35
izotopi
12
C atomi massasining 1/12 qismiga teng bo’lgan massa atom birligi
(m.a.b.) qabul qilingan.
Ko’pchilik kimyoviy elementlarda massasi turlicha bo’lgan atomlar bo’ladi.
Shu sababli: elementning tabiiy izotoplar tarkibidagi atomi o’rtacha
massasining
uglerod
12
C atom massasining 1/12 qismiga nisbatiga teng kattalik kimyoviy
elementning nisbiy atom massasi (Ar
r
) deyiladi.
Elementlarning nisbiy atom massaslari (uni «atom massa»
deb atalsa ham
bo’ladi) Ar
r
bilan belgilanadi, bunda indeks r – inglizcha relative nisbiy so’zining
bosh harfidir. A
r
(H) , A
r
(O), A
r
(C) yozuvlar vodorodning nisbiy atom massasi,
kislorodning nisbiy atom massasi va uglerodning nisbiy atom massasini bildiradi.
Masalan,
A
r
(H) =
кг
кг
26
27
10
993
,
1
12
/
1
10
674
,
1
= 1,0079 ;
A
r
(O) =
кг
кг
26
26
10
993
,
1
12
/
1
10
667
,
2
= 15,9994;
Nisbiy atom massa – kimyoviy elementning asosiy harakteristikalaridan
biridir. Atom massalarning hozirgi qiymatlari D.I.
Mendeleevning elementlar
davriy sistemasida berilgan.
Moddaning tabiiy izotoplar tarkibidagi molekulasi o’rtacha massasining
uglerod
atomi
12
C massasining 1/12 qismiga nisbatiga teng qiymat moddaning
nisbiy molekulyar massasi M
r
deyiladi.
Nisbiy molekulyar massa son jihatdan
modda molekulasi tarkibiga
kiradigan barcha atomlar nisbiy atom massalarining yig’indisiga teng. Uni
moddaning formulasidan oson hisoblab topish mumkin. Masalan, M
r
(H
2
O)
quyidagicha topiladi:
2 Ar (H) = 2
1,00797 = 2,01594
Ar (O) = 1
15,9994 = 15,9994
Mr (H
2
O) = 18,01534
Demak, suvning nisbiy molekulyar massasi 18, 01534 ga yoki yaxlitlaganda
18 ga teng.
36
Nisbiy molekulyar massa berilgan modda molekulasining massasiga
12
C
atomi massasining 1/12 qismidan necha marta katta ekanligini ko’rsatadi. Masalan,
suvning molekulyar massasi 18 ga teng. Bu degan so’z,
suv molekulasining
massasi
12
S atom massasining 1/12 qismidan 18 marta katta demakdir. Nisbiy
molekulyar massa ham – moddalarning asosiy harakteristikalaridan biridir.
Dostları ilə paylaş: