19.2. Psixodiaqnostik metodikaya olan tələblər
Sözün qısası, psixoloci uyğunluq o zaman pozulur ki,
sən başqa adamlara onlar haqqında əslində nə fikirləşdiyini deyirsən.
V.Konetskiy. Komediyanın sonunun başlanğıcıı.
Psixodiaqnostik metodikanın əsas tipləri. Oxuculara təqdim olunan
testlərin praktiki tipologiyası üçün əsas qismində V.V.Stolin və
A.Q.Şmelev tərəfindən təsvir edilmiş prinsip seçilib. O, testin əsasında
duran metodik üsulların fərqlərinə əsaslanıb:
1)
Yerinə yetirilməsində sınaqdan keçirilənin verilən tap-
ş
ırıqlara doğru cavab verməli olduğu obyektiv testlər. Bir qayda
olaraq bu qabiliyyətlərin (intellekt, yaddaş, diqqət və baş-
qalarının) qiymətləndirilməsinə yönəlmiş metodikalardır;
2)
Standartlaşdırılmış özünə hesabat vermələr: sorğu testləri,
açıq sorğular və şkala sorğuları;
3)
proyektiv metodikalar;
4)
aparat metodikaları;
5)
dialoq metodikaları;
Metodikanın bu tiplərinə daha geniş şəkildə baxaq:
1.
Obyektiv testlər. Daha çox intellekt testi istifadə olunur.
onların yerinə yetirilməsi zamanı sınaqdan keçrilən məntiqi,
hesab və məkan tapşırıqlarını həll etməlidir. Obyektiv testlərin
çoxunda tapşırığın yerinə yetirilməsi müddəti məhduddur.
2.
Standartlaşdırılmış özünə hesabat vermələr.
1) Test sorğular daha çox kadr işində istifadə olunur. Sorğular
373
(birölçülü və çoxölçülü/çoxfaktorlu) bir neçə psixoloji əlaməti birdən
qiymətləndirməyə imkan verir. Çoxölçülü sorğularda hər bir ölçülən
ə
lamət suallar qrupu (adətən, yeddi və daha çox) ilə təqdim olunur.
Çoxölçülü standartlaşdırılmış sorğulara misal olaraq məhşur MMPI və
Kettelin 16 PF testini, SPI göstərmək olar. Məzmun etibarı ilə sorğular
suallar siyahısı və ya verilmiş variantlarla sınaqdan keçirilənin onlara
reaksiyası (cavabları) ilə təsdiqləmələrdir («stimul vəziyyətləri»).
Cavabların mümkün variantları:
• «doğrudur» və ya «doğru deyil» (MMPI sorğusu);
• «bəli», «bəzən», «xeyr» (16 PF sorğusu).
2) Açıq sorğular anketlər, sualların siyahısı və ya işlənməsinin
xüsusi forması-kontent-analiz (yəni, cavabların müəyyən standart kate-
qoriyalara aid edilməsi) nəzərdə tutulan başa çatdırılmamış təkliflərdir.
Bu, Qərbdə professional uğurun proqnozlar metodunun ən məş-
hurlarından biri olan sınaqdan keçrilənin psixobioqrafiyasının öyrənil-
məsinə yönəlmiş bioqrafik sorğulardır. Daha geniş yayılanı «başa
çatdırılmamış təkliflər» adını alanlardır. Onlarda sınaqdan keçirilənlərə
frazaları ətraflı yazıb qurtarmağı təklif edirlər. Məsələn:
• Mənim işim hər şeydən əvvəl…
• Rəhbərlik tərəfindən firmanın əməkdaşlarında hər şeydən
çox qiymətləndirlən keyfiyyət…
3) Şkala texnikaları. Bəzi sorğularda sınaqdan keçirilənlərə
özünü bir və ya bir neçə şkala üzrə qiymətləndirmək təklif olunur.
SYS (subyektiv yoxlama sə viyyə si) metodikası.
Yoxlama lokusunun (yerinin) ölçülməsinə yönəlib (həyat fəa-
liyyətinin (iş, ailə, şəxslərarası münasibət və b.) müxtəlif sferalarında
öz üzərinə məsuliyyət götürməyə meyl).
Testin tə limatı:
aşağıda göstərilmiş 44 fikirin hər birini zəhmət
olmasa, -3-dən +3-ə qədər olan altı ballıq şkala üzrə qiymətləndirin.
