Heyət n darə ed lm



Yüklə 4,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə44/54
tarix05.03.2017
ölçüsü4,61 Mb.
#10133
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   54

Konflikt mərhələləri Konfliktin aşağıdakı mərhələləri var (şəkil 20.2) 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

   



 

 

 



 

 

 



1.  Üz-üzə  gəlmə  (hərbi)-tərəflər  başqasının  marağını  ləğv  etmək  he-

sabına öz maraqlarını təmin etməyə çalışırlar (onların təsəvvüründə bu 

ya  digər  subyektin  öz  marağından  könüllü  və  ya  məcburi  imtinası,  ya 

onun  öz  marağı  olması  hüququndan  məhrum  etmək,  ya  da  başqa 

marağın daşıyıcısını məhv etməklə təmin olunur, sonuncuda təbii olaraq 

marağın  özü  məhv  olur  və  nəticə  etibarı  ilə  öz  marağının  ödənilməsi 

təmin olunur). 

                                            

33

  Bax: Eremin B.L. Konfliktlərin həll olunması yollarının seçimi // Reforma. 



№ 1. 1997 

Мярщяля 2. 

Компром

исс (сийаси) 



 

Мярщяля 3. 

Цз-цзя 

эялмя 


(щярби) 

 

Мярщяля 1. 



Комму-

никатив 


(идаряетмя

 



 

402 


 

2.  Kompromiss  (siyasi)-tərəflər  imkanlarına  görə  gedişində  hər  bir 

subyektin  fərqlənən  maraqlarının  ümumi  kompromisə  gedilməsi  ilə 

ə

vəzlənən  danışıqlar  vasitəsi  ilə  öz  maraqlarına  çatmağa  çalışırlar  (bir 



qayda  olaraq  hər  bir  tərəf  burada  maksimal  olaraq  öz  fərdi  marağını 

təmin etməyə çalışır).   

3.  Kommunikativ  (idarəetmə)  -  kommunikasiya  quraraq  tərəflər 

maraqlarının  əlavə  təminatına  çalışaraq,  cəmiyyət,  fərq  baxımından 

yalnız qeyri qanuni olanları ləğv edərək, təkcə konfliktin subyektlərinin 

özlərinin  yox,  həm  də  onların  maraqlarının  hökmranlığına  əsaslanan 

razılıq əldə edirlər (ya bu və ya digər marağa və onun cinayət təqibinə, 

korporativ  qadağalarına,  müqəssirləri  adminstrativ  cəzalarla  hədələyən 

hüquqi  qadağa,  ya  da  qanunvericiliyin,  bu  və  ya  digər  marağa,  fərqə 

qüvvədə olma və ya qadağa hüququ verən firma təlimatları sistemi). 

Konflikt üz üzə gəlmə (hərbi) mərhələdən başlayır və kommu-

nikativ  (idarəetmə)  mərhələsində  qurtarır.  Beləliklə  konflikti  subyekt-

lərin üzləşmədən kompromisə olan qarşılıqlı əlaqələrinin inkişaf prosesi 

kimi də müəyyən etmək olar var (şəkil 20.3).   

Konfliktin  gedişinə  görə  subyektlərin  qarşılıqlı  əlaqəsi  üzləş-

mədən bizim kommunikasiya adlandırdığımız hala kimi dəyişilir. 

Kommunikasiya-aşağıdakı  əlamətlərlə  xarakterizə  olunan  sub-

yektlərin informasiyalı qarşılıqlı ədaqəsidir: 

1) qarşılıqlı əlaqə iştirakçılarının müstəqilliyi ilə; 

2)  onların  maraqlarının  və  dəyərlər  istiqamətinin  müstəqilliyi  ilə 

(ardıcıl  olaraq  qarşılıqlı  əlaqə  predmeti  və  ona  münasibət  barədə 

təsəvvürlər); 

3) bərabərhüquqlu informasiya mübadiləsi kanalının texnoloci təminatı ilə; 

4)  vəziyyət  və  qarşılıqlı  əlaqənin  predmeti  barədə  informasiya  tam-

lığının bərabər səviyyəsinin texnoloci təminatı ilə. 

Qeyd etmək lazımdır ki, bir mərhələnin texnologiyası (müvafiq 

olaraq hərbi, siyasi və idarəeimə) öz mərhələsində olmayanda istənilən 

nəticəni  vermir.  Lakin  mərhələ  texnologiyalarının  özləri  də  strateci 

olaraq  növbəti  mərhələlər  (uzunmüddətli  perspektivdə  qaçılmaz  olan-

lar)  nəzərə  alınmaqla  qurulmursa  və  sonuncu  mərhələdən  texnologiya 

ilə tamamlanmırsa, konfliktin optimal gedişini təmin etmirlər.   

 

 



 

 


 

 

 



403 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

Şə



kil 20.3 

 

Böhran-subyektlərin  konfliktli  qarşılıqlı  əlaqə  prosesinin  lən-



gimə  mərhələsidir.  Bu,  konfliktin  mərhələlərindən  birinin  daxilində 

ə

mələ  gələn  yalançı  fazadır,  yəni,  mərhələdən  mərhələyə  irəliləyən 



keçidin baş vermədiyi subyektlərin bu cür qarşılıqlı əlaqəsidir (məsələn, 

uzunmüddətli  olaraq  bir  mərhələdə  ləngimə,  dağıdıcı  düyün,  mərhələ 

staqnasiyası,  ya  da  hətta  əvvəlki  mərhələyə    qayıdış).  Qeyd  etmək 

lazımdır  ki,  bu  həm  də  gərginliyin  əmələ  gəlməsinə  gətirib  çıxarır. 

Onun  aradan  qaldırılması böhranın,  yəni,  konfliktin  inkişafının  davam 

etməsinə rəf edilməsinə kömək edir. 



Konfliktin  idarə  edilməsi-konfliktli  qarşılıqlı  əlaqənin  inkişa-

1111    


2222    

    


    

 

404 


 

fının təmin edilməsi üzrə fəaliyyətdir, yəni, konflikti idarə etmək özünü-

tənzimləmə  üçün  ona  maksimal  imkanları  təmin  etmək  və  böhrandan 

növbəti mərhələyə çıxışa kömək etmək deməkdir. 

Konfliktin  idarə  edilən  yox,  özütənzimlənən  olduğunu  hesab 

etmk  daha  dəqiq  olardı  (o,  sonuncu  mərhələyə  keçməyənə  qədər 

subyektlər  tərəfindən  dərk  edilən  maraqların  və  dəyərlərin  fərqi  ləğv 

edilmədiyindən konflikt məhvedilməzdir).Bu səbəbdən «idarəetmənin» 

mövcud  təriflərinə  ciddi  əməl  edilərsə,  onda  konflikt  «idarəolunmaz-

dır». Lakin onun inkişafının müxtəlif mərhələlərində bizim şərti olaraq 

idarəolunan hesab etdiyimiz konfliktin böhransız inkişafına səbəb olan 

(onu təmin edən) fəaliyyət də mümkündür.   

Yenidən  bu  paraqrafda  ilk  qoyulmuş  suallardan  birini 

xatırlayaq: 

-Konfliktsiz insan və ya təşkilat mövcud ola bilərmi? 

-Bəli,  əgər  öz  qarşılıqlı  əlaqələrində  onlar  yalnız  iki  damcı  su 

kimi özlərinə oxşayan (şüura kimi)    subyektlərlə qarşılaşırlarsa. 

-Bəli, əgər təşkilatda eyni maraqlarla və dəyərlər istiqaməti ilə 

eyni  funksional  yeri  tutan,  sosial  və  ya  xidməti  iyerarxiyada  müxtəlif   

pilləni tutmayan insanlar işləyirsə. 

-Belə həyat kimə lazımdır? 

-Belə təşkilat lazımdırmı? 

-O mümkündürmü? 

Fərqlər  daimidir,  oxşarlıq  anidir.  Bu  səbəbdən  bizim  üçün 

konflikt yaşama mühiti və inkişafın dəyişməz şərtidir. 



 

20.5. Destruktivliklə necə olmaq lazımdır? 

 

Savaof Baaloviç çox hökmdar bir adam idi. O hər şeyi edə bilirdi.Və o 



zaman heç nə edə bilmirdi. Çünki onun şərti o idi

 

ki, möcüzə heç kimə 



zərər gətirməsin. 

A. və B.Struqatskiye. Bazar ertəsi şənbədən başlayır 

 

« ki» alan məktəblinin fikrincə o destruktivdir. Xüsusən də əgər 

axşam  valideynləri  tərəfindən  tənbeh  edilibsə.  Müəllimin  fikrincə  o 

konstruktivdir, axı pis qiymət təhsilin yaxşılaşdırılması üçün stimuldur. 

Ə

slində  isə  proseslər  belə  davam  edərsə,  sonradan  şagirdin  özü  də  bu 



asılılığı görür, qəbul edilməz olmasına baxmayaraq, «iki» onun nöqteyi 

nəzərindən  konstruktiv  olur.  Çoxları  məhz  ciddi  müəllimləri  xoşduqla 

xatırlayır. Yox əgər pis qiymət alan yeniyetmə özünə qapılırsa, dərsləri 


 

 

 



405 

ilə  məşğul  olmaqdan  yayınırsa,  evdə  və  məktəbdə  münasibətlərini 

korlayır, onda müəllim də verilmiş «iki»ni konstruktiv hesab etmir.   

Konfliktin destruktivliyi subyektiv olan xarakteristikadır.   

Ə

gər metodların nəticəsində konflikt irəli gedən inkişaf yerinə 



böhrana  keçibsə,  onda  metodların  destruktivliyi  haqda  danışmaq  olar. 

lkin  mərhələlərin  texnologiyalarına  uyğun  gələn  destruktiv  metodlar 

sonrakı  mərhələlərdə  tətbiq  oluna  biləndir.  Məsələn,  üz-üzə  gedən, 

hərbi  metodlar  siyasi  və  idarəetmə  mərhələlərində,  siyasi  metodlar  isə 

idarəetmə  mərhələlərində  destruktivdir.  Lakin  idarəetmə  metodları  bir 

qayda  olaraq  optimallıqdan  uzaq  olmalarına  baxmayaraq,  ilkin 

mərhələlərdə  destruktiv  olmayacaqlar.  Hər  bir  mərhələdə  yalnız  qarşı-

lıqlı  əlaqənin  kommunikasiyaya  keçirilməsi  şərtilə  məxsusi  mərhələ 

metodları  daha  çox  konstruktivdir.  Əsas  maneənin-digər  subyektin 

aradan qaldırılmasına yönəlmiş qələbə sonluğuna qədər müharibə üçün 

hərbi  metodların  istifadəsi  istənilən  şərtlər  daxilində  destruktivdir, 

çünki  o,  konflikti  qanlı  dağıntılara,  sonsuz  qanlı  qisasa  çevirərək,  onu 

böhran ilməsinə keçirir. 

Öz növbəsində konfliktin özünü də əgər böhranlardan qaçmaq 

mümkün olmursa, destruktiv adlandırmaq olar. Ancaq istənilən konflikt 

öz  təbiətinə  görə  inkişaf  vasitəsi  kimi  konstruktivdir.  Böhransız  keçən 

konfliktlər də olur. Lakin o da doğrudur ki, belə konfliktlər çox nadirdir 

və  onlar  çox  yüksək  səviyyəli  intellektual  və  kommunikativ  mədəniy-

yəti olan təşkilatlar üçün xarakterikdir.     

Böhran

-subyektlərin konfliktli qarşılıqlı əlaqə prosesinin ləngi-

mə mərhələsidir. Bu, konfliktin mərhələlərindən birinin daxilində əmələ 

gələn  yalançı  fazadır,  yəni,  mərhələdən  mərhələyə  irəliləyən  keçidin 

baş  vermədiyi  subyektlərin  bu  cür  qarşılıqlı  əlaqəsidir  (məsələn, 

uzunmüddətli  olaraq  bir  mərhələdə  ləngimə,  dağıdıcı  düyün,  mərhələ 

staqnasiyası,  ya  da  hətta  əvvəlki  mərhələyə  qayıdış).  Qeyd  etmək  la-

zımdır ki, bu həm də gərginliyin əmələ gəlməsinə gətirib çıxarır. Onun 

aradan  qaldırılması  böhranın,  yəni,  konfliktin  inkişafının  davam 

etməsinə rəf edilməsinə kömək edir. 

Beləliklə, konfliktin idarə edilməsi-konfliktli qarşılıqlı əlaqənin 

inkişafının  təmin  edilməsi  üzrə  fəaliyyətdir,  yəni,  konflikti  idarə  etmə

özünütənzimləmə  üçün  ona  maksimal  imkanları  təmin  etmək  və 

böhrandan növbəti mərhələyə çıxışa kömək etmək deməkdir.

 

Konfliktin  idarə  edilən  yox,  özütənzimlənən  olduğunu  hesab 



etmək daha dəqiq olardı (və hələlik o, sonuncu mərhələyə keçməyəcək, 

 

406 


 

subyektlər  tərəfindən  dərk  edilən  maraqların  və  dəyərlərin  fərqi  ləğv 

edilmədiyindən konflikt məhvedilməzdir). Bu səbəbdən «idarəetmənin» 

mövcud  təriflərinə  ciddi  əməl  edilərsə,  onda  konflikt  «idarəolun-

mazdır».  Lakin  onun  inkişafının  müxtəlif  mərhələlərində  bizim  şərti 

olaraq  idarəolunan  hesab  etdiyimiz  konfliktin  böhransız  inkişafına 

səbəb olan (onu təmin edən) fəaliyyət də mümkündür.   

Yenidən  bu  paraqrafda  ilk  qoyulmuş  suallardan  birini  xatır-

layaq: 

- Konfliktsiz insan və ya təşkilat mövcud ola bilərmi? 



- Bəli, əgər öz qarşılıqlı əlaqələrində onlar yalnız iki damcı su 

kimi özlərinə oxşayan (şüura kimi) subyektlərlə qarşılaşırlarsa. 

- Bəli, əgər təşkilatda eyni maraqlarla və dəyərlər istiqaməti ilə 

eyni  funksional  yeri  tutan,  sosial  və  ya  xidməti  iyerarxiyada  müxtəlif   

pilləni tutmayan insanlar işləyirsə. 

- Belə həyat kimə lazımdır? 

- Belə təşkilat lazımdırmı? 

-O mümkündürmü? 

Fərqlər  daimidir,  oxşarlıq  anidir.  Bu  səbəbdən  bizim  üçün 

konflikt yaşama mühiti və inkişafın dəyişməz şərtidir. 



 

Destruktivliklə necə olmaq lazımdır? 

« ki» alan məktəblinin fikrincə o destruktivdir. Xüsusən də əgər 

axşam  valideynləri  tərəfindən  tənbeh  edilibsə.  Müəllimin  fikrincə  o 

konstruktivdir, axı pis qiymət təhsilin yaxşılaşdırılması üçün stimuldur. 

Ə

slində  isə  proseslər  belə  davam  edərsə,  sonradan  şagirdin  özü  də  bu 



asılılığı görür, qəbul edilməz olmasına baxmayaraq, «iki» onun nöqteyi 

nəzərindən  konstruktiv  olur.  Çoxları  məhz  ciddi  müəllimləri  xoşluqla 

xatırlayır. Yox əgər pis qiymət alan yeniyetmə özünə qapılırsa, dərsləri 

ilə  məşğul  olmaqdan  yayınırsa,  evdə  və  məktəbdə  münasibətlərini 

korlayır, onda müəllim də verilmiş «iki»ni konstruktiv hesab etmir.   

Konfliktin destruktivliyi suyektiv olan xarakteristikadır.   

Ə

gər metodların    nəticəsində konflikt irəli gedən inkişaf yeri-



nə böhrana keçibsə, onda metodların destruktivliyi haqda danışmaq olar. 

lkin  mərhələlərin  texnologiyalarına  uyğun  gələn  destruktiv  metodlar 

sonrakı  mərhələlərdə  tətbiq  oluna  biləndir.  Məsələn,  üz-üzə  gedən, 

hərbi  metodlar  siyasi  və  idarəetmə  mərhələlərində,  siyasi  metodlar  isə 

idarəetmə  mərhələlərində  destruktivdir.  Lakin  idarəetmə  metodları  bir 

qayda olaraq optimallıqdan uzaq olmalarına baxmayaraq, ilkin mərhə-



 

 

 



407 

lələrdə  destruktiv  olmayacaqlar.  Hər  bir  mərhələdə  yalnız  qarşılıqlı 

ə

laqənin  kommunikasiyaya  keçirilməsi  şərtilə  məxsusi  mərhələ 



metodları  daha  çox  konstruktivdir.  Əsas  maneənin-digər  subyektin 

aradan qaldırılmasına yönəlmiş qələbə sonluğuna qədər müharibə üçün 

hərbi  metodların  istifadəsi  istənilən  şərtlər  daxilində  destruktivdir, 

çünki  o,  konflikti  qanlı  dağıntılara,  sonsuz  qanlı  qisasa  çevirərək,  onu 

böhran ilməsinə keçirir. 

Öz növbəsində konfliktin özünü də əgər böhranlardan qaçmaq 

mümkün olmursa, destruktiv adlandırmaq olar. Ancaq istənilən konflikt 

öz  təbiətinə  görə  inkişaf  vasitəsi  kimi  konstruktivdir.  Böhransız  keçən 

konfliktlər də olur. Lakin o da doğrudur ki, belə konfliktlər çox nadirdir 

və  onlar  çox  yüksək  səviyyəli  intellektual  və  kommunikativ  mədə-

niyyəti  olan  təşkilatlar  üçün  xarakterikdir  (istər  korporativ,  istərsə  də 

hər  bir  əməkdaşın,  ilk  növbədə  isə  adminstrasiyanın),  həm  də 

cəmiyyətin özü inkişafın o qədər yüksək səviyyəsində olmalıdır,   

Lakin  məhdudlaşdırılmış  müvəqqəti  intervalda  konfliktləri 

«təşkilatın  məqsədlərinə  çatılmasında  mane  yaratması  və  ya  yarat-

maması»  əsasına  görə  konstruktiv  və  destruktiv  şəkildə  təsnifat-

landırmaq  olar.  Təsnifatlandırmanın  bu  tipi  firma  fəaliyyətinin  lahiyə 

tipi  zamanı  yolveriləndir  (yəni,  «lahiyənin  həyata  keçirilməsi»  meyar-

larına uyğun gəlir), 

«Arzuedilməz  konfliktlər»  barəsində  də  danışmaq  olar.  Fərq 

xüsusunda bu konfliktlər konkret lahiyələrin realllaşması üçün mövcud 

deyil,  lakin  bütövlükdə  təşkilatın  resurslarının  xərclənməsinə  gətirib 

çıxarır,  bununla  belə,  konfliktin  təşkilatın  fəaliyyətinə  kömək  etdiyini 

və  ya  mane  olduğunu  onun  başa  çatmasından  sonra  demək  olar,   

Deməli,  bizə  bir  şey  qalır:  konfliktdə  yaşamağı,  işləməyi  və  istirahət 

etməyi öyrənmək.   



 

20.6.Konflikt nə vaxt başlayır? 

 

Otello: Aldanan o insandır ki, kimə deyiblər ki, o aldanıb 



Ş

ekspir 

 

Konflikt,  qarşaılıqlı  əlaqədə  olan  subyektlərdən  biri  (heç  ol-

masa)  öz  maraqlarının,  maraqlardan  dəyər  meylinin,  digər  subyektin 

dəyər istiqamətinin fərqini dərk etdiyi andan və ya bu fərqləri hələ dərk 

etmədən  öz  maraqlarının təmin  edilməsinə  görə (yəni fərq  xüsusunda) 


 

408 


 

birtərəfli fəaliyyətə başladığı andan başlanır.   

Ə

gər  fərq  mövcuddursa,  lakin  subyektlər  onu  dərk  etmirsə, 



onda  biz  eskalasiyasından  (meydana  gəlməsindən)  sonra  konfliktdən 

ə

vvəlki  mərhələ  adlandırılan  potensial  konfliktlərin  bir  növü  ilə  qar-



ş

ılaşmış oluruq.   

Gərginliyin konfliktdən əvvəl meydana çıxması ilə bağlı yanlış 

fikir mövcuddur. Onu hiss etdikdən dərhal sonra isə profilaktikası və ya 

xəbərdarlığı ilə məşğul olmaq lazımdır. Ancaq təəssüf ki, bu cür hal heç 

kimə müyəssər olmayıb. Axı profilaktika hələ başlamayan konfliktlə işi 

nəzərdə  tutur.  Gərginlik  isə  insanların  şüurunda  müxtəlif  maraqlar, 

qarşılıqlı  əlaqədə  olan  subyektlərin  dəyərləri  arasında  ziddiyyət 

duyğusunun  əmələ  gəldiyi  və  onları  başqasının  hesabına  olmayaraq 

məhdud  resurs  imkanları  ilə  təmin  etmək  zamanı  əmələ  gəlir.  Yəni 

konflikt  artıq  başlananda  yatalaq  barakında  olan  sakinin  yatalaqdan 

aşılanması  kimi  proflaktika  nəticə  etibarı  ilə  artıq  faydasız  olur  (daha 

dəqiq desək mümkünsüzdür).   

