S/S
Vəzifə
Işçilərin sayı
Ideal
say
Lazımlı say
Arzu olunan say
1
Ümumi (general)
müdir
1
1
1
2
Baş mühasib
1
1
1
483
3
Istehsalat müdiri
1
1
1
4
Heyət üzrə
menecer
1
0
0
5
Texniki katib
1
1
1
6
Anbardar
2
2
1
7
Kimyaçı
1
1
1
8
Usta, briqadcı
4
0
0
9
Dəmirçi
2
0
0
10
Zaqatovkaları
hazırlayan
2
0
0
11
Polad tökən
4
3
3
12
Zərgər
15
8
8
13
Eksklüziv
işlər
üzrə zərgər
2
0
1
14
Anbar müdiri
1
1
0
15
Qablaşdıran
1
1
0
16
Çəkini
müəyyənləşdirən
1
0
0
17
Rəssam-zərgər
1
1
0,5
18
Laborant
1
0
0
Cəmi
42
21
17,5
ş
çilərin belə paylanması nəticəsində istehsalın həcmi böyük
olmayacaq və birinci etapda kifayət edəcək. şçilərin sayının tamam-
lanması aşağıdakı qaydada keçirilə bilər:
1)
əridənlər;
2)
zaqatovşiklər;
3)
zərgərlər-işləyənlərin işi artdıqca;
4)
laborant;
5)
qablaşdıran;
6)
anbar müdiri;
7)
ustalar;
8)
heyət üzrə menecer.
Işin əvvəlində, işlər kiçik həcmdə minimal tələblər şəraitində
484
keçirilə bilər. Bu halda ambarda çətinliklər yarana bilər: tək bir ambar
işçisi işini çatdıra bilməyəcək. Ola bilsin ki, (ehtimal var ki,) ona bəzi
kommunikasiya funksiyaları, hansılar ki, sxem üzrə istehsalat müdiri
yerinə yetirir, verilsin.
stehsalat müdiri olmayan da, baş müdirə onun bütün vəzifə
borcları tapşırılır, bu da öz növbəsində idarəetmədə böhrana gətirib
çıxara bilər. Gravör əgər qabaqlama və daimi şəraitində işləməsə,
formalarla polad tökmələri vaxtında təmin edə biməz (işin xüsusiy-
yətləri). Bu i
sə o deməkdir ki, hazırki sxem effektiv deyil.
Növbəti addımlar və istehsalatın kommunikasiyaların (real
sxemə) və həll edici pozisiyaların təsviri ilə bağlıdır.
Həlledici pozisiyalar üzrə fəaliyyətin təsviri
Baş müdir – təşkilatın resurslarını idarə edir və onların isti-
fadəsi haqqında qərar edir: gündəlik rəhbərlik fəaliyyətini həyata keçirir
və lazımı yerdə dəstək göstərir (qeydiyyat; lisenziyalaşma və sairə);
lazımi maliyyələşdirmə, xammal vaxtında çatdırılmasını, firmanın
marketinq şöbəsi ilə əlaqə saxlayır; fəaliyyətin strateji və gündəlik
planlaşdırmasını həyata keçirir.
Istehsalat rəhbəri – məhsulun həcminin istehsalını, xammalın
və istənilən malların alınmasını planlaşdırır; sahələr üzrə xammalın
hərəkətini planlaşdırır və nəzarət edir (kəmiyyət və vaxt üzrə); kimyəvi
analizlərin nəticələrini təhlil edir ki, daha yaxşı ya da pis padratçılara
(mal verənləri) müəyyən etmək üçün; baş müdir üçün əsaslandırılmış
məlumat hazırlayır; mövcud plana uyğun olaraq xammalın paylan-
masında iştirak edir; zərgər işlərin keyfiyyətinə nəzarət edir; hazır
məhsulun təfil verilməsində iştirak edir; instrumentlərin alınmasına və
texnoloji bazanın işlək vəziyyətinə nəzarət edir; sahələrarası əsas kom-
munikator rolunu oynayır; qonşu firmanın marketing şöbəsinin təklif-
lərinə əsasən qravörlar qabaqlayıcı tapşırıqlar verir; hazır məhsulların
qəbul edilməsində iştirak edir; bütün istehsalat proseslərə nəzarət edir;
rəbərliyə lazımlı məsləhətlər verir; strateji və gündəlik planlaşdırmada
iştirak edir.