Burada «-3» qiymətləndirməsi o deməkdir ki, «qətiyyən razı deyiləm»,
«+3» qiymətləndirməsi isə «tam razıyam» mənasına gəlir. Seçdiyiniz
cavab variantını blankda qeyd edin:
Sorğ unun fraqmenti:
1) Xidmət üzrə irəli çəkilmə qabiliyyətdən və insanın
səylərindən daha çox hadisələri uğurlu birləşməsindən asılıdır;
374
2) Boşanmaların böyük əksəriyyəti insanların biri-birinə
uyğunlaşmaq istəməməsindən baş verir;
3) Xəstəlik qəziyyə işidir, əgər qismətində xəstələnmək varsa,
daha heç nə edə bilməzsən;
Cavablar üçün SYS blankının fraqmenti:
Say
«Qətiyyən
razı
deyilə m»
»
»
»
«Razı
deyilə m»
«Çox
razı deyi-
lə m»
«Çox
razıyam»
«
«
«
«
Razı-
yam»
»
»
»
«Tamami-
lə razıyan
1
-3
-2
-1
1
2
3
2
-3
-2
-1
1
2
3
3
-3
-2
-1
1
2
3
4
-3
-2
-1
1
2
3
5
-3
-2
-1
1
2
3
stənilən ölçü vasitəsi kimi standartlaşdırılmış sorğuların güclü
və zəif tərəfləri var.
Üstünlükləri:
• Qrup təftişi zamanı istifadədə rahatdır (asanlıqla tirajı təyin
olunur, nəticələrin doldurulma üzrə dəqiq yazılı təlimata,
işlənməyə və təfsirə malkdir); asanlıqla kompüterləşdirilir;
• Xüsusi psixoloji təhsilə malik olmayan kadr bölməsinin əmək-
daşı testdən keçirməni apara bilər;
• Nəticələrin işlənməsi və təfsiri sadədir, xeyli dərəcədə zaman
sərfi və uzunçəkən xüsusi hazırlıq tələb etmir. Çoxölçülü
şə
xsiyyət sorğuları bir qayda olaraq, sınaqdan keçirilənin
tam psixoloji portretini əldə etməyə imkan verir. Bundan
başqa, belə sorğuların şkalaları adətən, bu və ya digər dərə-
cədə ixtisasın bir çoxunun psixoqramması ilə maraqlı bir
surətdə kəsişir. Sonuncu çoxölçülü sorğuların «test bata-
reyalarına» tez-tez daxil olmasının əsas səbəbidir.
Adətən,standartlaşdırılmış sorğular müxtəlif sosial demoqrafik
xarakteristikalara malik şəxslər üçün statistik normalar yığımına malik
olur. Bu, sınaqdan keçirilənlərin psixoloji keyfiyyətlərini maksimal
dəqiqliklə qiymətləndirməyə imkan verir.
Çatışmazlıqları:
• Sorğu testin şkala strukturunun nəzərdə tutduğundan
daha çox sınaqdan keçirilənlər barədə informasiya vermir;
375
• Əgər sınaqdan keçirilənin nəticəsi orta qiymət
sərhədləri daxilindədirsə, dolğun təfsirlə problemlər əmələ gəlir.
Bu səbəbdən Kettel sorğusunun 16 şkalasının yarısından çoxu
bəzən «işləmir»;
• Çoxölçülü şəxsiyyət sorğuları bir neçə yüz sualı
özündə ehtiva etdiyindən keçirilməsinə xeyli vaxt sərfiyyatı
tələb edir;
• Bəzi standartlaşdırılmış sorğuların məşhurluğu və
populyarlığı onların qanuniliyinin aşağı düşməsinə gətirib çıxarıb.
3. Proyektiv metodikalar. Bu metodikalar sınaqdan keçirilən
təsəvvür prosesində işə düşür. Proyekt testlərinin təlimatı insanı veril-
miş stimul situasiyasında özünü «proyeksiya etməyi» və onun əsasında
mətn, şəkil, hekayə, emosional vəziyyət və s. qismində bəzi fərdi məh-
sul yaratmağa imkan verir. Belə hesab olunur ki, belə məhsul özündə
xarakterin xüsusiyyətlərini və sınaqdan keçirilənin motivasiyalı-də-
yərlər sferasını daşıyır.
Proyektiv metodikanın nəticələrinin analiz və təfsiri müəyyən
təcrübə və hazırlıq tələb edir.
Geniş məlum olan və kadr işində tez-tez istifadə olunan Lyü-
ş
erin rənglər seçimi və mövcud olmayan heyvanın rəsmi kimi proyektiv
testlər var. Onlar şəxsin psixoloji xüsusiyyətləri ilə rəng üstünlüyü
(birinci halda) və qrafik özünütəsvirlə (ikinci halda) aşkar edilmiş
ə
laqələrə əsaslanıb.
Təlimatın özünəməxsusluğu və proyektiv testlərin stimul hal-
ları, sınaqdan keçirilənin yaradıcılıq əsaslarına apelyasiya belə meto-
dikaları onların «test batareyalarına» daxil edilməsi bxımından məq-
sədyönlü edir. Proyektiv metodikaların çoxu şəxsin motivasiya sferasını
öyrənmək üçün istifadə olunur.
4. Aparatura metodikaları. Sınaqdan keçirilənin fərdi psixoloji
xüsusiyyətlərin öyrənilməsi üçün xüsusi aparaturalarının istifadəsini
nəzərdə tutur. Bir qayda olaraq, aparat metodikalarının köməyi ilə
yüksək əsəb fəaliyyətinin xüsusiyyətləri (reaksiyanın sürəti, sinir siste-
minin dinamik xarakteristikası) və yüksək psixi funksiyalar (yaddaşın
xüsusiyyətləri, diqqət, qavrayış) qiymətləndirilir. Bu parametrlər ope-
ratorların və sürücülərin professional psixoloci seçimi zamanı xüsusi ilə
vacibdir.
Aparatura metodikaları ilə müəyyən oxşarlıqlara komüter
testləri malikdir.
376
5. Dialoq metodikaları. Psixodiaqnost və sınaqdan keçirilənin
birbaşa ünsiyyətini nəzərdə tutur. Bu texnikalar yüksək kommunikativ
səriştəlilik tələb edir. Diaqnostik texnikanın variantı nəticələrin
dəqiqləşdirildiyi və əvvələr yerinə yetirilmiş testlərin nəticələrinə görə
irəli sürülmüş hipotezaların yoxlanıldığı psixoloji müayinənin
nəticələrinə əsasən söhbətdir. Söhbətlə bir vaxtda sınaqdan keçirilənə
etika baxımından mükəmməl formada qısa əks əlaqə təqdim oluna bilər.
Psixoloji testlərin verbal (şifahi) və qeyri verbal metodikaları-
nın ayrılmasına əsaslanmış təsnifatı mümkündür. Birinci tip metodikada
stimul vəziyyətin verilərkən aktiv şəkildə verbal (şifahi) aparatdan
istifadə olunur. Qeyri- verbal aparatlarda onu şəkillər, səslər və b. əvəz
edir. hesab oluunur ki, bu halda sınaqdan keçirilənin məna sferası onun
anlayışında və cavabında minimal təhrifləri özünda cəmləşdirir. Bundan
başqa qeyri verbal testlər daha az dərəcədə mədəni təsirlər və
sterotiplərə məruz qalır. Bu xaricdən bizim ölkəmizə bir sıra qeyri
verbal metodikaların, o cümlədən, M. Lyüşerin geniş yayılmış rənglərin
seçimi testinin birbaşa keçməsinə əsas olub.
Verbal metodikalara standartlaşdırılmış və şkala testlərinin
böyük əksəriyyətini aid etmək olar.
Psixodiaqnostik metodikaların digər təsnifat variantı ierarxik sinif-
lərin, şəxsin öyrənilməsinə blok yanaşmada reallşadırılan şəxsin psixoloji
keyfiyyətlərinin səviyyələrinin ayrılmasına əsaslanıb (şəkil 19.1):
• Yüksək əsəb fəaliyyətinin, temperamentin xüsusiyyətləri;
• Yüksək psixiki funksiyaların (yaddaşın, təfəkkürün, qav-
rayışın, diqqətin);
• Xarakteroloji keyfiyyətlərin (sosial-psixoloji xarakteristikanın,
yoxlama lokusunun, həyəcan səviyyəsinin və s.);
• Motivasiyalı-dəyərlər xüsusiyyətlərinin.
Psixodiaqnostik metodikaların tətbiqi qaydaları. Təşkilatın-
sifarişçinin kadr xidmətində kadr konsultasiyasının əsas prinsiplərinə
uyğun olaraq işçi personalın qiymətləndirilməsi üçün hansı psixodiaq-
nostik metodikaların seçiləcəyi məsələsi geniş şəkildə müzakirə olun-
malıdır. Daha sonra konsultasiya prosesində psixodiaqnostik prosedur-
ların istifadə zərurətinə qayıdaraq öz təkliflərini müzakirə etməkdir.