Gərginlik  konfliktdən  əvvəl  meydana  çıxmır.  Deməli,  biz  belə 

hesab edə bilərik ki, gərginlik konfliktin əlamətidir (lap yenicə başlayan 

və ya çoxdan davam edən).   

Bir  mərhələdən  digərinə  keçdikdən  sonra  gərginlik  azalır. 

Böhran  hallarında  (yəni  konfliktin  bir  mərhələdə  ləngiməsi  və  ya 

ə

vvəlki mərhələyə qayıtması) gərginlik güclənir.   



Yeni  konfliktin  başlanması  (subyektə  əvvəl  məlum  olmayan) 

çətinliklərə  gətirib  çıxarır  ki,  bu  da  gərginlik-çatışmazlığın  nəticəsi  və 

ya  informasiyaların  ziddiyyəti,  çətinlikləri  aradan  qaldırılması  üçün 

bilgi yetərsizliyi yaradır (çətinlikdən çıxış yolları haqqında-əlacsızlığın 

gərginliyi).     

  Konfliktin  başlanması  ilə  konfliktli  hallar  biri  digərini  əvəz 

edir. Və birinci insidentdən dərhal sonra meydana çıxır.   

  Konfliktlə  işdə  uğur  (konfliktdə)  bir  çox  hallarda  konfliktin 

strukturunun-subyektlərin,  predmetin,  insidentin,  münasibətlərin, 

vəziyyətin təsvirinin dəqiqliyindən asılıdır. 

• 

nsident  (informasiyalı)-qarşılıqlı  əlaqədə  (birbaşa  və  ya 



dolayısı)  olan  subyektlərdən  heç  olması  birinin  maraqlarının 

(tam və ya qismən),    dəyərlərinin qarşılıqlı əlaqədə olan digər 

iştirakçıların  maraq  və  dəyərlərindən  fərqini  başa  düşməyə 

kömək edən hadisədir. 



 

 

 



409 

• 

nsident  (əməli)-maraqların,  dəyər  istiqamətlərinin  fərqi 



xüsusunda ziddiyyətli əməllərin elan olunması (afişa edilməsi) 

üçün səbəbdir.   

•  Konflikt 

vəziyyəti-konkret  zaman  kəsiyində  konfliktin 

inkişafıdır. 

•  Konfliktin  subyektləri-konfliktli  qarşılıqlı  əlaqənin  fərdlər, 

fərdlər  qrupunun,  sosial  təşkilatların  qismində  təqdim  olunan 

iştirakçılarıdır. 

•  Konfliktin predmeti- konfliktli qarşılıqlı əlaqədə baş verən fərq 

xüsusuna  görə  (konfliktin  nəyə  görə  əmələ  gəldiyi)  konkret 

maraqlar və dəyərlər istiqamətidir.   

•  Konflikt  münasibətləri-subyektlər  arasında  qarşılıqlı  əlaqənin 

forma  və  məzmunu,  konfliktin  başa  çatması  üçün  onların  fəa-

liyyətidir;   

Konflikti dəqiq təsvir etmək üçün aşağıdakılar lazımdır: 

•    Onun həqiqi iştirakçılarını müəyyənləşdirmək; 

•    Onların  motivlərini,  məqsədlərini,  xarakterlərinin  xüsusiyyət-

lərini professional səriştəliliyini öyrənmək; 

•  Konfliktdən  əvvəlki  mərhələdə  onların  münasibətlərini  aşkar 

etmək; 


•    Bu konfliktə gətirib çıxaran maraq və dəyərlərin başlıca fərqi-

ni aşkar etmək; 

•  Konfliktin  aradan  qaldırılması  üçün  iştirakçıların  fikrincə,  qə-

bul edilə bilə üsullar haqqında onların fikirlərini öyrənmək; 

•  Hələlik  konfliktli  qarşılıqlı  əlaqədə  iştirak  etməyən  digər  ma-

raqlı subeyktlərin aşkar edilməsi; 

•  Mövcud  konfliktə  onun  qarşısının  alınmasının  bütün  mümkün 

yollarını müəyyən etmək; 

Hər  bir  konflikt  məkan  və  zaman  xaraktersitikasına  malikdir. 