Anbarcı– məhsulu kimyəvi analizə verir; xammalı qəbul edir;
xammalı kimyəvi analizdən sonra qəbul edir və aktı tərtib edir;
xammalı sənəd əsasında əridilməyə təhvil verir; əridilmədən sonra
xammalı qəbul edir və akt tərtib edir; istehsalat rəhbərin ərizəsinə
485
ə
sasən xammalın iş sahələri üzrə qruplaşdırmasını aparır; əridilmə;
həcminə görə əridilmə; materialları sənədlər əsasında verir; işlər sahələr
üzrə görüldükdə akt əsasında qəbul edir; zaqatovkaları gruplaşdırır;
istehsalat rəhbərin ərizəsinə əsasən paket - zakazları formalaşdırır.
Onları işə və əlavə materialları (zərgərlərin ərizəsinə əsasən) verir;
yığılmış hazır məhsulu miqdarına və çəkisinə görə qəbul edir; Dövlət
nəzarət inspeksiyanın tələbinə əsasən onları qablaşdırır; lomu hesabat
cıxarır; zərgərlərin ərizəsinə əsasən daşları verir; hazır məhsulu çəkisinə
və miqdarına görə qəbul edir; çəkisini müəyyənləşdirir, qiymət kağız-
larını bərkidir və qablaşdırır (əgər qablaşdırma və çəkisi müəyyən-
ləşdirmə sahəsi yoxdursa); məhsulu secdirir; onu hazır məhsul am-
barına təhvil verir; firma üzrə (texnoloji prosesə əsasən) xammalın
dövriyyəsinə nəzarət edir; istehsal rəhbərin tələbinə əsasən malların
mövcud məbləği, hərəkəti, itkiləri və qalığı haqqında, hazır məhsul
haqqında hesabat hazırlayır.
Qalan pozisiyalar mövcud standart vəzifə instruksiyaya
ə
sasən təsvir olunur.
Yeni təşkilatın yaradılmasında növbəti addımlar yönəldilir:
daxili əlaqələr formalizasiyasına; daxili tənzimləyici qaydaların yara-
dılmasına; heyətin və sahələr haqqında sərəncamların hazırlanması;
bütün mövcud sahələr üzrə fəaliyyətin təhlili; fəaliyyətin təhlili və
standart vəzifə instruksiyalara əsasən bütün qalan işçilər üçün vəzifə
instruksiyalar tərtib edilir.
Bununla hazırlıq mərhələsi yekunlaşır, bunun dalınca gəlir
avadanlığın quraşdırılması və işçilərin işə götürülməsi.
Nəzərə alsaq ki, X firmasının ştatı Z firmanın keçmiş işçilərindən
secilirdi, bu sual ayrıca baxılmayacaq. şə qəbul olunan bütün işçilər yeni
qaydalarla, normativ sənədlərlə, qaydalarla tanış olacaq və əmək müqavi-
ləsinə qol çəkəndən sonra işə başlaya biləcəklər.
Qeyd eləmək lazımdır ki yeni təşkilatın planlaşdırılması
aşağıdakı prinsiplərə əsaslanır:
- “ deal” təşkilatın sürətinin yaradılması, hansı ki iqtisadi- tex-
niki əsaslandırmaya uyğun olaraq məhsulu istehsal eləmək iqtidarın-
dadır.
- Bu günkü günə olan situasiyanı təhlili və qeyri mümkün olan
səhvlərin müəyyənləşdirilməsi, hansı ki idarəetmənin böhranına aparır.
- Bu səhvlərin mümkün olmaması üçün yolların seçilməsi:
- Təşkilatın yaradılması üçün addımların planlaşdırılması
486
- Bu addımların xırdalığına qədər hazırlanması və onların
ardıcıllığının müəyyənləşdirilməsi.
-Təşkilatı işə hazırlanması.
Ə
gər proqramın müvəffəqiyyətlə başlanmasına hər şey varsa:
planları həyata keçirilməsi üçün arzu; lazım olan maddi- texniki baza və
iş planı, hərəkətlərin ardıcıllığı və koordinasiyası və effektiv rəhbərlik
varsa, proqram qısa bir müddətə reallaşa bilər.