Müzakirənin özünü maksimal dərəcədə açıq şəkildə qurmaq arzuedi-
ləndir. Bunun üçün prosedur kompleksinin tam görüntüsündə və onun
hər bir hissəsində ayrıca olaraq təfərrüatı ilə dayanmaq olar.
lkin baryerlərin aradan qaldırılmasının ən səmərəli üsulla-
377
rından biri əldə edilmiş nəticələrin sonrakı analizi ilə bir neçə və ya
bütün təklif olunan prosedurların nümayişidir. Bundan dərhal sonra
sifarişçinin nümayəndələri ilə konsultasiya prosesində psixodiaqnostik
prosedurların tətbiqinin etik tərəfini müzakirə etməyin nadir imkanı
meydana çıxır. Burada konsultant və sifarişçinin nümayəndələri
arasında məsuliyyətin bölünməsini aydınlaşdırmaq lazımdır. Konsultant
yoxlamanın nəticələrinin keyfiyyətinə və qiymətləndirilənlərin təhlükə-
sizliyinə tam cavab verir. Lakin işin keyfiyyətinə görə məsuliyyət və
yekun nəticə bölmənin rəhbərlərinə də ötrülür. Nəticənin keyfiyyətinə
nəzarət üçün o yadda saxlamalıdır ki, effektiv diaqnostik iş yalnız
aşağıdakı tələblər yerinə yetirildiyi halda mümkündür:
1) istifadə edilən testlər barəsində qanunilik, mötəbərlilik, ba-
rədə məlumatlar var, sınaqdan keçirilənlərin nəzərdə tutulan kate-
qoriyaları üçün statistik normalar mövcuddur;
2) metodik materiallar var (stimul materialları, blanklar, açarlar,
testdən keçirmənin prosedurlarının təsviri, nəticələrin işlənməsinin
alqoritmi, nəticələrin təfsirinin mətni və onların əsasında rəyin tərtib
olunması üzrə tövsiyələr);
3) metodikaların istifadəsi işçi personalın, maliyyə və zaman
sərfiyyatının seçim (qiymətləndirmə) meyarları baxımından əsaslan-
dırılıb;
4) verilmiş test və onun istifadəsinin məqsədyönlülüyü barədə
ekspert rəyi verə bilən ixtisaslı konsultantın varlığı;
5) şəxsi informasiyanın məxfiliyi, o cümlədən prosedur olaraq
(informasiyanın qorunması, ötrülməsi və istifadəsi qaydasının dəqiqləş-
dirildiyi xüsusi sənəd yaradılır, açara məhdud girişlə ilkin nəticələrin
xüsusi kodlaşdırılması tətbiq olunur) təmin edilir.
Mötəbər nəticələrin alınması, eləcə də professional etika düşün-
cəsi üçün lazım olan psixodiaqnostik metodların hərtərəfli istifadəsi
konsultantın və sifarişçinin nümayəndələrinin öz işlərində bir sıra
qaydalara əməl edəcəklərini nəzərdə tutur.
Psixodiaqnostik testlə rin istifadə si qaydaları:
• Kadr işində yalnız nəzəri cəhətdən yaxşı əsaslandırılmış və
praktiki cəhətdən yoxlanılmış metodikaları tətbiq etmək la-
zımdır;
378
• Testdən keçirmənin texnologiyasında olduğu kimi sınaqdan
keçirilən barəsində alınmış diaqnostik informasiya haqda da
mütləq professional sirrə əməl etmək;
• Partnyor əsasda yoxlanılanla münasibət qurmaq. Bu o demək-
dir ki, onların etimadından sui-istifadə etmək olmaz; diaqnostik
informasiyadan necə istifadə olunacağı və ona kimin girişinin
olacağı barədə mütləq xəbərdarlıq etmək lazımdır; test məlu-
matları üzrə sınaqdan keçirilənin informasiya alması üçün şə-
rait yaratmaq lazımdır;
• Sınaqdan keçirilən tərəfdən testin nəticələri haqda sorğu olar-
kən onun potensial imkanlarını xüsusi vurğulayaraq və mənfi
qiymətləndirmə mühakimələrindən qaçaraq müsbət şəkildə
informasiya təqdim etmək;
• Yüksək professional ixtisas tələb edən psixodiaqnostik və ana-
litik işə xüsusi təlim keçməyən, eləcə də professional etikanın
tələblərini pozan şəxsləri buraxmamaq.
