skeptisizmdir . Ikinci qütbü isə prinsipcə dünyanın dərk edilə bilənliyini
inkar edən baxış-
aqnostisizm (biliyin inkarı deməkdir) təşkil edir.
Fəlsəfə tarixində bə‟zən belə fikirlərə rast gəlinir ki, guya fəlsəfə
əbədi və dəyişməz prinsiplərə malik olan ən ali müdriklikdir. Lakin zaman
keçdikcə mə‟lum oldu ki, tarixin fövqündə duran
əbədi fəlsəfi zəka, fəlsəfi prinsiplər qeyri- mümkündür . Beləliklə də, fəlsəfədə ən‟ənəvi
yanlış baxışın yerinə, onu ictimai tarixi biliyin xüsusi forması hesab edən
baxış meydana gəldi. Bu baxışa görə bütün şüur formaları kimi fəlsəfi
şüur da tarixən dəyişkən xarakter daşıyan varlığın əks olunmasıdır. Odur
ki, tarixdən yüksəkdə, mütləq fəlsəfi mövqe, prinsiplər haqqında iddialar
illüziyadan başqa bir şey deyildir. Hər bir tarixi dövr, onun şəraiti
bütövlükdə mövcud fəlsəfi fikrə, habelə hər bir filosofun dünyagörüşünə
ciddi tə‟sir göstərir. Bu prinsipial cəhət nəzərə alınmadıqda mücərrəd
fəlsəfi fikrin ictimai həyata tə‟siri mütləqləşdirilir və şüur tarixin əsas
hərəkətverici qüvvəsi hesab edilir.
Fəlsəfi dünyagörüşündə
elmilik, elmə münasibət məsələsi çox
mühüm yer tutur. Qeyd edək ki, fəlsəfi fikir tarixində zəka və əxlaqın
vəhdəti xüsusi qeyd olunduğu kimi, fəlsəfənin elm ilə əlaqəsinə də geniş
yer verilmişdir. Hələ qədim yunan fəlsəfəsində əsl bilik yüksək
qiymətləndirilir, onun adi rə‟ydən üstün olduğu göstərilirdi. Fəlsəfi
ümumiləşmələrin, proqnozların elmi əsaslılığı və həqiqiliyi məsələsi
sonrakı dövrlərdə daha çox diqqəti cəlb etmişdir.
Fəlsəfənin elmiliyi problemi,
elmi- fəlsəfi dünyagörüşü anlayışında daha aydın ifadə olunur. Bu anlayış dünyanı və burada insanın
yerini, elmə əsaslanmaqla izah edən sistemi nəzərdə tutur. Elmlər inkişaf
etdikcə bir tərəfdən bu sistemin özü təshih olunur, dəqiqləşir, digər
tərəfdən isə o, elmin inkişafına fəal tə‟sir göstərir.
Bununla əlaqədar