SƏmayə MƏMMƏD qızı mustafayeva şƏhla müZƏFFƏR qızı qurbanova z əRİFƏ ŞAMİL qızı cavadova

Trumen doktrinası 
Trumen doktrinası- İkinci dünya müharibəsindən sonra ABŞ 
prezidenti Harri Trumen t
ərəfindən irəli sürülən xarici siyasət 
proqramıdır.  1947-ci ilin  fevralın  21-də  ABŞ  hökuməti Birləşmiş 
Ştatların  Yunanıstan  və  Türkiyəyə  kömək etməsi barədə 

 
29 
İngiltərənin  razılığını  rəsmən elan edən  Böyük  Britaniyanın  2 
müraci
ətini aldı.    ABŞ-ın  xarici  siyasət idarəsinin məmurları 
“Yunanıstan və Türkiyəyə dərhal yardım edilməsi haqqında dövlət 
departamentinin mövqeyi v
ə  göstərişi”  adlı  sənəd  hazırladılar. 
Onun 
əsasında  prezident  konqresə  müraciəti  hazırlandı.    Bu 
doktrina 1947-ci il m
artın 12-də rəsmi şəkildə elan edildi. Doktrina 
“soyuq müharib
ə” ilə  əlaqədar  olaraq  ABŞ-ın  xarici  siyasət 
x
əttinin əsasını təşkil edən “qarşısını alma” nəzəriyyəsinin təsiri ilə 
ərsəyə  gəlmişdi.  Ümumiyyətlə,  bu  doktrina  ABŞ  və  onun tərəf-
darlarının  dünyanın  siyasi-iqtisadi  yekdilliyi  uğrunda  müba-
riz
əsinin yazılı şəkildə təcəssümü idi. Doktrinanın hazırlanmasında 
Corc Kennan, Allen Dalles, Loy Henderson, Din Açenson v
ə 
dig
ərləri yaxından iştirak etmişdilər,   
  
Doktrina  SSRİ  tərəfdən  Yunanıstan  və  Türkiyə  əleyhinə 
kommunist t
əhlükəsinə  qarşı  1947-1848-ci illərdə  400 milyon 
dollar maliyy
ə yarımı edilməsi məsələsini özündə əks etdirirdi.  Bu 
yardımdan 300 milyonu Yunanıstana, 100 milyonu isə Türkiyəyə 
verilm
əli idi. Qarşılıqlı razılıq əsasında hər iki ölkə ilə 1947-ci ilin 
12 iyulunda müqavil
ə bağlandı. Bu doktrina əslində özündə İkinci 
dünya müharib
əsindən sonra sosializmin artan nüfuzuna, SSRİ-nin 
siyasi arenada kapitalist ölk
ələrinə  qarşı  artan  təzyiqinə  qarşı  və 
beyn
əlxalq siyasət  fonunda  irticaçı  qüvvələr və  rejimlərin 
müdafi
əsi tədbirlərin özündə əks etdirirdi.  Doktrinanın irəli sürül-
m
əsi ilə  artıq  ABŞ-ın  xarici  dövlətlərə  hərbi-iqtisadi  yardım 
kampaniyası  başlandı.  Bununla  bahəm  ABŞ  artıq  bu  doktrinadan 
istifad
ə  edərək “kommunizm təhlükəsi”ni  əlində  bayraq edərək 
dünyanın  strateji  cəhətdən  ən  əlverişli  ucqarlarında  özünün  hərbi 
bazalarına yaratmaq uğrunda ilkin addımlarını atmağa başlamışdı. 
Konqresd
ə Trumenin çıxışı və irəli sürdüyü məsələlərə qarşı 
böyük etiraz oldu. Müzakir
ə  2 ay davam etdi. Konqresdə  bir 
çoxları bunun qəti əleyhinə olduqlarını bildirdilər. Bir konqresmen 
öz  çıxışında  bildirirdi  ki:  “Mister  Trumen  Amerikanın  geniş 
miqyasda siyasi, h
ərbi və iqtisadi prizmadan Balkanlara müdaxilə 
etm
əyini istəyir. O, digər ölkələrə  də  təşkil  olunacaq  belə 
müdaxil
ələrdən  danışır.  Bu  hətta arzu olunan olsa belə,  ABŞ  o 

 
30 
q
ədər potensiala malik deyil ki hərbi qüvvənin köməkliyi ilə 
dünyanı idarə edə bilsin” . 
Konqresd
ə  doktrinanın  müqavimətlə  rastlaşmasına  baxma-
yaraq 1947-ci il may
ın 22-də “Trumen doktrinası” qüvvəyə mindi. 
Konqres  ABŞ  –ın  Yaxın  Şərq ölkələrinin  daxili  işlərinə 
qarışmasına bu doktrinanı qəbul etməklə rəsmi şəkildə icazə verdi. 
Bununla da veril
ən bu qərar  Vaşinqtonda  və  dünyada olan bütün 
irticaçı qüvvələr tərəfindən dəstəkləndi  
  Bel
əliklə,  doktrina  əsasında  ABŞ  Türkiyə  və  Yunanıstana 
silahlar, amerikan h
ərbi və  mülki heyəti göndərdi. SSRİ-nin Tür-
kiy
əyə  böhtanlar  atması  və  ərazi  iddiaları  irəli sürməsi Türkiyəni 
ABŞ-la  daha  da  yaxınlaşdırmışdı.  ABŞ  bu  iki  ölkədə  öz hərbi 
bazalarını  yaratdı.  Bu doktrina Qafqaza qədər olan ərazini  əhatə 
edirdi.  Bu doktrina il
ə  ABŞ  Yaxın  Şərq neftinə  də  sahib olma 
imkanlarını  genişləndirmiş  olurdu.  Əgər 1938-ci ildə  ABŞ 
inhisarlarının  payına  Yaxın  Şərq neftinin 14%-i (3,2 mln. ton) 
g
əliri  düşürdüsə, 1951-ci ildə  bu rəqəm 57,8%-i (56,6 mln. 
ton)t
əşkil etdi.  
  