Əlverişli psixoloji atmosfer yaratmaq, sınaqdan keçiriləndə
gərginliyi azaltmaq və test zamanı yekunda etibarlı nəticənin alınması
üçün aşağıdakı əsas qaydalara əməl etmək lazımdır:
•
Sınaqdan keçirilənlə əvvəlcədən tarixi, yoxlamanın vaxtını ra-
zılaşdırmaq, onun nə qədər davam edəcəyi barədə mütləq məlumat
vermək;
•
Testdən keçirmə lazımi sanitar-gigyenik normalara (bir sınaq-
dan keçirilən şəxsə düşən sahə 3 kvadrat metrdən az olmamalı, ha-
valandırma, pəncərə, xoş interyer və s. olmalı) əməl etməklə, te-
lefon və digər diqqət yayındıran məqamların yoxluğu ilə ayrıca
otaqda keçirmək lazımdır;
•
Testdən əvvəl sınaqdan keçirilənlə psixoloji ünsiyyət qurmaq,
bir daha testdən keçmək üçün lazım olan vaxt barədə məlumat ver-
mək, sınaqdan keçirilənin tapşırıqların öhdəsindən gəlmək qəbiliy-
yətində olmasına əminliyini ifadə etmək, alınmış informasiyaların
məxfi olduğunu, namizədin potensialını (o cümlədən gizli) aşkar
etməyə imkan verdiyini və təkcə kadr qərarının qəbulu üçün əsas
yox, həm də yeni iş yerində onun professional adaptasiyası zamanı
kömək olduğunu bildirmək vacibdir;
•
Sınaqdan keçirilənə nəticənin təfsiri barədə ətraflı məlumat
vermək lazım deyil, bu onların mötəbərlilik səviyyəsinə təsir
göstərə bilər və metodikanın devaldiziyasiyasına səbəb olacaq;
379
•
Sınaqdan keçirilən barədə partnyor mövqeyi tutmaq lazımdır
(«Biz sizinlə ümumi iş görürük, biz etibarlı informasiyanın
alınmasında maraqlıyıq və buna görə sizə minnətdar olarıq»), güc
mövqeyi ilə qarşılıqlı fəaliyyət (« ndi biz sizin barənizdə hər şeyi
biləcəyik!») yolverilməzdir;
•
Psixodiaqnostik yoxlama zamanı mehriban, nəzakətli olmaq
və zəruruət olduğu halda köməyə gəlməyə hazır olduğunu nümayiş
etdirmək lazımdır;
•
Test zamanı hər iş saatından bir 10 dəqiqəlik fasilə nəzərdə
tutmaq lazımdır;
•
Sınaqdan keçirilən tərəfindən testin nəticələrinə maraq gös-
tərilərkən bu informasiyanı şifahi konspekt xarakterli formada
təqdim etməyə hazırlığı ifadə etmək və bunun nə vaxt edilə
biləcəyini bildirmək lazımdır;
•
Yoxlama başa çatarkən sınaqdan keçiriləni gələcək qarşılıqlı
fəaliyyət (müddət,forma və b.) barədə informasiyalandırmaq və
mütləq görülmüş işə görə təşəkkür etmək lazımdır.
Sınaqdan keçirilənin testin yerinə yetirilməsi zamanı davranışı
onun fərdi psixoloji xüsusiyyətləri barədə əlavə informasiya mənbəyi
ola bilər.
19.3. Kadr psixodiaqnostikasına
irəli sürülən tələblər
Ovsunla qarı, ovsunla qoca
yan tərəfdən üçü – sizinkilər yoxdur,
Bubna Tuz, tabut şam ağacından
Atıcıdan mənə cavab ver.
L.Filatov. Atıcı Fedot haqqında.
Psixodiaqnostik işin nəticələrinə çoxsaylı subyektiv faktorlar
ə
həmiyyətli dərəcədə təsir göstərir. Qrafik formada onlar şəkil 19.2-də
göstərilib.
380
Şə
kil 19.2
Göstərilmiş sxemə daha ətraflı baxaq:
Professional dünyagörüş ü. Bu, diaqnostik işin nəticələrinə təsir
göstərən subyektiv faktorların ilk qrupudur. Mütəxəssisini professional
dünyagörüşü öz növbəsində diaqnostun aldığı təhsilin xüsusiyyətləri ilə
təyin olunur. Baza psixoloji təhsilin varlığı tətbiqi psixologiyanın
metodoloji əsaslarının dərindən başa düşülməsini və ali məktəblərdə
təhsil illərində mənimsənilmiş professional normaları və deontoloji
prinsipləri göstərə bilər. Dəyərlər sisteminə və mütəxəssisin inamına
professional mühit böyük təsir göstərir.
