N. M. AĞABƏyli

Maddənin daxili quruluşu materialın mexaniki möhkəmli-
yini, bərkliyini, çətin əriməsini və digər mühüm xassələrini müəyyən 
edir.

---

5 
5 
Materialın tərkibinə daxil olan kristallik maddələrin hissəcik-
ləri arasında olan rabitələri üç əsas tipə bölürlər: ion, kovalent və 
metal rabitəsi. 
Ion rabitəsi – elektronun bir atomdan başqa atoma keçməsi 
nəticəsində əmələ gələn rabitədir. Gips və anhidritdə bu tip rabitə var-
dır. Onların möhkəmliyi və bərkliyi azdır; suya davamlı deyildir.
Kovalent rabitə – adətən, elektron cütü ilə yaranır və başlıca 
olaraq, qeyri-metal atomları arasında əmələ gəlir. 
Kovalent rabitəli materiallar çox yüksək mexaniki möhkəmli-
yi və bərkliyi ilə fərqlənir. 
Metal rabitəsi – eyni adlı atomlar arasında əmələ gəlir. Bu ra-
bitəni müxtəlif metallar arasında müqayisə etdikdə aydın olur ki, bir 
valent elektronun yaratdığı rabitə kristal qəfəsin bir neçə mərkəzi 
arasında paylandığı üçün zəif olur. Bunun nəticəsidir ki, qələvi 
metalların ərimə və qaynama temperaturu yüksək olmur. 
 
§ 3. Materialların fiziki xassələri 

 Həqiqi sıxlıq. Materialın tamamilə sıx halda (məsamələrsiz) 
vahid həcminin kütləsinə həqiqi sıxlıq deyilir. Onu təyin etmək üçün 
materialın kütləsini (m) sıx haldakı həcminə (V
s
) bölürlər: 

 = m/V
s
kq/m
3
. 
Bəzi inşaat materiallarının həqiqi sıxlığının qiymətləri belədir: 
poladınkı 7800 – 7900, portlandsementki 2900 – 3100, kvars 
qumunku 2600 – 2700, şüşənki 2650 – 2700, əhəngdaşınkı – 2600 – 
2700, oduncağınkı isə 1530 – 1540 kq/m
3
-dur.

 Orta sıxlıq

. Materialın təbii halda, yəni məsamələri ilə bir-
likdə vahid həcminin kütləsinə orta sıxlıq deyilir. Hər bir materialın 
orta sıxlığını hesablamaq üçün onun kütləsini (m) təbii haldakı həc-
minə (V) bölürlər: 

o
 = m/V kq/m
3
. 
Eyni kütləyə malik olan materialın məsaməli haldakı həcmi 
sıx haldakı həcmindən böyük olduğu üçün məsaməli materialların orta 

Бу термин яввялляр щяжм кцтляси адландырылырды. Китабда 
бундан сонра бу термин садяжя олараг, «сыхлыг» адландырылажаг. 

---

6 
6 
sıxlığı onun həqiqi sıxlığından az olacaqdır. Məsələn, balıqqulağılı 
əhəngdaşının orta sıxlığı 1500

1800 kq/m
3
, həqiqi sıxlığı isə 
2600

2700 kq/m
3
-dur.
Bir sıra mütləq sıx materialların (şüşə, polad, mayelər) həqiqi 
sıxlığı ilə orta sıxlığının qiymətləri praktiki olaraq eyni olur. 