ABŞ  özünün  Yaxın  Şərqdə  həm də  neft monopoliya möv-
qeyini möhk
əmlətmək  baxımından    da  Yunanıstan  və  Türkiyə 
h
ərbi-strateji və iqtisadi cəhətdən onun məqsədlərinə tam bir şəkil-
d
ə  cavab verirdi. Lakin “soyuq  müharibə”  prizmasından  Trumen 
doktrinasına  baxdıqda  bu  ərazilərdən  gələcəkdə  müharibə  olacağı 
t
əqdirdə  qabaqcadan keçiriləcək  əməliyyatların  hazırlanmasında 
istifad
ə  olunacağını  aydın  şəkildə  görmək çətin  deyildi.  ABŞ  
müharib
ə olacağı təqdirdə Qərbi Avropanı əsas əməliyyat meydanı 
hesab edirdi.  
Trumen doktrinasının elan edilməsindən 1 gün sonra 1947-ci 
ilin mart 13-d
ə elan edildi ki, amerikan kompaniyaları 227 milyon 
dollar h
əcmində  Səudiyyə  Ərəbistanına  investisiya  qoyacaqdır  və 
uzunluğu  1050  mil-ə(1736,7 km) çatacaq neft mədənlərindən 
Aralıq  dənizinə  neft kəməri çəkəcəklər. Beləliklə,  ərəb neftinə 
qarşı ABŞ monopoliyasının maraqları artmaqda idi. Burada geniş 
şəkildə  ABŞ  korporasiyalarının  “işgüzarlıqla”  məşğul  olmasına, 
1948-ci il  iyulun 6-da Kuveyt 
neft rayonları üzərində konsensiya 
hüququnun alınması da böyük rol oynadı.  

 
31 
Marşall planı 
1947-
ci  il    mayın  23-də  “Trumen  doktrinası”    qüvvəyə 
mindikd
ən  bir  gün sonra Avropa ölkələrinə  “iqtisadi  yardımı” 
n
əzərdə tutan dövlət katibi Corc Ketlett Marşall tərəfindən işlənib 
hazırlanan  “Marşall  planı”  irəli  sürüldü  ki,  bu  planın  rəsmi  adı 
“Avropanın dirçəldilməsi proqramı” idi. Bu plana görə Avropanın 
17 ölk
əsi belə  bir  “yardım  kampanıyasında”  iştirak  etməli idi. 
Lakin  planın  ideyası  heç  bir  yeniliklə  fərqlənmirdi. Onun kökləri 
1919-1923-cü ill
ərdə 
“ARA”-dan (“Amerikan Relief 
Administration”- 
“Amerika  Yardım  Təşkilatı”)irəli gəlirdi. Bu 
birinci  dünya müharib
əsində  zərər çəkmiş  Avropa  ölkələrinə 
yardım  göstərməyə, amerikan iqtisadi və  siyasi mövqelərinin 
gücl
ənməsinə  və  sovet təsirinə  qarşı  mübarizə  siyasətini həyata 
keçirm
əyə xidmət edirdi.  
1945-ci ild
ə  Lend-Liz  qanunun  icrasına  xitam  verildikdən 
sonra 1949-cu il
ə  kimi  ABŞ  hökuməti xarici dövlətlərə  borc və 
subsidiya (maliyy
ə  yardımı)  şəklində  20 milyard dollar vəsait 
x
ərcləmişdi.  Buna  baxmayaraq  ABŞ  –ın  həmin illərdə  kapital 
ixracı cəmisi 1,5 milyard dollar təşkil edirdi. Həm iqtisadi poten-
sialını  artırmaq,  həm də  Avropada özünə  siyasi dayaq yaratmaq, 
xüsusil
ə  də  “soyuq müharibə  “ ilə  əlaqəli olaraq Avropa dövlət-
l
ərini  SSRİ-yə  qarşı  vahid  cəbhədə  birləşdirmək  üçün  “Marşall 
planı”  ən  səmərəli  bir  silah  idi.  Marşall  planı  özündə  bir  sıra 
iqtisadi v
əzifələri  əks etdirməklə  Trumen  doktrinası  kimi  hərbi-
siyasi xarakterini qoruyub saxlayırdı.  
1947-
cı  il  iyunun  5-də  Kembricdə  Harvard universitetinin 
keçmiş  tələbələri-cəmiyyət üzvləri  qarşısında  Marşall  nitq 
söyl
əyərək  yeni  plan  haqqında  məlumat verdi. Bu nitq amerikan 
diplomatiyasının  ənənəvi üslubunda söylənildi. Yeni plan nitqin 
q
əfil  improviziyası  (improvizasiya-hazırlaşmadan  niyq  söyləmək) 
kimi t
əqdim  olundu.  Əsasən ümumi ifadələrlə  çıxış  edən və 
konkretl
əşmədən  qaçan  Marşall  müharibədən zərər çəkmiş 
Avropanı  bərpa etmək  üçün  amerikan  yardımının  göstərilməsinin 
z
əruriliyini bəyan etdi. Harvard universitetində  Marşall  alovlu 
nitqind
ə  söylədi ki, ”Bizim siyasətimiz hər  hansı  ölkəyə  və 

 
32 
doktrinaya  qarşı  deyil,  aclığa,  yoxsulluğa  və  xaosa  qarşı 
yön
əldilmişdir”.  
Konqresd
ə bu plan da Trumen doktrinası kimi böyük müqa-
vim
ətə rast gəldi. Axı söhbət burada daha nəhəng təxsisatdan(pul 
ayırması) gedirdi. Konqresin ilk sessiyası bu məsələyə dair heç bir 
q
ərar qəbul etmədən işinə yekun vurdu.  
 1947-ci il iyunun 17-18-d
ə  Parisdə  görüşən  İngiltərə  və 
Fransa nümay
əndə heyətləri amerikan planının həyata keçirilməsi 
üçün 
ən zəruri tədbirlər haqqında danışdılar və müşavirəyə Sovet 
İttifaqını da dəvət etdilər. Dəvət qəbul olundu. İngiltərə, Fransa və 
SSRİ xarici işlər nazirlərinin Marşall planına dair müşavirəsi 1947-
ci il iyunun 27-d
ən iyulun 2-dək Parisdə keçirildi. ABŞ nümayəndə 
hey
əti  burda  iştirak  etmirdi.  Lakin  az  sonra  SSRİ  və  onun təsiri 
altında olan Şərqi Avropa ölkələri onun təzyiqi ilə bu planda iştirak 
etm
əkdən imtina etdilər.  
 
SSRİ  iştirak  etməməsini  əsas səbəbini belə  izah edirdi ki, 
onda  dig
ər ölkələr kimi, büdcə  defitsiti-infilyasiya o dərəcədə 
qorxulu h
əddə çatmamışdır. Şərqi Avropa dövlətləri isə SSRİ –nin 
t
əsiri ilə  bu  planın  onların  maraqlarına  uyğun  olmadığını  bil-
dirm
əklə  planda  iştirakdan  imtina  etdilər.    Sovet  İttifaqının    və 
onun t
əsiri ilə  Şərqi Avropa dövlətlərinin plandan imtina etməsi 
ABŞ-ın  planlarına  uyğun  gəlmirdi. Bu da,  əlbəttə, konqresin 
n
əzərindən qaçmadı. Məhz bu səbəbdən, xüsusilə də Şərqi Avropa 
ölk
ələrinin plandan imtina etməsindən sonra konqres bu məsələyə 
yenid
ən  baxdı  və  vaxt itirmədən bu plan üzrə  ayrılacaq  maliyyə 
v
əsaitini təsdiq etdi.  Konqres 1948-ci ilin aprelin 4-də Avropaya 4 
illik yardımı özündə ehtiva edən  “İqtisadi əməkdaşlıq haqqında” 
adı ilə bu planı qəbul etdi.   
  1947-ci ilin iyulun 12-d
ə ABŞ-da iştirak etməklə Avropanın 
16 dövl
əti Parisdə çağırılmış konfransda iştirak etdi. Bu konfransda 
planda  iştirak  edən hər bir dövlətə  ayrılacaq  vəsaitin həcmi 
bar
əsində  müzakirələr  aparıldı.  Bunun  əsasında  da  vəsaitin 
köçürüm
ə  əməliyyatını  asanlaşdırmaq  üçün  ABŞ-da ölkələrin 
iqtisadi v
əziyyətini öyrənən və  bunu  əsasında  da  ona  ayrılacaq 
v
əsaitin həcmini müəyyən edən xüsusi dövlət təşkilatı yaradıldı.  

 
33 
Marşall  planı  əsasında  Qərbi  Almaniyaya  yardım  edilməsi 
ondan  İkinci  dünya  müharibəsindən sonra məğlub  dövlət kimi 
alınan  təzminat (təzminat  zərər görən ölkələrə  verilirdi) ilə  birgə 
müşayiət edilirdi.  
 Bu plan sonra 1951-ci ild
ə  “qarşılıqlı  təhlükəsizliyin təmin 
edilm
əsi” qanunu ilə  əvəz edildi. Qanun qəbul edildikdən və 
prezident t
ərəfindən təsdiqləndikdən  sonra  plana  uyğun  şəkildə 
1948-ci  ilin aprelin 4-d
ən 1951-ci  ilin  dekabrınadək  ayrılan  12,4 
milyard dollar v
əsait  plana  qoşulan  ölkələrə  müşavirədəki 
müzakir
ələrə  uyğun  olaraq  paylandı.  Belə  ki,  İngiltərəyə-2,8 
milyard, Fransaya-
2,5  milyard,  İtalyaya-1,3 milyard, Qərbi 
Almaniyaya  1,8 milyard dollar, Hollandiyaya  1 milyard dollar 
m
əbləğində yardım edildi.    
  
ABŞ etdiyi yardımın müqabilində yardım alan dövlətlərdən 
t
ələb etdi ki, onların  hakimiyyət  orqanlarında  1 dənə  də  olsun 
kommunist partiyasından nümayəndə olmasın. Bunun əsasında da 
1948-
ci  il  araşdırılmalarında  müəyyən olundu ki, hakimiyyət 
orqanlarında heç bir dənə də olsun kommunist yoxdur.  
  
İkinci  dünya  müharibəsi nəticəsində  Avropada  dağıdılmış 
t
əsərrüfatı  bərpa etməyə  bu köməyi etməzdən  əvvəl  ABŞ-ın 
özünün h
əmin ölkələrdəki daxili vəziyyəti öyrənməyi bir şərt kimi 
ir
əli sürülürdü.  1948-1952-ci illərdə  Avropanın  16  ölkəsi 12,5 
milyard d
əyərində  olan  Marşal  planına  qoşuldu.    Ancaq  Finlan-
diya,  İspaniya  və  Avropanın  «sovet  modeli»  əsasında  qurulmuş 
sosialist ölk
ələri bu plana qoluşmadılar.   
Marşall  planının  verdiyi  nəticələr  ABŞ  üçün  əsasən özünün 
tarix  boyu  qarşısına  qoyduğu  məqsədlərə  çatmaq üçün gördüyü 
t
ədbirlərdən  ən  uğurlusu  hesab  olunur.  Beləliklə  planın  reallaş-
dırılması ilə ABŞ-da sənaye istehsalı artdı. Halbuki bu vaxta qədər 
keçiril
ən ölkə  daxilində  bu sahə  üzrə  islahatlar  səmərəli  nəticələr 
verm
əmişdi.  Bu  hadisədən sonra ölkənin milli iqtisadi siyasəti 
d
əyişdirilmədən  qısa  müddət  ərzində  ölkə  iqtisadi həyatında 
canlanma müşahidə olundu; Avropa ölkələri (yardım almış ölkələr) 
özl
ərinin  xarici  borclarını  ödəyə  bildilər;  yardım  alan  ölkələrə 
kommunistl
ərin və SSRİ-nin təsiri zəiflədi; 

 
34 
Avropada siyasi stabilliyin  v
ə  daimi  inkişafın  qarantı  olan 
“orta sinif statusu” b
ərqərar olunub mövqeyi möhkəmləndirildi;  
NATO-
nun yaradılması 
Marşall  planının  qüvvəyə  minməsindən dərhal sonra 
amerikan  diplomatiyası  ABŞ-ın  rəhbərliyi  altında  hərbi blok 
yaratmaq üçün Q
ərbi Avropa dövlətləri ilə danışıqlara başladı.  Bir 
növ  ABŞ    bununla  həyata keçirdiyi və  uğur  qazandığı  Marşall 
planı və Trumen doktrinasını hərbi və siyasi cəhətdən möhkəmlət-
m
ək və genişləndirmək arzusunda idi.  
Əvvəlcə  ABŞ  tərəfi Kanada və  Brussel  paktına  qoşulan 
ölk
ələrin(1948-ci il martın 17-də Çörçillin Fultonda çıxışı zamanı 
ir
əli sürdüyü “Birləşmiş  Avropa”  ideyası  əsasında  yaradılmış  və 
Marşall  planına  qoşulan  Avropa  ölkələrini özündə  birləşdirən 
“Q
ərb İttifaqı”) ABŞ-dakı səfirlikləri ilə dövlət katibinin nümayən-
d
əsi  R.Lovett  gizli  danışıqlara  başladı.  Artıq  1948-ci ilin sentya-
brında  ölkələr  arasında  razılıq  əldə  olundu və  gələcək bloka 
Portuqaliya v
ə İtalyanın da daxil olunmasına razılıq verildi.  
Marşall planında iştirak edən bəzi dövlətlər-Avstriya.  İrlan-
diya, İsveçrə, İsveç hərbi ittifaqda da iştirak etmək istəmədiklərini 
bildirdil
ər.  Türkiyə və Yunanıstanın hərbi bloka qəbulu məsələsi 
is
ə  müvəqqəti olaraq təxirə  salındı,  amma  onların  üzvlük  haqları 
saxlanılırdı.  
M
əqsəd isə tam aydın idi. Trumen doktrinası və Marşall planı 
əsasında  ABŞ  tərəfindən maliyyə  yardımı  və  siyasi dəstək alan 
Türkiy
ə və Yunanıstanı dərhal bu bloka üzv kimi daxil etmək çox 
t
əhlükəli və cəsarət tələb edən bir iş idi. ABŞ beynəlxalq arenada 
mövcud v
əziyyəti nəzərə  alaraq bu cür qorxulu riskə  hələlik 
getm
ədi. Bu iki ölkə  NATO-nun “1-ci səviyyədə  genişlənməsi” 
əsasında 1952-ci ilin  fevralın 18-də bu bloka qoşuldular. 
Bel
əliklə, ilkin mərhələdə  blok iştirakçılarının sayı 12 dövlət 
oldu.  Blok bel
ə adlanırdı: Şimali Atlantika İttifaqı-NATO.  (North 
Atlantic Treaty Organization). 1949-cu il aprelin 4-d
ə  Belçika, 
İslandiya,  Danimarka,  Kanada,  Lüksenburq, Niderland, Norveç, 
Portuqaliya, İtaliya, Böyük Britanya, Fransa və ABŞ-ın xarici işlər 
nazirl
əri  Vaşinqtonda  Şimali  Atlantika  Paktını  imzaladılar.  Mü-
qavil
ə 20 il müddətinə nəzərdə tutulurdu.  Blokun baş qərargahının 

 
35 
Brüssel  şəhərində  yerləşməsi qərarı  alındı.  Onun  keçirdiyi  kon-
frans
ların isə rəsmi dil ingilis və fransız dilləri oldu. Vaşinqtonda 
bu  pakt  bağlanarkən onu imzalayan dövlətlər öz üzərilərinə 
öhd
əçilik kimi götürdükləri aşağıdakıları qəbul edilir: 
“Müqavil
əni imzalayan tərəflər özlərinin  əsas məqsəd, 
prinsip v
ə inamlarını BMT nizamnaməsi əsasında və özlərini digər 
ölk
ə  və  xalqlarla birgə  yaşamağa  razılıq  baxımından  bu 
müqavil
əni təsdiq edirlər.  
Müqavil
ə  imzalayan tərəflər qanuni, hüquqi və  demokratik 
prinsipl
ərdən  qaynaqlanan  öz  xalqlarının  azadlığını  və  siviliza-
siyasını qorumağa qərarlıdır.  
  Müqavil
ə  imzalayan tərəflər  Şimali  Atlantika  regionunun 
stabilliyinin v
ə  ümumi  rifahının  gücləndirilməsinə  öz töhfələrini 
verirl
ər.  
 Müqavil
ə imzalayan tərəflər dünyanın hər cür fəlakətlərdən 
qoru
nması  və  təhlükəsizliyi naminə  kollektiv  şəkildə  öz səylərini 
birl
əşdirməyə qərarlıdırlar”   
Aprelin 5-d
ə NATO-nun üzvü olan Avropa dövlətləri onlara 
v
əd edilmiş hərbi və maliyyə köməkliyini almaq məqsədi ilə ABŞ-
a müraci
ət etdilər. Buna müvafiq olaraq proqram  ABŞ  hökuməti 
t
ərəfindən hazırlandı və “ Xarici dövlətlərə hərbi yardım haqqında” 
qanun layih
əsi kimi 1949-cu il iyulun 25-də təsdiq üçün konqresə 
t
əqdim olundu. Qanun layihəsi bəyənildi və qüvvəyə mindi.  
Bu siyas
əti davam etdirən ABŞ hökuməti” NATO üzvü olan 
dövl
ətlərin hərbi qüvvələri  haqqında  status”  konvesiyasını 
(beyn
əlxalq  saziş)  işləyib  hazırlayaraq  Şimali  Atlantika  blokunun 
şurasında  qəbul etdirdi. Konvensiya 1951-ci ilin iyunun 19-da 
imzalandı  və  1953-cü ilin avqustun 23-də  qüvvəyə  mindi. Kon-
vensiyaya 
əsasən  ABŞ  blok  üzvlərinin  ərazilərində  özünün hərbi 
bazalarını yarada bilərdi, bu hüquq Avropa dövlətləri üçün də sabit 
idi.  
Bel
əliklə,  “Qarşısını  alma  doktrinası”  NATO-nun rəhbər 
h
ərbi  doktrinasına  çevrildi.  1949-cu  ilin  payızında  Sovet  İttifaqı 
ABŞ-ın  atom  silahı  üzərində  inhisarını  ləğv  edərkən bu doktrina 
daha 
əvvəlki əhəmiyyətini xeyli itirmiş oldu. 

 
36 
Bu dövrd
ə  ABŞ-ın  yeni  xarici  siyasət xətti «atom diploma-
tiyası» adını aldı.  ABŞ-la SSRİ arasındakı ixtilafları gücləndirən 
amill
ərdən biri də 1948-ci ildə baş vermiş Berlin böhranı idi.  ABŞ, 
İngiltərə  və  Fransanın  Almaniyanın  qərb hissəsində  seperat pul 
islahatı keçirmələri SSRİ-nin böyük narazılığına səbəb oldu.  Çin 
m
əsələsində də SSRİ ilə ABŞ arasında ixtilaf yarandı.  ABŞ tələb 
edirdi ki, Çin
ə Şanxayçı hökumət rəhbərlik etsin.  SSRİ isə bunun 
əleyhinə  idi. Yenə  ABŞ-ın  iştirakı  ilə  1951-ci ildə  yeni bir hərbi 
pakt olan ANZYUS t
əşkil edildi.   
1951-
ci  ilin  sentyabr  ayında  San-Fransisko  şəhərində  48 
dövl
ətin  iştirakı  ilə  Yaponiya ilə  sülh müqaviləsi  imzalandı.   
H
əmin müqaviləni Çin və  Koreya məsələsində  narazı  qaldığına 
gör
ə  SSRİ  və  onun təsiri  altında  olan  Polşa  və  Çexoslovakiya 
imzalamadılar.   
ABŞ-ın  xarici  siyasətində  bu dövrdə  3-A ölkələrinə, yəni 
Asiyanın,  Afrikanın  və  Latın  Amerikasının  inkişaf  etməkdə  olan 
ölk
ələrinə  «kömək etmək» məsələsi də  mühüm yer tuturdu.  
Əslində  bu kömək  altında  ABŞ  onları  öz  təsiri  altına  almağı 
planlaşdırırdı.  1949-cu ilin yanvarın 20-də Trumen asılı ölkələrə 
texniki-iqtisadi «köm
ək»  təklifini irəli sürdü.  Lakin belə bir şərt 
ir
əli sürüldü ki, əgər onlar inqilabi mübarizədən  əl çəksələr və 
ABŞ-ın «demokratik» ənənələrinə əməl etsələr, onlara bu «kömək» 
edil
əcəkdir.   
ABŞ-ın Koreyaya müdaxiləsi 
“Qarşısını alma” nəzəriyyəsi ilə ABŞ siyasət arenasında əsas 
r
əqibi olan SSRİ-yə qarşı özünün və bilavasitə ondan asılı ölkələrin 
malik  olduğu  bütün  təsir vasitələrindən istifadə  etməklə  “kainat 
üz
ərində  kommunizm təhlükəsini” məhv etmək,  “demokratik 
prinsipl
ər əsasında azad dünya” qurmaq ideyası pərdəsi altında öz 
siyas
ətini  reallığa  çevirmək,  dünyada yeganə  hegemon dövlətə 
çevrilm
ək istəyini  açıq  və  ya  dolayısı  yollarla  ortaya  qoymuşdu. 
Bu planların həyata keçilməsi üçün ABŞ, İkinci dünya müharibəsi 
qurtarandan 
sonra  Uzaq  Şərqdə  möhkəmlənmək və  orada hərbi 
bazalar yaratmaq v
ə  ən  əsası  isə  “soyuq müharibə”  zamanı 
sosializm  dünyasına  “zərbə”  vurmaq  üçün  ona  daha  yaxın  ölkə 
olan v
ə İkinci dünya müharibəsindən sonra Yaponiyanın təsirindən 

 
37 
çıxan  Koreyaya  “göz  dikmişdi”.  Özünün  “demokratik” 
prinsipl
ərini “Azad Koreya”ya bəxş  etmək  üçün  ABŞ  BMT-nın 
nüfuzundan v
ə  onun qərarlarının  qəbulunda “özünün sözsüz 
t
əsirindən” istifadə etmək niyyətində idi.  
  
Koreyada  ABŞ  hərbi  bazalarını  olması  və  ondan  asılı 
oyuncaq hakimiyy
ətin  yaradılması  gələcəkdə  SSRİ  ilə  baş  vermə 
ehtimalı olan müharibədə ABŞ-a əlverişli mövqe qazandıra bilərdi.  
  
İkinci  dünya  müharibəsinin  sonunda  Yaponiyaya  qarşı 
əməliyyatlarda  iştirak  edən  SSRİ  öz  ordularını  həm Yaponiyaya, 
h
əm də  Koreyaya  yeritmişdi  və  ABŞ-ın  burada  yeritdiyi  siyasətə 
bilavasit
ə Şimali Koreyada təşkil edilmiş hökumət vasitəsilə maneə 
tör
ədirdi.    ABŞ  tərəfi ilk öncə  burada  ABŞ,  SSRİ,  İngiltərə  və 
Homindan Çinin n
əzarəti  altında  5  il  müddətində  xüsusi nəzarət 
şurası yaratmaq fikrində idi. Lakin bu plan baş tutmadıqdan sonra 
ABŞ  hakim  dairələri xüsusi təyyarə  ilə  Vaşinqtondan  müharibə 
dövründ
ə  ABŞ-a  qaçmış  Koreyada  irticaçı  qüvvələrin təmsilçisi 
kimi tanınan Li Sın Manı yenidən Seula gətirdilər və onun başçılığı 
il
ə 1945-ci ilin oktyabrında oyuncaq hökumət quruldu. ABŞ  tərəfi 
özünün demokratik prinsipl
ərindən  çıxış  edərək Cənubda qurulan 
hökum
ətin bütün Koreyada hakimiyyətə yiyələnməsini və bununla 
da  Koreya xalqının öz müqəddəratını özü həll edərək ümumbəşəri 
demokratik d
əyərlərə  çox böyük töhfə  verəcəyini bildirdi. Lakin 
Sovet t
ərəfi bununla razı olmadı və Şimalda öz nüfuzundan istifadə 
ed
ərək burada BMT-nin 1948-ci il 31 mart tarixində  bütün ölkə 
üçün ümumi parlament seçkil
ərin keçirilməsini özündə  əks edən 
q
ərarına  (hansı  ki  bu  qərarın  qəbul edilməsində  ABŞ-ın  xidməti 
olmuşdu)  qarşı  etiraz  aksiyaları  təşkil  etdi.  Sovetlər, eləcə  də 
Şimali Koreya vətənpərvərləri bu qərarın icra olunmasının cənubun 
irticaçı hökumətinin bütün ölkədə tam nəzarəti əlinə keçirəcəyinə 
s
əbəb  olacağını  gözəl  başa  düşürdü.  Ona  görə  1948-ci ilin 
avqustun 25-d
ə  ölkənin hər  iki hissəsində  vətənpərvər qüvvələrin 
s
əyi ilə  parlamentə  seçkilər keçirildi. Parlamentə  seçilən 572 
deputatdan 360-
ı  cənubu təmsil edirdi. Parlament konstitusiya 
q
əbul edərək 1948-ci ilin sentyabrın 8-də Koreya Xalq Demokratik 
Respublikasının yarandığını elan etdilər. Lakin ABŞ yeni yaranan 
bu dövl
əti tanımadı və BMT-nin vasitəsi ilə qanuni hökumət kimi 

 
38 
C
ənubi  Koreya  Respublikasını  tanıdı.  Beləliklə,  ABŞ-ın  bölüş-
dürücü v
ə  antidemokratik siyasəti nəticəsində  38-ci paralel iki 
dövl
ət arasında müvəqqəti olaraq sərhəd kimi qaldı.  
 1949-
cu ilin yayında Koreya vahid xalq demokratik cəbhəsi 
bloku BMT-
nin  baş  katibinə  müraciət edərək 1945-ci ilin se-
ntyabrında bəri saxlanılan ABŞ qoşun hisslərinin Cənubi Koreya-
dan çıxarılmasını və Koreya xalqının öz  müqəddəratının özü həll 
etm
əsini tələb  etdi.    ABŞ  BMT-də  səs  çoxluğu  ilə  qəbul edilən 
q
ərar və ictimaiyyətin rəyi əsasında 1949-cu ilin iyununda öz ordu-
sunu ölk
ənin cənubundan çıxardı. ABŞ qoşunlarının çıxarılması Li 
Sın  Man  hökumətinin vəziyyətini  ağırlaşdırdı.  Artıq  hər yerdən 
demokratik prinsipl
ər  əsasında  seçkilərin keçirilməsi səsləri 
eşidilirdi.  
 1949-1950-ci ill
ərdə ABŞ-ın Asiya ölkələri ilə münasibətdə 
siyas
ət problemləri  araşdırılarkən Milli Təhlükəsizlik  Şurası  və 
Q
ərargah Rəislərinin Birləşmiş Komitəsi prezidentə göndərdikləri 
memorandum v
ə məruzələrində Asiyanın ABŞ-a strateji cəhətdən 
lazımlılığını  dönə-dönə  vurğulayırdılar.  Bunun  əsasında  da 
memorandumlarda göst
ərilirdi ki, ABŞ-ın bu ərazilərdə atdığı hər 
bir siyasi addım mütləq şəkildə onun burada nüfuzunun artmasına 
v
ə təsirinin güclənməsinə xidmət etməli idi. Bu məqsədlərə çatmaq 
üçün is
ə  təklif olunurdu ki, ABŞ  ilk növbədə  Asiya ölkələrində 
anti-kommunist qüvv
ələrin və  irticaçı  dövlət xadimlərinin 
maraqlarını müdafiə etməlidir. Bu təkliflər əsasında ABŞ hökuməti 
C
ənubi Koreya ilə “Qarşılıqlı müdafiə və yardım haqqında” 1950-
ci ilin yanvarında müqavilə imzalandı. Bu müqavilə ilə ABŞ artıq 
Şimal  ilə  müharibədə  Cənubun tərəfində  durduğunu  sübut  etmiş 
oldu.  
 Müqavil
ə  əsasında  ABŞ  cənub ordusunun təşkili  və  təchizi 
üçün general U.Robertsonun başçılığı altında Seula hərbi missiya 
gönd
ərdi. Bu missiya 500 nəfər hərbi mütəxəssisdən ibarət idi ki, 
onlar c
ənuba gələn kimi ilk növbədə  hərbi  –hava və  hərbi-dəniz 
limanlarının  tikilməsinə  göstəriş  verdilər. Çünki ABŞ    ehtiyac 
duyularsa c
ənub ordusunu məhz havadan və dənizdən qoruyacağını 
planlaşdırmışdı.  Bundan  əlavə, hələ  1949-cu ildə  ABŞ  ordusu 
C
ənubi Koreyadan çıxarılarkən dəyəri 190 milyon dollara bərabər 

 
39 
h
ərbi silah-sursatı  cənuba  vermişdi.  Hərbi infrastrukturlar  əsasən 
38-ci paralel
ə yaxın ərazilərdə tikilirdi və burada 5 Cənubi Koreya 
diviziyası  yerləşdirmişdi.  Bu  ABŞ–ın  işarəsi ilə  Cənubun  tezliklə 
müharib
əyə başlamaq fikrində olduğunu göstərirdi.   
 1950-ci il iyunun 13-d
ə  ABŞ  Cənubi  Koreyada  yarım 
fövqal
ədə  vəziyyət  elan  etdi.  Bu  böhranlı  günlərdə  Cənubu 
Koreyaya dövl
ət departamentinin məsləhətçisi Con Foster Dalles 
g
əldi. O, Uzaq Şərqdə Amerika qoşunlarına rəhbərlik edən general 
Makarturla,  ABŞ-ın  müdafiə  naziri L. Consonla və  qərargah 
r
əislərinin birləşmiş  komitəsinin rəhbəri O.Bredli ilə  Tokioda 
görüşdü  və  müşavirədən sonra Cənubi Koreyaya gəldi. O, 38-ci 
paraleli  yoxladıqdan  sonra  Milli  Müdafiə  ordusu  qarşısında  çıxış 
ed
ərək belə  bir fikir irəli sürdü ki, onlara ən  güclü  düşmən belə 
müqavim
ət göstərə bilməz.  
1950-ci il iyunun 25-d
ə  Cənub ordusu müharibə  elan 
etm
ədən 38-ci paraleli keçdi.  Şimal hökuməti dərhal bundan sonra 
C
ənub hökumətindən hücumu dayandırmağı tələb etdi. Lakin buna 
əməl  olunmadı.  Belə  olduğu  təqdirdə  şimal  hökumətinin  başçısı 
Kim  İr  Sen iyunun 26-da radio ilə  xalqa müraciət edərək ölkəni 
qorumağın  vaxtının  gəlib  çatdığını  bildirdi.  İyunun  27-də  ABŞ 
prezidenti Harri Trumen ordu v
ə  donanmaya    Şimali  Koreyaya 
müdaxil
əyə başlamaq və Tayvanı mühasirəyə almaq əmrini verdi. 
Bu t
ədbirlər BMT-nin razılığı ilə həyata keçirilirdi. Təhlükəsizlik 
Şurasının  1950-ci il 25 iyun tarixli qətnaməsi Koreyaya.  Hətta 
Çin
ə  və  Asiyanın  digər ölkələrinə  də  aid idi. Çin bu müharibə 
zamanı Şimalın hüquqlarını müdafiə edirdi və müharibə başlandığı 
zaman onun köm
əyinə  öz ordu hissələrini göndərmişdi.  Bu 
s
əbəbdən qətnamələr Çinə  də  aid edilirdi.  BMT-nin üzvləri 
C
ənubi Koreyaya hərbi hücumda mühüm rol oynayan 27 iyul 
tarixli q
ətnaməni, iyulun 7-də isə onu BMT qoşunları adlandırmaq 
v
ə  BMT  bayrağından  istifadə  etmək haqqında  qətnaməni qəbul 
etdil
ər.  Amerikan  generalı  Duqlas  Makartur  BMT  qoşunlarının 
r
əhbəri oldu.  
  BMT ordusunun t
ərkibində  ABŞ-ın  təşkilatçılığı  ilə  BMT-
y
ə  daxil olan ölkələr  ümumi  orduya  öz  silahlı  qüvvələrini 
gönd
ərdilər. Bu ölkələr ABŞ, Böyük Britanya, Fransa, Niderland, 

 
40 
Türkiy
ə,  Yunanıstan,  Lüksenburq,  Belçika  Kananda,  Kolumbiya, 
Avstraliya, Yeni Zelandiya, Tailand, Filippin, Efiopiya, CAR idi.  
  Müharib
ə başlanandan 2 ay ərzində KXDR ordusu əhalinin 
köm
əkliyi ilə Cənubi Koreya ordusunu bir sıra döyüşlərdə məğlub 
etdi. Xüsusil
ə  Seul,  Tedjon,  Mokpxo  uğrunda  gedən  döyüşlərdə 
c
ənub ordusu məğlub oldu. Cənub ordusunda ruh düşkünlüyünün 
olduğunu qeyd edən general Makartur öz məruzəsində bildirirdi ki: 
”Mübariz
ə  aparmaq  əzmi və  ya müqavimət göstərmək istəyi  bu 
orduda yox idi”.  
Buna  cavab  olaraq  oktyabrın  1-də  BMT  komandanlığı 
qiyamçı  ordunun  bütünlüklə  və  danışıqsız  təslim  olmasını  tələb 
etdi. H
əmin gün BMT orduları 38-ci paraleli keçdilər. Aksiya hərbi 
əməliyyatlara icazə  verən  BMT qətnaməsi  əsasında  aparılırdı. 
ABŞ  və  müttəfiqləri tələb edirdilər  ki,  BMT  Baş  Məclisinin 
sentyabrın 19-da işə başlayan 5-ci sessiyasında Açeson (o zamankı 
ABŞ  dövlət katibi) tərəfindən  hazırlanmış  Koreyanın  birləş-
dirilm
əsi üçün qüvvələrin tətbiq edilməsinə  və  Li  Sın  Man 
rejimi
nin Koreyanın bütün Şimal hissəsinə yayılmasına icazə verən 
8 dövl
ətin (İngiltərə.  Avstraliya, Brazilya, Kuba, Niderland, Pakis-
tan, Filippin v
ə  Norveç) qətnaməsini qəbul etsin.  Lakin bunun 
əleyhinə  SSRİ,  Polşa  və  Çexoslovakiya hərbi  əməliyyatların 
dayan
dırılması  və  Koreyadan  bütün  xarici  qoşunların  çıxarılması 
haqqında qətnamənin layihəsini irəli sürdülər.  
8-l
ərin layihəsinin  əleyhinə  3 sosialist dövləti və  Hindistan 
s
əs verdi, 7 dövlət isə bitərəf qaldı. Layihə oktyabrın 7-də səs çox-
luğu ilə təsdiq edildi. Qətnamə BMT ordularının Şimali Koreyanı 
mühasir
əyə almaq, BMT komissiyası isə hərbi mühasirə şəraitində 
v
ə Cənubi Koreyanın konstitusiyası əsasında Seul Milli Məclisində 
300 yerd
ən 100-nün Şimali Koreya üçün nəzərdə tutan seçkilərin 
keçirilm
əsinə  nəzarət etmək  tapşırığını  verdi.  Baş  Məclis Kore-
yanın bərpası və birləşdirilməsi üzrə komissiya da təsis etdi. Lakin 
Şimali Koreya SSRİ-nin təzyiqi ilə BMT qətnaməsinə tabe olmadı. 
Artıq 1950-ci il noyabrın 24-də BMT ordusu Makarturun başçılığı 
il
ə  cənub ordusuna dəstək verməklə  hücuma  başladı  və  bir  sıra 
uğurlar qazansa da  1950-ci il  oktyabrın 25-də general Pen Deuxa-
yanın başçılığı ilə Şimalım köməyinə gələn ÇXR-nın könüllü ordu 

 
41 
hiss
ələri  onun  tutduğu  mövqeləri  əlində  saxlamasına  kömək etdi. 
Şimal ordusuna bu vaxtlar SSRİ-də köməklik edirdi. SSRİ özünün 
MİQ-15 modelli hərbi təyyarələrindən  şimal  ordusunun  havadan 
qorunmasını təmin edirdi.  
  
ABŞ tərəfi də real vəziyyəti nəzərə alaraq buna qarşı özü-
nün F-86 modelli muasir t
əyyarələrini Koreya səmalarına  qaldır-
mışdı.  SSRİ-nin Şimali Koreyaya hər cür vasitələrlə kömək etmə-
sind
ən  ABŞ  xəbərsiz  deyildi.  Lakin  SSRİ  ilə  “üzbəüz qalmaq” 
ist
əməyən ABŞ ona qarşı başqa bir tədbir görmədi. Buna səbəb isə 
beyn
əlxalq aləmdə  o zamanlarda cərəyan edən nüvə  münaqişəsi 
idi.  
 1950-
ci  il  noyabrın  26-dan  dekabrın  13-nə  qədər Pxenyan 
yaxınlığındakı  Çxosin  su  anbarı  ətrafında  ÇXR  könüllüləri və 
Şimal ordusu ilə BMT ordusu (əsasən ABŞ VƏ İngiltərə ordusu) 
arasında şiddətli döyüşlər getdi. Döyüşün nəticəsində Şimal ordusu 
ABŞ-ın 7 piyada diviziyasını məhv etməklə özünə əlverişli mövqe 
qazandı. Belə bir vaxtda ABŞ BMT-nin Baş Məclisindən  KXDR-
ın  müdafiəsində  Çin könüllülərinin  iştirakına  görə  ÇXR-nı  təca-
vüzkar elan ed
ən qətnamənin dərhal qəbul  olunmasını  tələb etdi. 
1951 –ci i
l fevralın 1-də ABŞ-ın irəli sürdüyü qətnamə layihəsinə 
44 ölk
ə səs verdi.  SSRİ, Polşa, Çexoslovakiya, Birma, Hindistan 
bu q
ətnamənin əleyhinə səs verdilər. 9 dövlət isə bitərəf qaldı.    
 Lakin bu q
ətnaməyə əməl etməyən Çin tərəfi şimal ordusuna 
d
əstək verməkdə davam edirdi.  Çxosin müvəffəqiyyətindən sonra 
hücumları  davam  etdirən  şimal  ordusu  Çin  könüllüləri ilə  birgə 
1951-
ci  ilin  yanvarın  4-də  Seulu  tutdu.  Şəhəri  qoruyan  ABŞ  8-ci 
ordusu v
ə 10-cu korpusu ağır itkilər verə-verə geri çəkildi. Seul ələ 
keçirildikd
ən sonra şimal ordusu hücumları müvəqqəti dayandırdı. 
Bundan istifad
ə  edən  BMT  ordusunun  komandanlığı  tərəfindən 
“Canavarlar ovu”, “İldırım”, “Mühasirə” şərti adları altında planlar 
hazırlandı və 1951-ci ilin fevralın 21-də BMT ordusu Çin könül-
lül
əri və şimal ordusundan ibarət birləşmiş orduya ağır zərbə vura 
bildi.  
 1951-
ci  il  martın  7-də  BMT ordusu xüsusi əməliyyat ilə 
Xanqan çayı ətrafında döyüşə girməklə çətin bir şəraitdə Seulu geri 

