O`zbekstan respublikasi xaliq bilimlendiriw wa`zirligi a`jiniyaz atindag`i no`kis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti «Pedagogika» fakul`teti

Proksemika-qarim-qatnastin` ken`islik ha`m waqitliq sho`lkemlesiwi normalari menen shug`illaniwshi
psixologiyanin` ayiriqsha tarawi. Protsessti sho`lkemlestiriwdin` ken`islik ha`m waqti ayriqsha belgilik sistemasi 
sipatinda shig`adi, ma`nilik nagruzkag`a iye, kommunikativ jag`day komponenti esaplanadi. Solay etip,
partnerlardin` bir-birine ju`zlesip jaylasiwi kontakttin` payda boliwina ta`sir etedi, so`ylewshige diqqatti 
bildiredi, arqadan baqiriw keri ta`rtiptegi ma`nige iye boliwi mu`mkin. Qatnasti sho`lkemlestiriwdin` ayirim
ken`islik formalarinin` sa`wbettegi eki adam ushin da, massaliq auditoriyada da u`stinligi eksperimental 
da`lillengen.
Bul tarawdag`i bir qatar izertlewler kommunikativ jag`daylardin` ken`islik ha`m waqitliq konstantinin` 
o`zine ta`n toplamin u`yreniw menen baylanisli. Bul bo`leklengen toplamlar «xronotip» dep atalg`an. Misali,
«vagon jolawshisi» dep atalatug`in xronotip su`wretlengen. Qatnas jag`dayi o`zgesheligi bunda ayirim waqitlari 
ku`tilmegen ta`sir etiw na`tiyjelerin payda etedi-misali, eger bul «vagondag`i jolawshi» bolsa barliq waqitta da
tu`sindirip bolmaytug`in birinshi ushirasqan adamin`a ashilisiw. 


Vizual qatnas-bul da`slepki u`yreniw, intim qatnas penen baylanistirg`an ko`z benen kontakt. Biraq
ha`zirgi waqitta bunday izertlewler spektri biraz ken`irek-ko`z ha`reketi menen ko`rsetiletug`in belgiler. Qatnas 
jag`daydin` ken`irek diapazonina kiritiledi. Bunday qatnas yuristlerdi jumisqa aliwda a`hmiyetli ma`niske iye
bolip, bunday talqilawlar seminar sabaqlarinda talqilanadi. 


Qatnas o`z-ara baylanis sipatinda Qatnastin` interaktiv ta`repi adamlardin` birgelikte jumislardi
sho`lkemlestiriwinde ko`rinedi. Bul is-ha`reket boyinsha bilim ha`m ideyalar menen bo`lisiw erisilgen o`z-ara 
tu`siniw birgeliktegi is-ha`reket.
Bul is-ha`rekette bir waqittin` o`zinde ko`plegen adamlardin` qatnasiwi, ha`r kim og`an o`z u`lesin 
qosiwi kerek ekenligin bildiredi. Bul o`z ara baylanis birgeliktegi is-ha`reketti sho`lkemlestiriw sipatinda
o`zinshe tu`siniw mu`mkinshiligin beredi. 
Psixologiyada barliq mu`mkin bolg`an tu`rler eki qarama-qarsi tu`rlerge bo`linedi- kooperatsiya
(birgelikte islew) ha`m konkurentsiya (konflikt). Kooperatsiya birgeliktegi is-ha`reket, toparliq maqsetke 
erisiwdi sho`lkemlestiriwge mu`mkinshilik beretug`in birgeliktegi ha`reket. Konflikt-bul birge ha`reket etiw
sub`ektlerinin` bir-birine qarama-qarsi bag`darlang`an maqsetler, qizig`iwshiliqlar, pozitsiyalar, ko`z-
qaraslardin` soqlig`isiwi. Da`stu`riy tu`rde konflikt o`z ara baylanisinin` negativ tipi sipatinda qaraladi. Ha`zirgi
waqitta psixologiyada konflikttin` pozitiv ta`replerin aniqlawshi ko`plegen izerlewler o`tkerilgen. Olardin` 
uliwma lozungi «Konflikt-bunday a`jayip mu`mkinshilik».