Konfliktin  məkan  xarakteristikası,  onun  əmələ  gəlməsi  və  aşkar  olun-

ması  sferası;  meydana  çıxmasının  şərait  və  səbəbləri;  konkret  təzahür 

formaları;  konfliktin  nəticəsi;  konfliktin  subyektlərinin  istifadə  etdiyi 

vasitə  və  fəaliyyətdir.  Zaman  xarakteristikası  isə  sürəklilik,  tezlik, 

konfliktin  təkrarlığı,  subyektlərindən  hər  birinin  konfliktə  iştirak  da-

vamlılığı kimi parametrlərə, eləcə də ayrı-ayrı mərhələlərin müvəqqəti 

parametrləri ilə ifadə olunur.   

Konfliktdə  davranış  seçiminə  həlledici  təsiri  şəxsin  özü-onun 

təlabatı, maraqları, dəyərləri, adətləri, təfəkkür obrazları, davranış mo-



 

410 


 

delləri,  problemlərlə  keçmiş  iş  təcrübəsi  və  konfliktdə  davranışı 

göstərir. Şəxsin konflikt tipini ayırmaq olar. Şəxsin konfliktliliyi anlayı-

ş

ının özü, şəxsin konfliktlərə hazırlıq vəziyyətini, onun konfliktə iştira-



ka cəlb olunma dərəcəsini nəzərdə tutur.   

Rusiya və xaricdə dəfələrlə profesional rəqabət qabiliyyəti ida-

rəçiliyin yüksək səviyyəsini nümayiş etdirən biznes təşkilatçıları, uğur-

lu menicerlər arasında daha məşhur fiqurların (Demidov, Ryabuşniski, 

Morozov,  Fort,  Yakokka)  tərcümeyi-halının  analizi  göstərir  ki,  onlar 

hamısı konfliktli şəxslərdir. 

   

20.7. Konfliktlə nə etməli? 

 

Mən heç nəyə təəccüb etmirdim. Mənə sadəcə hər şey çox   



maraqlı idi. Effektlik 52%. «Qan sadə»…, «Xəncər»…. 

A.və B.Struqatskiye. Bazar ertəsi şənbədən başlayır 

 

 

ş



 formaları            Konflikt şəraitində təşkilatın və ayrı-ayrı   

                                    insanların iş praktikasında adətən, aşağıdakı 

                                    tipik xətaları ayırırlar: 

1) konfliktlərin tənzimlənməsi və sonrakı mərhələlərdə qarşısının 

alınmasında  tədbirlərin  görülməsi  zamanı  gecikmələr  ( lk  növbədə 

konfliktdən      və ya onun güc yolu ilə həllindən yayınmağa görə tədbir-

lər tətbiq edilir); 

2) Konfliktin əsl səbəblərini aşkar etmədən onu «həll etmək» cəhdi; 

3) «Tənzimlənməyə» görə yalınız güc, cəza tədbirlərinin və ya bu-

nun əksinə olaraq yalnız diplomatik danışıqların tətbiqi; 

4) Qeyri-xətti, çoxölçülü təsnifatda konfliktin tipini və xüsusiyyətlə-

rini nəzərə almadan onun tənzimlənməsində sxemlərin şablon tətbiqi; 

5) Keçici mənfəət və dönməz mənfi sosial nəticələrlə müşayiət 

olunan  siyasi intiriqaların köməyi  ilə  öz  xüsusi  kartını  oynamaq  cəhdi 

(bütövlükdə yalnız cəmiyyət    yox, həm də gec və ya tez olaraq intriqa-

nın təşəbbüskarının özü üçün). 

Xətaların əsasında bir qayda olaraq konfliktlərin tipologiyasının 

düzgün  şəkildə  qurulmaması  durur  ki,  bu  da  baza  anlayışının  istifadə 

olunan  təyinatının    və  «konfliktlə  iş»  tipini  təyin  edən  sözlərin 

ə

dəbsizliyinin nəticəsidir. Ancaq belə hesab edilir ki, konfliktin özünün 



tipologiyası  onun  təzahür  formalarının  tipologiyası  kimi  əhəmiyyətli 

 

 

 



411 

deyil. Lakin çox vaxt «konfliktin növləri» adlandırılan, ancaq təyinatı 

etibarı ilə müstəqil şəkildə konflikt olmayan konfliktin təzahür formala-

rı və onun mərhələlərini təsnifatlandırmaq lazımdır. 



Yüklə 4,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   54




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin