Microsoft Word Yaxin ve orta serq olkeleri doc
Yüklə 1,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Dəməşq (ərəb dilində «təşəbbüs», «fəaliyyət» mənasını
bildirir) nəinki Suriyanın, eləcə də dünyanın ən qədim şəhərlərindən biridir. Dəməşq barədə ilk məlumat e.ə. 1500-cü ilə təsadüf edir. Eramızdan əvvəl X yüzilliyin əvvəllərindən e.ə. 732-ci ilə qədər şəhər qədim Dəməşq padşahlığının paytaxtı olub. Çoxəsrlik tarixi boyu Dəməşq assuriyalılar, farslar, makedoniyalılar, romalılar tərəfindən dəfələrlə təzyiqə və az qala məhv olmağa məruz qalıb, lakin bir müddətdən sonra ticarət və mədəniyyət mərkəzi kimi yenidən dirçələ bilib. Eramızın 635-ci ilində ərəblər tərəfindən zəbt olunana qədər Dəməşq bizansların hakimiyyəti altında idarə olunub. Eramızın 661-750-ci illərində Dəməşq Əməvilər xilafətinin paytaxtı olduğundan müsəlman 203 dünyasının ən böyük siyasi, dini və ticarət mərkəzinə çevrilir. XIII və XIV yüzilliklərdə Dəməşq monqollar tərəfindən basqına məruz qalır və Tamerlan ordusu tərəfindən dağıdılır. 1516-cı ildən I Dünya müharibəsinin axırına kimi Suriya və Dəməşq də Osmanlı imperiyasının tərkibinə daxil idi. Müasir Dəməşq Bəradə çayının hər iki sahilində Kasyun dağının ətəklərində dəniz səviyyəsindən təxminən 700 metr hündürlükdə yerləşib. Təyyarədən şəhərə baxanda o, çay boyunca yaşıl zolaqla əhatə olunmuş böyük ovalığı xatırladır. Belə güman olunur ki, Suriyada mövcud olan bütün qızılgül növlərinin vətəni Dəməşqdir. Əgər Bakıda və Azərbaycanda həvəskarlar üzüm tənəklərini tağlara qaldırırlarsa, Dəməşqdə və Suriyada qızılgülləri tağlara qaldırırlar. Şəhərin coğrafi mövqeyi çox əlverişlidir. O, Aralıq dənizindən Mesopotamiya və İran körfəzinə, Kiçik Asiyadan Ərəbistan yarımadasına və Misirə gedən mühüm nəqliyyat yollarının kəsişdiyi yerdə yerləşsə də, onun mövcudluğu həmişə burada suyun bolluğu ilə bağlı olub. Dəməşq vadisi şəhəri su ilə təchiz etməklə bərabər onun ətrafını əhatə edən bağ, bostan və üzümlüklərdə, bir sözlə şəhər ətrafının yaşıl qurşağında yetişdirilən kənd təsərrüfatı məhsulları ilə də təmin edir. Qədim Şərq şəhərlərinin hamısında olduğu kimi, Suriya paytaxtının da yeni və qədim hissələri var. Ümumiyyətlə, Dəməşqdə yeniliyə və köhnəliyə, antikliyə və ultramüasirliyə hər addımda təsadüf etmək olar. Ümumi şəhər ansanblında müasir tikililər daha geniş yer tutduğundan, şəhərin Avropa görkəmi daha tez nəzərə çarpır. Eyni zamanda dövlət tərəfindən tikilmiş yeni binalar, məktəblər, müəssisələr, banklar, qospitallar öz xarici görkəmlərində ərəb memarlıq üslubunu saxlayır. Binaların əksəriyyəti ağ əhəngdaşından tikildiyindən onlar şəhərə parlaqlıq və gözəllik verir. Dəməşqdə 3 mln. nəfərdən artıq adam yaşayır. Bunların 90 faizi ərəblərdir. Ərəblərdən başqa şəhərin bəzi məhəllələrində kürdlər, türklər və avropalılar məskunlaşıb. Dəməşqdə yaşayanların 90 faizə qədəri etiqadlarına görə sünni müsəlmanlardır. Şəhərdə irili- xırdalı 300-dən artıq məscid fəaliyyət göstərir. Şəhər əhalisinin 100 min nəfəri provaslav və katolik etiqadlıdır. İlk xristian kilsələrindən birinin patriarxiyası * Dəməşqdə yerləşib. * Pravoslav xristian kilsəsinin başçısının yüksək rütbəsi. Həqiqi mənası ata hökmranlığı. 204 Dəməşq bütün göstəricilərinə görə ölkənin ən iri sənaye şəhəridir. Burada bir neçə toxucu-əyirici fabrik, şüşə, əzcaçılıq, sement, elektrokabel istehsal edən müəssisələr, xalça fabriki, şəkər, konserv, meyvə suyu, pasterizə edilmiş süd istehsal edən zavodlar, həmçinin elektrik stansiyaları, metallurgiya və maşınqayırma müəssisələri var. Dəməşqin fabrik-zavod müəssisələrinin əksəriyyəti şəhərin kənarlarında salınıb. Dəməşq həmçinin ölkənin mühüm tranzit-nəqliyyat mərkəzidir. Aralıq dənizi vasitəsilə Ürdünə və İraqa gələn yüklərin böyük bir qismi Dəməşqdən keçir. Dəməşq ölkə dəmir yollarının qovşağı olsa da, daxili yük və sərnişin daşımalarında avtomobil nəqliyyatının rolu böyükdür. Dəməşqin bir neçə km-də beynəlxalq dərəcəli aeroport var. Bütün paytaxtlar kimi Dəməşq də ölkənin siyasi-ictimai və mədəni həyatında böyük rol oynayır. Bütün böyük müəssisələr, elm, mədəniyyət və poliqrafiya mərkəzləri Dəməşqdədir. Suriyalıların bütün ölkədə ən müqəddəs hesab etdikləri yer, Dəməşqin memarlıq incisi sayılan Əməvilər məscididir. Bu tarixi abidə İslama qədərki qədim Yupiter ibadətgahının yerində tikilib. Eramızın IV yüzilliyində yenidən qurulan bu tarixi abidə müqəddəs İohan krestitel kilsəsi adlandırılmışdı. Suriya ərazisindəki xristian abidələri Əməvi rəhbərliyini ciddi düşündürmüş və əsaslı quruculuq işlərinə sövq etmişdir. Böyük xərc və əziyyətlə başa gələn bu məscid binası müsəlman ölkələrində sonralar tikilən bu tipli binalar üçün həqiqi nümunə olmuşdur. Dəməşqin görkəmli yerlərindən biri də şəhərin türk qubernatoru Əsəd paşa əl-Əzəmin 1750-ci ildə tikdirdiyi və sonradan əl-Əzəm adlandırılmış saraydır. Bu sarayda Suriya sənətkarlarının uzaq keçmişdən şöhrət qazandıqları Dəməşq dekorativ incəsənətinin bütün növləri təsvir olunub. Saray tikilərkən istifadə olunan tikinti daşlarının müxtəlif rəng çalarları, incə mozaika, ciddi harmoniya və rənglərin simmetrik düzülüşü zərif kübarlıq təsəvvürü yaradır. Dəməşqə gələnləri Süleymaniyyə dərviş məscidi də cəlb edir. Şəhərdə və bütün ölkədə ən zərif və gözəl məscid kimi tanınan Süleymaniyyə 1554-cü ildə inşa edilmişdir. Süleymaniyyə məscidinin minarələri və böyük gümbəzləri şəhərin, demək olar ki, hər yerindən görünür. |