O ’z b e k I s t o n r e s p u b L i k a s I o LI y va o ’rta maxs us t a ’lim

27 O ’sha joyda: B.201.

---

22
Arangxon Odina Muhammad bilan murosaga kelishga va uning bir necha
28
shartlarini bajarishga rozi bo’ladi. Shundan keyin bu mojaroga chek qo’yiladi .
Arangxon Xiva qal’asining g’arbiy tomonidan bir farsax uzoqliqda Oq 
saroy mavzesida imoratlar bino qilib, arkoni davlat bilan shu joyda ma’ishat 
qilar edi. Mavjud rivoyatlarga qaraganda, Arangxon kunlarning birida, Xivaga 
qaytayotgan paytida, Badirxon arig’ining ko’prikidan o’tishda oti surkinib, xon 
boshi bilan yerga yiqilib tushadi va halok bo’ladi, xonga hamrohlik qilgan 
mahramlardan biri bu habarni yetkazish uchun uning onasi oldiga jo ’nab 
ketadi. Ikkinchisi 
esa xon jasadi yonida qoladi. Arang xonning onasi 
To’xtaxonim darg’onotalik turkmanlardan edi. U o’g’lining o’lganligi haqidagi 
xabarni eshitgach, hech kimga bildirmay, o’zi bilan to’rt otliqni olib, jasad 
yotgan joyga keladi va kechasi uni Pahlavon Mahmud maqbarasiga dafn etdi. 
Erta tongda To’xtaxonim hech kimga aytmay ota yurti Darg’onataga jo ’nab 
ketdi. Darg’onotada Arang xonning tengquri, unga juda o’xshash yigitcha bor 
edi. Bu yigitni To’xtaxonim bilar edi. Mana shu yigitga xon libosini kiygizib, 
1000 ta turkman otlig’i bilan uni Xiva xoni taxtiga o’tqazish maqsadida olib 
kelishdi. 2-3 kun xonning yo’qligidan xabar topgan Xiva xalqi «xonga nima 
bo’ldi», «xon qayerga ketdi?» deb xavotir ola boshlagan edi. To’xtaxonim mana 
biz keldik, otamni ko’rgani Darg’onotaga ketgan edik, deb saroy ahlini va 
xalqini turli gumonlardan holi qildi. Soxta Arangxon taxtga o’tirgach, 
To’xtaxonimning maslahati bilan saroydagi eng nufuzli amaldorlarini turli 
safarlarga jo ’natib, xon saroyiga ko’p mikdorda turkman vakillarini taklif 
qiladi. Amalda turkmanlar xonlikdagi imtiyozli lavozimlarni egallab oladilar. 
Bu voqeani shikorda yurgan Odina Muhammad otaliq eshitib, darhol Xivaga 
qaytib keladi. O’z kuchi bilan, Xivani egallagan turkmanlarni haydab 
yuborishga ko’zi yetmagan Odina Muhammad otaliq, Orol ko’chmanchi 
qabilalari oldiga yordam so’rab boradi. U yerda istiqomat qilayotgan qo’ng’irot, 
mang’it, qang’li, qipchoq va xo’jaeli qabilalaridan askar to’plab hamda 
Hojimxon naslidan bo’lgan Jujixonni xon ko’tarib, Xivaga hujum boshlaydi. Bu