Praktik tapşırı
qqqq 4
Bankdakı vəziyyət haqqında məlumatı təhlil edin və suallara
cavab verin.
Aleksandr Kovalov- böyük rus kommersiya bankın (Kombank)
H filialın müdiridir. Filial Kombank tərəfindən alınmış yerli kom-
mersiya bankın əsasında yaradılmışdır. Aleksandr prioritetlərindən
birisi- heyətin idarəetməsinin sistemini yaratmaqdır. Kombank ölkədə
insan resurslarını idarəetmədə yeni metodların tətbiqində psixoloji
testlər, biliyə görə vəsaitin ödənilməsi, işçilərin karyeralarını individual
planlaşdırılması
na görə liderlərdən biridir.
ki həftənin ərzində, hər gün 12 saat işləyərək, Aleksandr
çalışırdı
ki filialda qəbul edilmiş heyətin idarəetmə sistemini öyrənsin.
Nəticədə müəyyən edilmişdir ki, yeni işçilərin seçilməsi təkcə tanışların
vasitəsilə həyata keçilir, filialda karyeranın planlaşdırılması, rəhbərlərin
ə
vəzediciləri haqqında heç bir təsəvvürdə yox idi. Professional təhsil
heç planlaşdırılmırdı, sahə rəhbərlərinin tələbatı yarandıqca həyata
keçirilirdi. şçilər işəmuzd maaş alırlar, administrativ personal isə -
vəzifəyə uyğun maaş və aylıq mükafatlar, hansılarkı aylıq əmək
haqqının 40 %-ə bərabərdir.
Suallar
1. Təsvir edilmiş situasiyada heyətin idarəetməsinin
dəyişdirilməsinə ehtiyac varmı? Əgər hə; onda nə üçün?
2. Bu təşkilat üçün personalın idarəetmə sistemini təklif
edin(hansı prosesləri o həyata keçirməlidir, hansı prinsiplər əsasında
qurulmalıdır? )
3. Onun tətbiqi ilə bağlı konkret proqram təklif edin və konkret
reallaşacağı tədbirləri göstərin
487
4. Aleksandr Kovalevin rolu və pozisiyası necə olmalıdır? O,
hansı addımları şəxsən atmalıdır?
Praktik məşğələ 5
Praktiki vəziyyət
1.
H – add
a kimyəvi kombinat şəhərin əsasını təşkil edir.
Sahibkarlıq:
Müdir – aksiyaların 40%; H oblastın mülkiyyətının idarəetmə
komitəsi – 25%; partnyorlar və kreditorlar – 35%.
Müəssisənin borcu son ildə 76 mln rubldan 168 mln. rubla kimi
artıb.
Ə
sas fondların xarakteristikası – kombinatın əsas vəsaitləri çox
köhnəlib (1859-cu ildən 1965-ci ilə qədər)
Məhsul: 1991-ci ildən 70% paket yanacağı üçün turşu bu gün
isə 90%-paltar yuyan poroşokun və sabunun istehsalı Arbitraj
məhkəməsinin qərarı:
H-li kimyəvi kombinatı bonkrot hesab eləmək. Rusiyanın
bankrot işləri üzrə Federal darəsinin H - ərazi bölməsinin təqdimatı
ilə Evqeniy Aleksandrovic vanovu xarici
idarəedici təyin olunsun.
E.A. vanov təqdim etdiyi müəssisənin inkişaf proqramından: ....
rəqabətyönümlü məhsulu istehsal eləmək və müasir texnologiyaları
tətbiq eləmək.
darə işçilərlə keçirilən iclasda E. A. vanova verilən suallar:
• Öz haqqınızda söyləyin
• Müəssisənin formasını siz dəyişdirmək istəyərsinizmi?
• Siz necə sübut edə bilərsiniz ki bizim müəssisəni
bankrot vəziyyətdən çıxara bilərsiniz?
“Kimyəvi N-K” müəssisənin əmək kollektivi şurasının sədrinin
müəssisə qazetinə verdiyi intervyudan: ndi əmək kollektivin ümidləri
yeni müdirlə bağlıdır.Müəssənin fəhlələri sonsuz diskusiyalardan
pulsuzluqdan və bekarcılıqdan yorulublar. Biz işləməyə və öyrənməyə
hazırıq və onun reorqanizasiya proqramını dəstəkləməyə hazırıq.
