O. T. Husanov konstitutsiyaviy

4 - § . D a v la t v a ja m o a t b ir la s h m a la r i m u n o s a b a t i
172

---

jamoat birlashmalarining mablag‘lari, ularning sarflanishi, soliq to‘lashlari ham 
davlat organlari tomonidan nazorat qilinadi.
Jamoat birlashmalarining faoliyati qonun va o‘z nizomlariga muvofiq 
olib borilishi ustidan nazoratni olib borish borasida Adliya vazirligiga alohida 
vakolatlar yuklatilgan.
Bulardan ko‘rinib turibdiki, faqat davlat va uningorganlari jamoat birlashmalari 
faoliyatini nazorat qilishda ishtirok etish bilan cheklanmay, davlat organlari 
faoliyati u s tid a n jam o atc h ilik n a z o ra tin in g m u h im ko‘rin ish la rid a n biri -
jamoat birlashmalarining nazorati olib boriladi.
Ya’ni davlat va jamoat birlashmalari o‘rtasidagi munosabatda nazorat 
ularning munosabatlarini ko'rsatuvchi shartlardan bo‘lib, u ikki tomonlama 
xarakterga ega, birinchisi, davlat organlarining jamoat birlashmalari ustidan 
davlat nazorati, ikkinchisi, davlat organlari ustidan jam oat birlashm alarining 
nazorati - bu jamoatchilik nazoratidir.
Har ikki nazoratda ham davlat organlari, jamoat birlashmalari biri-birining 
ishiga aralashmaydi, biri ikkinchisining o‘rnini egallashga, vazifasini bajarishga 
harakat qilmaydi.
5-§. Kasaba uyushm alarining jamoat birlashm alari
tizim ida tutgan o4rni, vazifasi
Konstitutsiyada kasaba uyushmalari jamoat birlashmalari tizimida qayd 
qilinishi bilan birga (56-modda), ularning asosiy vazifalari alohida moddada 
ko‘rsatib qo‘yilgan. Konstitutsiyaning 59-moddasida: «Kasaba uyushmalari 
xodimlarning ijtimoiy-iqtisodiy huquqlarini va manfaatlarini ifoda etadilar 
va himoya qiladilar. Kasaba tashkilotlariga a’zo bo‘lish ixtiyoriydir», - deb 
mustahkamlangan.
Shuning o‘zi, ya’ni kasaba uyushmalari vazifasining Konstitutsiyada 
belgilanishi, uning jamoat tashkilotlari tizimida, jamiyatda muhim rol o‘ynashini 
ko‘rsatadi.
0 ‘zbekistonda amalga oshirilayotgan islohotlar jamoat birlashmasi tizimida 
alohida o‘ringa ega Kasaba uyushmalari faoliyatini ham takomillashtirishni taqozo 
etadi. Shuning uchun 2019-yil 6-dekabrda 0 ‘zbekiston Respublikasining «Kasaba 
uyushmalari to‘g ‘risida»gi yangi qonun qabul qilindi. Qonunning asosiy maqsadi 
Respublikamizda mehnat munosabatlarini tubdan isloh qilish; fuqarolarning 
konstitutsiyaviy mehnat huquqlarini to‘la ro‘yobga chiqarish; bandlik masalasini 
hal etish; kam bag‘allikni qisqartirishda kasaba uyushmalarining faoliyatini 
kuchaytirishga qaratildi. Shu asosda kasaba uyushmalari aholining qonuniy 
daromad topishiga, tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanishi uchun qulay 
sharoitlar yaratishda, majburiy mehnatga barham berishda faol ishtirok etadi.
Prezident 
Sh. 
Mirziyoyevning 
0 ‘zbekiston 
kasaba 
uyushmalari 
Federatsiyasining sakkizinchi qurultoyi ishtirokchilariga tabrigida: «Jonajon 
0 ‘zbekistonimiz yangi uyg‘onish va taraqqiyot davriga qadam qo‘ygan, ana
173

---

shu yuksak maqsad yo‘lida buyuk ishlar amalga oshirilayotgan hozirgi kunda 
xalqimizni yanada katta m arralar sari safarbar etishda kasaba uyushm alarining 
roli va ta ’siri tobora ortib bormoqda»1 - degan so‘zlari kasaba uyushm alariga 
berilgan to‘g ‘ri bahodir.
Kasaba uyushmalari faoliyatining asosiy prinsiplari quyidagilardan iborat: 
qonuniylik; ixtiyoriylik; kamsitishga yo‘l qo‘ymaslik; mustaqillik va o‘zini o‘zi 
boshqarish; teng huquqlilik; oshkoralik va ochiqlik.
Ular qonunga asosan quyidagi huquqlarga ega:
- Xodimlarning ijtimoiy-iqtisodiy huquq va manfaatlarini himoya qilish 
masalalarini hal qilishda ishtirok etadi;
- Normativ-huquqiy hujjatlar va texnik jihatdan tartibga solish sohasidagi 
normativ hujjatlar loyihalarini ishlab chiqishda ishtirok etadi;
- Jam oa muzokaralarini olib borishga hamda jamoa shartnom alari va 
kelishuvlarini tuzishda ishtirok etadi;
- Bandlikka ko‘maklashadi;
- Xodimlarni ijtimoiy himoya qilishda ishtirok etadi;
- Axborot olish huquqiga ega;
- M ehnatni muhofaza qilishda qatnashadi;
- Jamoatchilik nazoratini amalga oshirishda ishtirok etadi;
M ehnat nizolarini ko‘rib chiqishda xodimlarning manfaatlarini himoya qiladi 
va boshqa qonun hujjatlarda belgilangan vakolatlarga ega.