmək dalağın 

xəstələnməsinə  və  mədənin  baş  hissəsində  yelin 

yaranmasına səbəb olar. Çox toxumlu  yumurta  yemək 

təngnəfəsliyə səbəb olar.