488
Müzakirə üçün suallar
1.
Yeni rəhbərin iş sahəsində üzləşd
iyi problemləri izah edin.
2.
Kadr sahəsində birinci növbəli tədbirləri təklif edin.
3.
Bu vəziyyətdə arzu olunan idarəetmə vasitələrini izah edin.
4.
Müəssisədə vəziyyətlə tanış olun və suallara cavab verin.
Ağır yüklü maşınlar üçün mühərrik istehsal edən N zavoduna
xaricdən idarə edən Evgeni Xaxlov təyin edilib. Evgeninin 35 yaşı var,
ali texniki təhsillidir, antikuzis idarəetmə üzrə xüsüsi hazırlıq keçib.
Vəzifəyə təyin olunmamışdan qabaq Evgeniy bir necə dəfə
zavoda sahə agentliyin nümayəndələri ilə birlikdə baş çəkmişdir, onun
biri rəhbər ilə görüşmüş və zavodun sənədləri ilə yaxından tanış olmuş.
Arbitraj məhkəmənin xarici idarəetməyə vermək haqqında qərarından
sonra, onun keçmiş müdiri A.M.Arkadyev məzuniyyətə, sonra isə yaşa
görə pensiyaya getmişdi.
Zavodda uzun illər işləmiş idaretmə personalın yaşı orta yaşdan
(50-60 yaş) yuxarıdır.Evgeni hesab edir ki, onları köhnə rəhbərlə bir
yerdə işləmiş uzun illər və bəlkə də dostluq münasibətləri bağlayır və
bu səbəbdən onun təyinatı onlar üçün hələ də arzu olunan deyil.
Bundan başqa, zavodun köhnə rəhbərliyindən biri, keçmiş mühəndis
– M.L.Osetrov – öz namizədliyini xarici idarəetmə rəisi vəzifəsinə
təklif etmişdir, ancaq müsabiqədən keçməmiş.
Gənc rəhbərlərdən marketinq üzrə müd
ir müavini Y.A.Fedo-
tovu qeyd eləmək olar – reklam üzrə mütəxəssis, müəssisəsdə 4 ay
işləmiş və bu müddətdə müəssisənin mü
hərriklərin satış variantları
axtarışı ilə məşğul olmuş, həmçinin A.B.Kapitanovu, təchizat şöbəsinin
müdiri (40 yaş), hansının ki gonşu sahələrdə müəssisələrdə geniş
ə
laqələri var.
Kadrlar şöbəsinin müdiri N.N.Filimonova (50 yaş), təhsilinə
görə müəllimə, müəssisədə 2 ildir işləyir, qısa müddətli hazırlıq kursları
keçib, rəhbərliklə və fəhlələrlə yaxşı münasibətləri var. Onu müəssisəsi
üçün canı yanır və yeni rəhbərə ümidlə baxır.
Evgeni başa düşür ki ,birinci ayların müvəffəqiyyəti asılıdır
onun idarə işçiləri və fəhlələr qabağında gazana biləcəyi hörmətdən
kadrlara aid qəbul edəcəyi qərarlardan.
Sabah Evgeninin ilk iş günüdür.
489
Tapş ırıqlar
1.Evgeninin müşavirə zamanı zavodun idarə işçiləri ilə tanışlı
q
ssenariyasını hazırlayın (məqsəd, nəticələr, rəhbər işçşilərə paylanmağa
nəzərdə tutulmuş materiallar).
2. Evgeninin kadrlar şöbəsinin müdirilə söhbət strategiyasını
təsvir edin (məqsəd, işçilərlə bağlı informasiyaya təlabat, öz tərəfinə
çəkmək strategiyası).
3.Zavod haqqında məlumatı təhlil edin.
Ağır yüklü maşınlar ücün müərikləri istehsal edən N –saylı
zavod.
Zavodda 1200-ə yaxın işçi (vaxtı ilə 5.00-ə yaxın işçi işləyib),
istehsal həcmi 15 dəfə azalıb. Sifarişin həcmi bir ay qabaq məlumdur,
müəssisə “sklad ”üçün işləyir.
Zavodun strukturu 1990-cı ildən dəyişməz qalıb. O aşağıdakı
sxemdə təsvir edilib:
Baş müdir
Zavodun 1.200 işçidən: rəhbərlik –100adam
mühəndis-texniki personal – 250 adam
fəhlələr – 850 adam
Son bir il ərzində təşkil edilmiş şöbələrdən qeyd eləmək olar
marketinq üzrə və reklam şöbəsini.
Heyət şöbəsinin müdiri görsədə bilib:
• 1996-cı ildə tərtib edilmiş və 2500 iş yerindən ibarət ştat
xədvəli (bu günə qədər 1.300 vakansiya var);
Direksiya (baş direktorun istiqamətlər üzrə müavinləri – istehsalat,
texnologiya,iqtisadiyyat marketinq, təchizat, yeni məhsulun hazırlanması,
ü
mumi suallar.... )
Sex
rəisləri
Növbə
rəisləri
Sahə
Rəisləri
490
• Marketing, direksiya, reklam şöbəsi, heyət şöbəsi haqqında
ə
sasnamə;
• Rəhbər işçilərin şəxsi işçiləri.
Son 5 ildə zavoda 25 işçi qəbul edilib. Adətən, onlar işə baş
direktor tərəfindən, onun şəxsi kanallarının, nazirlikdə köhnə tanış
-
larının hesabına dəvət olunublar. Onlar hal-hazırda təkcə marketinq
üzrə müdir müavini işləyir. Qalanları işə çıxıblar aşağıdakı ardıcıllıqla:
10 nəfər -2 il, 8 nəfər bir il, işləyəndən sonra, 6-sı bir ilədək işləyib.
ş
dən çıxmalarının əsas səbəbi - aşağı əmək haqqı, professional işin
qeyri mümkünlüyü, köhnə texnologiya, ailə səbəbləri.
Zavodun işçiləri arasında
darəetmə işçilər arasında
10% - 50 yaşdan yuxarı (80%
kişilər)
75% - 50 yaşdan yuxarı (100% kişilər)
75% - 40 yaşdan yuxarı (65%
qadınlar)
20% - 40 yaşdan yuxarı (85% kişilər)
10% - 30 yaşdan yuxarı (55%
kişilər)
5% - 30 yaşdan yuxarı (75% kişilər)
5% - 20 yaşdan yuxarı (100%
qadınlar)
85% - şəhər sakinləri; 15 – şəhərə yaxın pas
olkada yaşayırlar.
Stimullaşdırma sistemi. Stimullaşdırma haqqında əsasnamədə (1993-ci
ildən): 85% - vaxtamuzd əmək haqqı, 15% - mükafatlandırılıb. Son beş
ayda əmək haqqı verilməmişdi, bu vaxta qədər orta əmək -450 min rubl
bir aya idi. Əmək haqqının istehsalın həcminə görə dinamikası:
stehsalın
щяжми
Kəmiyyət
Vaxt
stehsalın əmək
haqqı fondu
491
Təhsilə yönəldilmiş xərclər (mövzular: iqtisadiyyat, idarəetmə,
istehsalın texnologiyası) son beş ildə.
1992- Əmək haqqı fondunun 5% (ali idarəçilik rəhbər heyətin
öyrədilməsi –xarici tədris mərkəzləri – iki həftəlik kurslar (Almaniya,
Fransa));
1993-cü il ƏHF 10% (ali və orta rəhbər işçilərin öyrədilməsi –
bir aylıq hazırlıq kursları – Rusiya, srail);
1994-cü il – ƏHF 5% ali və orta səviyyəli rəhbər işçilər
üçün qısa müddətli seminarlar;
1995-ci il ƏHF 2% (bir illik hazırlıq proqramlar);
1996-cı il – 0;
1997-ci il – 0;
darə etmə heyə tin qısa formal tə sviri
darəetmə heyətin istiqamətləndirilməsi
Ali Orta Ашаьы
Идаряетмя персоналы
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Йанашма
Тапшырыг
492
Ali idarə çilik personalının rol repertuarı
....
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
Рящбярляр Админисtratorlar Təşkilatçılar darə etməklə
məşğul
olanlar
Ашаьы
Орта
Яла
Варис 31%
Tənqidçi
13%
Erudit 15%
Emosional
lider 10%
Тəşkilatçı
8%
Сaxlamağına
görə lider 17%
deyaları
kəşf
edən 6%
|