 
42 
qaytara bildi. Lakin aprelin 22-29-
da  Şimal  ordusunun  hücuma 
başlaması ilə BMT ordusu çox çətin bir vəziyyətdə qaldı.  
  1951-
ci il aprel ayının 11-də Trumenin qərarı əsasında Duq-
las Makartur Uzaq Şərqdəki ABŞ ordu komandanlığından və BMT 
ordusunun  baş  komandanlığı  vəzifələrindən  uzaqlaşdırıldı. Bunun 
s
əbəbləri çox idi. Başlıcası isə bunlar idi ki, Makartur diplomatik 
s
əviyyədə  Çinin homindan hökumətinin  başçısı  Çan-Kayşi  ilə 
görüşmüş, Koreyada olan Çin könüllülərinin sayı və onların iştirak 
etdikl
əri  əməliyyatlar barədə  Trumenə  məruzə  ilə  bildirməmişdi. 
Bundan 
əlavə, Makartur israrla hökumətə bildirirdi ki, Çinə  qarşı 
atom silahı tətbiq edilməlidir. Lakin Trumen müharibənin Koreya 
s
ərhədlərindən kənara çıxmasını və bunun məntiqi sonu kimi SSRİ 
il
ə nüvə münaqişəsinə girmək istəmirdi. Trumen `baş komandanlıq 
s
əlahiyyətlərinin bu yolla Makarturun əlinə  keçməsini də 
arzulamırdı.  Bu  səlahiyyətlər bilavasitə  Trumenin özünə  məxsus 
idi.  Makartur  uzaqlaşdırıldıqdan  sonra  onun  yerini  8-ci ordunun 
komandanı general Metyu Ricyuen tutdu.  
 
Artıq  1951-ci  ilin  may  ayının  16-da  Şimal  ordusu  ümumi 
şəkildə cəbhə boyu hücuma başladı. Lakin BMT ordusu və Cənub 
ordusu il
ə birgə hücumların qarşısını ala bildi. Şimal ittifaqı 38-ci 
paraleld
ən  şimala  doğru  sıxışdırıldı.  1951-ci  ilin  iyun  ayında 
müharib
ə  artıq  özünün pik  nöqtəsinə  çatmışdı.  Artıq  hər iki tərəf 
müharib
əni daha apara bilməyəcəyini  başa  düşürdü.  Belə  bir 
vaxtda  ABŞ-da müharibəyə  qarşı  hərəkat güclənmişdi.  Razılaş-
maya 
əsasən tərəflər  Keson    şəhərində  1951-ci ilin iyunun 8-də 
danışıqlar masası arxasında əyləşdilər. Lakin danışıqlar gedə-gedə 
h
ərbi əməliyyatlar davam edirdi.  ABŞ tərəfi BMT vasitəsi ilə Cə-
nubi Koreyanın statusunun tanınmasını qəti surətdə bildirirdi. Çin 
t
ərəfi də eyni ilə şimal üçün belə statusun tanınmasını tələb edirdi. 
T
ərəflər müharibə  zamanı  əsir  düşmüş  hərbiçilərin  geri  qaytarıl-
ması məsələsini də müzakirə etdilər.  
  
Seçkiqabağı  kampaniyada  Koreya  müharibəsinə  son qoya-
cağını  elan  etməsi  respublikaçıların  namizədi Duayt Eyzenhauerə 
q
ələbə  gətirdi. O Koreyaya gedərək vəziyyət ilə  yaxından  tanış 
olduqdan  sonra h
ərbi ekspertlərlə  birlikdə  barışığın  əldə  olunma-
sınının vacibliyi qərarına gəldi.  

 
43 
  
Barışıq  sazişi  1953-cü ilin iyulun 27-də  imzalandı.    BMT 
komandanlığı bu mərasimə Çan Kay Şi və Li Sın Man nümayən-
d
ələrinin  buraxılmaması  təklifini(bu təklif ÇXR VƏ  KXDR 
t
ərəfindən  edilmişdi)  də  rədd etdi. Bunun nəticəsində  tərəflərin 
h
ərbi qüvvə rəhbərlərinin əvəzinə danışıqlara nümayəndə heyətləri 
başçıları  təqdim  olundu.  Sazişi  Nam  İr  Sen  və  R. Harrison 
imzaladılar.  
Preambulada m
əqsədini  Koreya  münaqişəsinin dayandırıl-
ması  və  vəziyyətin  tam  nizamlanmasına  qədər  bütün  düşmən 
xarakterli  aktların  və  hərbi  əməliyyatların  dayandırılmasını  təmin 
ed
ən barışığın imzalanması olduğu göstərildi.  Bu isə barışıq sazi-
şinin  Koreya  məsələsinin tam həllinə  qədər qüvvədə  qalması  de-
m
ək  idi.    Saziş  tərəflərin  qoşunlarının  yerləşdirilməsinə  müvafiq 
olaraq 38-ci paraleld
ə hər iki tərəfdən xətt boyunca 2 km hərbisiz-
l
əşdirilmiş  zona  ilə  demarkasiya xəttini və  zonada silahlanma və 
h
ərbi heyətin dəyişdirilməsi qaydasını təyin edirdi. Hər iki tərəfin 
nümay
əndələrindən ibarət hərbi komissiya və  barışığa  nəzarət 
etm
ək üçün tərəfsiz dövlətlərdən  -  Polşa,  Çexoslovakiya,  İsveç, 
İsveçrənin nümayəndələrindən ibarət  komissiyanın  funksiyaları 
b
ərpa olundu. Vətəninə  qayıtmaq  istəyən bütün hərbi  əsirləri 60 
gün 
ərzində  vətəninə  göndərmək,  qalanlarını  isə  tərəfsiz zonaya 
g
ətirib 90 gün müddətində  aydınlaşdırma  işləri aparmaq üçün 
Hindistan 
qoşunlarının nəzarəti altına  vermək nəzərdə tutuldu.  
  
İndiyə qədər demarkasiya xəttinin şimalı KXDR-nın qoşun-
ları, cənubu isə Cənubi Koreya və ABŞ qoşunları tərəfindən müha-
fiz
ə olunur. Bu günə qədər Koreyada müharibəyə son qoyacaq sülh 
müqavil
əsi hələ imzalanmamışdır.