Mühazirə dərslərində müzakirə olunan mövzuların məzmunu 060628 1

Platin elektrik müqavimət termometrləri. Onların həssas elementləri diametri 0,05-0,07 mm olan platin naqildən hazırlanır. Bu elektrik müqavimət termometrləri ilə -40°C-dən 750°C hədlərində dəyişən temperaturları ölçürlər. Platin naqillər üçün α = 3,9x10^-31/°C. Platin elektrik müqavimət termometrləri vəzifələrindən asılı olaraq üç əsas qrupa bölünür: etalon, nümunəvi (1-ci və 2-ci dərəcəli) və işçi. İşçi termometrlər də öz növbəsində laboratoriya və texniki termometrlərə bölünür.
Platin elektrik müqavimət termometrlərinin 0÷650°C hədlərində müqavimətinin dəyişməsi aşağıdakı ifadə ilə təyin olunur:
R_t = R₀(l + at + bt²) (2.11)

-40 ÷ 0°C hədlərində isə:

R_t = R₀ [1+at + bt² + c(t-100)t³] ( 2.12)

burada R_t və R₀ - t və 0°C-də platinin müqaviməti; a, b, c - sabit əmsallardır.

Şəkil 2.6 (a).Müqavimət termometri ilə temperaturun ölçülmə sxemi; b). Termometrlərin statik xarakteristikası.

Bu əmsalların qiyməti dərəcələnmə vaxtı, oksigenin, kükürdün və suyun qaynama tempera-turuna əsasən təyin edilir. α = 3,96847xl0^-3 1/°C; b = 5,847xl0^-7 1/°C; c = 4,22x10^-12 1/°C.

Tənliklərdən - (2.11) və (2.12)-dən göründüyü kimi, platin müqavimət termometrlərinin müqavi-mətinin temperaturdan asılılığı qeyri-xəttidir.
Platin elektrik müqavimət termometrlərinin xətti xarakteristikadan meyl etməsi 0÷500°C-də 5%-dən və -40÷0°C-də isə 19%-dən çox olmur.
Cədvəl 2.2

Tipi	Müqavimətin nominal qiyməti		Dərəcələnməsi	Ölçmə diapa-zonu, °C
	0°C-də	100°C-də
TSP (platin elektrik müqavimət termometri)	10	13.91	Dr.20	0-650
	40	63.99	Dr.21	-40-500
	100	130.10	Dr.22	-40-500

Platin elektrik müqavimət termometrlərinin dərəcələnməsi üçün standart təsdiq edilmişdir. Təsdiq edilmiş bu standarta görə, platin elektrik müqavimət termometrlərinin əsas parametrləri və dərəcələnmə qiymətləri cədvəl 2.2-də göstərilmişdir.

Mis elektrik müqavimət termometrləri. Onların həssas elementləri diametri 0,1 mm olan mis naqildən hazırlanır. Bu elektrik müqavimət termo-metrləri ilə -50÷180°C hədlərində dəyişən tempera-turları ölçürlər. Göstərilən geniş intervalda misin elektrik müqavimətinin temperaturdan asılılığı aşağıdakı ifadə ilə təyin olunur:
R_t = R₀ (1 + αt) (2.13)
burada R_t və R₀ – mis müqavimət termometrinin t və 0°C temperaturundakı müqaviməti; a –mis müqavimət termometrinin hazırlandığı materialın elektrik müqavimət temperatur əmsalıdır. α = 4,25 x 10^-3 – 4,28 x 10^-3 1/°C hədlərində dəyişir.
Mis elektrik müqavimət termometrlərinin əsas parametrləri və dərəcələnmə qiyməti göstərilmişdir.
Nikel elektrik müqavimət termometrləri. Onlarla -10°C -200°C-yə qədər temperaturları ölçmək olur. Nikelin müsbət cəhəti onun yüksək müqavimət temperatur əmsalına (α = 6,2 x 10^-3 – 6,34 x 10^-2 1/°C) və nisbətən böyük xüsusi müqavimətə malik olması (ρ = 0,118–0,138 ), mənfi cəhəti isə nisbətən yüksək temperaturlarda oksidləşməsi, çətinliklə təmiz halda alınması, elektrik müqavimət temperaturdan asılılığının qeyri-xətti olmasıdır. Bu asılılıq aşağıdakı tənliklə ifadə edilmişdir:

R_t = R₀ (1 + αt – βt²) (2.14)

Burada α = 5,86 x 10^-3 1/°C; β = 8,10 1/°C.

2.6.Termoelektrik termometrlər dövrələrinə qoşulan ölçü vasitələri