S. X. Babadjanova, X. M. Bobojonova Dorivor o‘simliklar florasi va sistematikasi

Sistematikasi 
Bo‘lim.
Magnoliyatoifa (gulli, yopiq urug‘li) o ‘simlikIar (Magnoliophyta yoki
Angyospermae)
 
Ajdod (sinf).
Magnoliyasimonlar (ikki urug‘pallalilar)
 
(Magnoliopsida yoki
Dicotyledones) - Магнолиевые или
 
Двудольные
 
Ajdodcha (sinfcha) 
Ra’nokabilar (Rosoidae) - Розоцветные
Qabila. Zig‘irnamoIar (Linales) - Льновые
 
Oila. 
Z ig‘irdoshlar (Linaceae D C . ex S.F.G ray) - Л ьновые 
Turkum. 
Zig‘ir (Linum L.) 
Zig‘ir (Linum) turkumi
. Turkumga bir yillik va ko‘p yillik o‘t o‘simliklar kiradi. 
Poyasi shoxlangan, nashtarsimon barglar bilan qalin qoplangan. Gullari 
aktinomorf, havorang, sariq, ba’zan pushti. Kosachasi va gultojibargi 5 tadan. 
Changchisi 5 ta. Urug‘chisi 5 ta. Mevasi ko‘sakcha. O‘rta Osiyoda 9 turi, 
O‘zbekistonda 5 turi o‘sadi. Yovvoyi zig‘ir- ko‘p yillik o‘t. Bo‘yi 30-70 sm. 
Barglari qalami-nashtarsimon yoki deyarli qalami, bandsiz, uzunligi 10-35 mm, eni 
1-3 mm. To‘pguli shingil. Gullari to‘q havorang. Mevasi - ko‘sakcha 
Tur. Zig‘ir 
(Linum usitatissimum L) zig‘irdoshlar (Linaceae) oilasiga kiradi. 
Zig‘ir urug‘i tarkibida 30—48% moy bo‘ladi. Moy urug‘dan issiq presslash usuli 
bilan olinadi. Zig‘ir moyi sariq, tiniq, quyuq suyuqlik bo‘lib, o‘ziga xos hidi va 
mazasi bor. Zig‘ir moyi quriydigan moylarga kiradi. Uning tarkibida 60% gacha 
izolinolen, 15% linolen, 15% linol va boshqa kislotalarning glitseridlari bo‘ladi. 
Dorivorlik xususiyati. 
Suyuq surtma va tibbiyot sovuni tayyorlashda
 
qo‘llaniladi. Zig‘ir moyining preparati - linetol ateroskleroz kasalligini davolash va 
uning oldini olish hamda kuygan va nur terapiyasi ta’sirida kuygan yerlarga surtish 
uchun ishlatiladi. Xalq tabobatida zig‘ir oilasi yaxshi balg‘am chiqaruvchi vosita 
sifatida tanilgan. Zig‘ir urug‘larini muntazam ravishda iste’mol qilish astma 

---

115 
xurujlarini 
yengillashtiradi 
va 
allergik 
kasalliklarning 
rivojlanishini 
yengillashtiradi, buyrak va qalqonsimon bez faoliyatini yaxshilaydi va gormonal 
muvozanatni normallashtiradi 
Yoronguldoshlar
(Geraniceae) ikki 
urugʻpallalilar sinfiga mansub oila. Hayotiy 
shakliga ko‘ra koʻp yillik va bir yillik oʻtlardan, baʼzan yarim butalardan tashkil 
topgan. Barglari boʻlmali 
yoki 
butun, 
baʼzan 
patsimon 
ajralgan. 
Koʻpchilik turlarining gullari toʻgri, ikki jinsli, koʻproq qizil yoki binafsha rangli 
boʻladi. Yer yuzida oilaning 650 ga yaqin turi va 11 turkumi maʼlum. Asosan 
oʻrtacha issiq va subtropik zonalarda o‘sadi. Shulardan 4 turkumiga mansub 20 
turi Oʻzbekistonda hududida 
oʻsadi. 
 Janubiy 
Afrikada oʻsuvchi 
Pelargonium
turkumiga mansub turlar va ularning duragaylari 
manzarali va efirmoyli oʻsimlik sifatida ekiladi. Oilaning yorongul turkumi 
Oʻzbekistonda keng tarqalgan