N. B. Adizova, R. X. Jumayev, R. A. Qo‘ldoshev, S. R. Ismatov ona tili o‘qitish metodikasi
Savodli yozuvning grafik bilimlar bilan bog’liqligi tamoyili
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Namunaga qarab ko‘chirish va yozish.
|
7. Savodli yozuvning grafik bilimlar bilan bog’liqligi tamoyili.
Chiroyli yozuv imlo bilan chambarchas bog’liq. O‘quvchining imloviy savodxonligi haqida g’amxo‘rlik qilish tilning aniqligi, fikrni to‘g’ri ifodalash, kishilar bilan o‘zaro xatosiz muomala uchun g’amxo‘rlik demakdir. Shu sababli ham savod 139 o‘rgatish davrida bolalarda grafik malakalarni shakllantirish bilan birga imloga oid malakalarning shakllanishiga zamin yaratiladi. Malumki, savod o‘rgatish davrida o‘quvchi gapni bosh harf bilan yozish, so‘zning satrga sig’may qolgan qismini keyingi qatorga ko‘chirish, kishilar ismi, sharifi, hayvonlarga qo‘yilgan nomlarda bosh harf ishlatilishini amaliy tarzda o‘rganadi. Chiroyli yozuv darslarida so‘zlar, gaplar, matnlar yozish, ularning imlosini tekshirishi orfografik ziyraklikni asta-sekin shakllantira boradi, imlo qoidalarini puxta egallashlariga zamin yaratadi. Insonning yozma nutqi harflar orqali shakllanadi. Husnixat darslarida savodli yozuv grafik malakalar bilan shakllantirilishi asosiy vazifa hisoblanadi. Har bir harfning aniq yozilishi yozuvning aniq va ravon bolishini ta’minlaydi. Buhing uchun harflarning shaklini to‘g’ri yozish, ularni to‘g’ri ulashning ahamiyati kattadir. Harflami bosmasdan bir tekisda yozish, elementlarni ajratmasdan boglash, so‘zlarni qatorda to‘gri joylashtirish, yozuv vaqtining belgilab olinishi, tahlil ishlarining (bo‘gln-tovush, tovush-harf, imloviy tahlil), ya’ni fonetik-grafik tahlilning amalga oshirilishi muhim sanaladi. Yillar davomida o‘quvchilarni chiroyli va bexato yozishga o‘rgatish uchun qoyidagi metodlardan foydalanib kelinmoqda: Namunaga qarab ko‘chirish va yozish. Bu juda qadimiy usul bo‘lib, eski maktablarda juda keng foydalanilgan. XX asrning boshlarida ham bu metod rus maktablarida keng qo‘llanilgan. Bu metodda o‘qituvchi o‘quvchilarga harf va uning unsurlarini och rangda yozib bergan, o‘quvchilar esa uning ustidan mexanik ravishda bo‘yaganlar. O‘quvchilarni bu usul bilan yozuvga o‘rgatish o‘qituvchidan juda ko‘p vaqt talab etgan. Keyinchalik o‘qituvchining ishini osonlashtirish maqsadida harf va uning unsurlari och rang bilan ko‘rsatilgan alohida daftarlar ham chiqarilgan. O‘quvchilar bu daftarlardan foydalanib, harf va uning unsurlarini yozishga o‘rganganlar. Bunday metod bilan husnixatga o‘rgatish o‘quvchilarni faqat ko‘chirishga odatlantirib, harflarning shaklini mustaqil yozishga imkon bermagan. Shuning uchun bu metod keyinchalik kam 140 qo‘llanilgan. Faqat ayrim hollardagina yozuv malakasi bo‘sh bo‘lgan o‘quvchilarga o‘qituvchi harf va uning unsurlarini qalam bilan yozib bergan. O‘quvchilar esa uning uctidan siyoh bilan yurgizib chiqqanlar, lekin bu metoddan muntazam ravishda foydalanishga ruxsat etilmagan. Keyinchalik bu metod takomillashib turli guruhlarga bo‘lindi. Chiroyli yozuvga o‘rgatishning eng asosiy usullaridan biri Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|