Əsaslandırma fəndləri və üsulları
Bəzi taktiki üsulları qanu
ni fəndlər, bicliklər kimi təfsir etmək mümkündür. Qanuni(loyal)
fəndlər qeyri-qanunilərdən (qeyri-loyal) onunla fərqlənir ki, onlar
səmərəli təşkil edilmiş əsaslandırmanın başlanğıc qaydalarını və
konvensiyasını pozmur.
E tirazın gecikdirilm dsi
(uzadılması) - elə fənd növüdür ki,
mürəkkəb vəziyyətdə qarşı tərəfin dəlilinə layiqli cavabı həmin
anda tapıb vermək çətin olur. Bu halda cavab gecikdirilir, qarşı
tərəfin məsələyə bələdlik səviyyəsini müəyyənləşdirəcək suallar,
dəlilin özünə aid suallar və s. verilir.
Göstərilən üsulun tətbiqində qanunilik (loyallıq) və qeyri-
qanunilik(qeyri-loyallıq) ölçüsü olduqca şərtidir. Əgər gözlənilməz
sual nəticəsində şok (pərtlik) yaranmışdırsa, onda özünüzə gəlmək
üçün vaxt qazanmağınız tamamilə yolveriləndir.
Gözlənilməz dəlil, sadəcə, əlavə izahat verilməsini tələb edə
bilər. Bu kimi hallarda, yəqin ki, etirazın gecikdirilməsi tamamilə
yerinə düşər. Lakin qarşı tərəf qüvvətli dəlilə cavab verməkdən
tamamilə qaçmağa çalışırsa və bu məqsədlə reqlamentin uzadıl
masından istifadə edirsə, bu üsul qeyri-qanuni hesab edilə bilər.
Təzyiqin artırılması taktiki üsulunun tətbiqi zamanı dəlillər
silsiləsindəki hər bir dəlil özündən əvvəlkindən daha qüvvətli,
əhəmiyyətli və əsaslandırılmış olmalıdır.
Belə sistem
qarşı tərəfin ona çətinlik yaratmış hansısa sualı
ört-basdır etmək, cavabdan qaçmaq təşəbbüsünün dərk edilməsi
zamanı işə salınır. Bu halda təzyiq, dəlillərin məhz bu hissəsinə
basqı taktikası əsaslandırılmış olar.
Belə əsaslandırmanın məqsədi aydın və şəffafdır: qarşı tərəfin
dəlillər sistemindəki zəif bəndi axıradək «sıxmaq», təşəbbüsü
əldən verməmək, elə bu mərhələdəcə qalib gəlmək.
286
Nəzərdən keçirilən üsulun qanuni, yaxud qeyri-qanuni olması
da olduqca şərtidir və əsaslandırmanın əxlaqi sahəsinə aiddir.
Əgər qarşı tərəf, boks terminlərindən istifadə etsək, nokdaun-
dadırsa, ona özünə gəlmək üçün vaxt vermək, yoxsa «son zərbə»ni
vurmaq sizin əxlaqi keyfiyyətlərinizin seçimidir.
Əgər qarşı tərəfin dəlillər sistemindəki zəif bənd sizin məqsəd
yönlü fəaliyyətiniz nəticəsində aşkar olmuşdursa, bu zaman həmin
sistem yeni dəyər qazanır - onun darmadağın olması taktikanın zə
ruri şərtinə çevrilir.
Tələ
- bu üsul - bu dəlil qarşı tərəfi müəyyən mövzu sahəsinə
cəlb etmək üçün xüsusi olaraq dövriyyəyə buraxıla bilər.
Əsaslandırma üsulu kimi tələ çox m üxtəlif şəkilli ola bilər.
Məsələn, qarşı tərəfin diqqətini dəyişdirmək məqsədilə, özünüzün
guya zəif cəhətinizi - «axilles dabanınızı» təsvir etməklə fikirləri o
hissəyə yönəltmək.
Bu, aşağıdakı faydalan qazanmaq imkam yaradır:
1) opponentin fəaliyyəti müəyyən mənada nəzarət altında olur;
2) o sizin əvvəlcədən hazırladığınız sahədə dəlillər mübadilə
sini həyata keçirir;
3) opponentin diqqəti sizin mövqeyinizin həqiqətən zəif hissə
lərindən yayındınlır;
4) qarşı tərəfə təqdim edilmiş suallann gücləndirilm iş m üza
kirəsi mübahisəyə aynlm ış vaxtın limitinin, sadəcə, bitməsinə
səbəb olur. Bəzən məğlubiyyətdlən qaçmaq üçün məhz bu tələb
edilir.
Tələ qarşı tərəfin təzyiqinə, yaxud onun qeyri-qanuni fəndlərinə
qarşı müdafiə reaksiyası da ola bilər.
Belə ki, əgər qarşı tərəf sizin istənilən dəlilinizə qarşı onun
isbatsız olduğunu söyləyirsə, onda onun əsaslandırmasını məhz
onun özünə qarşı çevirmək və bununla onu özünün qurduğu tələyə
salmaq lazımdır.
Məsələn, əgər mübahisədə hər şeyi tamamilə inkar edən qarşı
tərəfin mövqelərini sarsıtmaq üçün mühüm olan bir fikri yeritmək
lazım gəlirsə, onu sizin öz mövqeyinizə zidd olan hökm şəklində
irəli sürmək lazımdır.
287
Əgər opponentiniz bu tələni hiss etməyəcəksə, ətalət qanunu
na uyğun şəkildə onu da rədd edəcək və bununla da sizin mövqe
yinizi təsdiq etmiş olacaq. Sizə də yalnız bu müddəanı öz dəlillər
sahənizdə qeydə almaq qalacaq.
Dostları ilə paylaş: |