Fə rdi psixoloji xüsusiyyə tlə r. Bu, kadr psixodiaqnostikasının
işinə təsir göstərən subyektiv faktorların ikinci qrupudur. « nsan-insan»
ixtisas tipində vacib rolun mütəxəssisin şəxsiyyətinin oynadığına dair
haqlı fikir mövcuddur.
Kadr konsultasiyası mövqeyindən bu məsələyə baxaraq kon-
sultant-psixodiaqnostun professional effektivliyini yüksəldən bir neçə
fərdi-psixoloci keyfiyyəti qeyd etmək olar:
1) Motivasiyalı-dəyərlər xüsusiyyətləri:
• Humanist istiqamət;
•
nsanlara göstərilmiş maraq;
Кадр психодиагностикасы
Профессионал
дцнйаэюрцшц
• Тящсил
• Тяърцбя
• Профессионал
нормалар
• Профессионал
мцщит
• Профессионал
анлайышлар (дил)
системи
Фярди-психолоjи
хцсусиййятляр
• Диагностун
мотiвасийалы-дяйярляр
хцсусиййяти
• Характеро-лоjи
кейфиййятляр
• Габилиййят-ляр
(йцксяк психолojи
функсийалар)
• Tемпера-мент
Профессионал рол
• Технолоjи
тяcщизат
• Кадр
технолоэийасында
йер
• Диагностик
тапшырыгларын
сярщядляри кянарына
чыхыш (щалцстц
фяаллыг)
381
• Sonrakı professional və şəxsi inkişafa istiqamətlənmə;
• Səlahiyyətin ifadə olunmuş motivinin yoxluğu.
2) Xarakteroloji keyfiyyətlər:
• Davamlı müsbət özünüqiymətləndirmə;
• Kommunikativ keyfiyyətlərin inkişafı (ünsiyyətə meyl, müxtəlif
kateqoriyadan olan insanlarla ünsiyyət yaratmaq və saxlamaq bacarığı,
empatiyaya qabiliyyət, ətrafdakılarla konstruktiv partnyor münasibətlə-
rinin qurulmasına yönəlmə, rol repertuarının zənginliyi);
• Şəxsi məsuliyyətin yüksəldilmiş səviyyəsi;
• Psixoloji təzyiq barədə inadkarlıq;
• Emosional və ixtiyari özünə nəzarətin yüksək səviyyəsi;
• Qabaqcadan hasil olan qənaətin yoxluğu;
• Xeyirxahlıq.
3) Qabiliyyətlər:
•
nellektual inkişafın yüksək səviyyəsi (analizə göstərilən qa-
biliyyət və informasiyanın ümumiləşdirilməsi, intellektual çeviklik);
•
nformasiyanın defisiti (qıtlığı) şəraitində intellektual (diaqnostik)
məsələlərin həlli bacarığı;
• Sərbəst diqqətin inkişafı;
• Verbal inkişafın yüksək səviyyəsi (öz fikirlərini savadlı və
anlaşılan şəkildə ifadə etmək, mətn tərtib etmək bacarığı).
4) Temperament, yüksək əsəb fəaliyyətinin xüsusiyyətləri:
• Psixi proseslərin sürəti-ortadan aşağı olmayan.
Bundan başqa, psixodiaqnostika üzrə mütəxəssisdə müəyyən
şə
xsiyyət və həyat təcrübəsinin olması əhəmiyyətli hal daşıyır.
Psixodiaqnostun yuxarıda sadalanan keyfiyyətləri «ideal»
mütəxəssisi təsvir edir. Real həyatda uğurlu mütəxəssis bir çox hallarda
eyni şəxsiyyət əlamətlərini digərləri ilə nadir uyğunlaşdırma və kom-
pensasiya hesabına professional fəaliyyətin fərdi üslubunu formalaşdırır.
Lakin belə kompensasiyalarda müəyyən məhdudiyyətlər var.
Bununla əlaqədar olaraq psixodiaqnost ixtisasına əks psixoloji
göstərişləri bir-bir saymaq lazımdır:
• Aşağı salınmış özünü qiymətləndirmə;
• Yetərsiz yüksək intellektual səviyyə;
• Azaldılmış mədəni səviyyə;
• Aqressivlik.
Dostları ilə paylaş: |