10
I.
3. Maktabgacha ta’lim-tarbiyani tashkil etish fanining
boshqa fanlar bilan aloqasi
Maktabgacha ta’lim-tarbiyani tashkil etish fani jamiyat va insonni
o‘rganuvchi fanlar bilan chambarchas bog‘langan. Maktabgacha
ta’lim ijtimoiy hodisa sifatida tarbiyani o‘rganar ekan, sotsiologiya,
anatomiya, fiziologiya, psixologiya,
umumiy pedagogika fanlari,
11
falsafa bilan chambarchas bog‘liqdir. Chunki mazkur fanlar
tarbiyaning maqsadi va vazifalarini o‘rganish metodologiyasini
belgilaydi. Jamiyat to‘g‘risidagi materialistik falsafa tarbiya
masalasiga asoslangan holda yondashish imkonini beradi.
Tarixiy materializm pedagogika tarbiyaning sinfiy mohiyatini
ochib berish, uning paydo bo‘lishi va rivojlanishi ijtimoiy hodisa
ekaniligini, jamiyat hayotida va kishi shaxsining rivojlanishida
tarbiyaning rolini baholashga yordam beradi.
Didaktik masalalarni
ishlab chiqishda pedagogika bilish nazariyasiga suyanadi, axloqiy
tarbiya masalalarini o‘rgatishda pedagogika etikaning axloq
to‘g‘risidagi ta’limotiga, estetik tarbiyaning maqsadini, yo‘llarini,
metodlarini belgilashda etika faniga asoslanadi.
Etika axloqni nazariy jihatdan asoslab, yosh avlodni,
uning
axloqiy tarbiyasi muammolarini, inson shaxsini shakllantirishda
axloqiy g‘oyalar rolini tushunishni chuqurlashtiradi.
Estetika insonlarni voqelikka, san’atga estetik munosabatlarni
rivojlanishining
umumiy
qonuniyatlarini
o‘rganadi,
nafosat
tarbiyasining ilmiy asosi bo‘lib xizmat qiladi.
Maktabagacha ta’lim-tarbiyani tashkil etish fani boshqa fanlardan
biologiya, psixologiya, yosh psixologiyasi bilan ham bog‘liq holda
rivojlanadi.
Fiziologiya pedagogikaning tabiiy-ilmiy bazasi bo‘lib, u birinchi
navbatda inson oliy nerv faoliyatining rivojlanishi, nerv sistemasining
xususiyatlari,
sezgi organlari, tayanch-harakat apparati, yurak-tomir
va nafas olish sistemalari va shu kabilarning rivojlanishi haqidagi
ma’lumotlarga tayanadi. Hozirgi zamon fiziologiyasi eng muhim
pedagogik muammolarni to‘g‘ri hal etishda: bola rivojlanishiga, uning
qobiliyatlarini shakllantirishga muhit, irsiyat va tarbiyaning ta’siri va
shu singarilarni begilashda pedagogikaga yordam beradi. O‘sib
borayotgan organizm tuzilishining va harakat qilish qonuniyatlarining
asosiy tamoyillarini ochib beruvchi yosh fiziologiyasi ta’lim-tarbiya
berish masalalarini ishlab chiqish uchun katta ahamiyatga ega.
Fiziologiyaning oliy nerv faoliyati, nerv
sistemasining tipologik
xususiyatlari to‘g‘risidagi xulosalarni pedagogikaga o‘quv-tarbiya
jarayoni metodikasini ishlab chiqishda, bolalar faoliyatlari uchun
yaxshiroq sharoitlar yaratishda yordam beradi.
12
Insonning voqelikni belgilovchi hamda uning xulq-atvorini
boshqaruvchi psixikaning qonuniyatlari va mexanizmlari to‘g‘risidagi
fan bo‘lgan umumiy psixologiya insonning rivojlanishi, tarbiyalanishi
va atrof-muhit bilan o‘zaro munosabatlari jarayonida shakllanadigan
holat va xislatlarni (tafakkur, xotira, tasavvur, his-tuyg‘u, iroda va
hokazo) tadqiq qiladi.
Yosh psixologiyasi maktabgacha ta’lim-tarbiyani
tashkil etish
fanini turli yoshdagi bolalarning bilish imkoniyatlarini, u yoki bu
tarbiyaviy ta’sirni ular qanday qabul qilinishini aniqlashda yordam
beradi.
Psixologiya shaxsning rivojlanish qonuniyatlari, yosh va o‘ziga
xos xususiyatlari to‘g‘risidagi xulosalarni tarbiyalash va ta’lim
berishning ratsional mazmun, metodini asoslash va shaxsning
shakllanish jarayonini to‘g‘ri loyihalash imkonini yaratadi.
Pedagogika jamoani tashkil etishning samaraliroq shakllarini, shaxsni
jamoada va jamoa orqali tarbiyalash metodlarini
ishlab chiqishda
sotsial psixologiya bilan qurollanadi.
Maktabgacha ta’lim-tarbiyani tashkil etish fani jismoniy
rivojlanish masalasini, bola organizmining shu qobiliyatini oshirish,
uning faoliyatini normallashtirish, masalalarini o‘rganishda umumiy
va sotsial gigiyena,
mehnat gigiyenasi, maktab gigiyenasi, pediatriya
va boshqa fanlarning erishgan yutuqlaridagi xulosalardan foydalanadi.
Maktabgacha ta’lim-tarbiyani
tashkil etish fani umumiy peda-
gogika bilan ham bog‘liqdir, chunki umumiy pedagogika tarbiyaning
umumiy qobiliyatlari, jamiyatda yosh avlodni har tomonlama tar-
Dostları ilə paylaş: