DAŞ YUXULAR 55
dilindәdi. Allah evi demәkdi. İndi onun zirzәmiyә dirәnәn
ikicә divarı qalıb. Nә zamansa bura ermәnilәrin Mәkkәsi,
Mәdinәsi olub. Yalnız zirzәmisi salamat qalan bu «ermәni
Mәkkәsi» kәnddәn xeyli aralıda, çılpaq dağların dibindә,
dәrmana bir ağac bitmәyәn, bir әlcә kölgә üzünә hәsrәt
qalan, yayın cırcırama istisindә daşı, qayası tәndir kimi
alışıb yanan yerdә idi vә indi zirzәmidә çobanlar vә mal-
heyvan daldalanırdı. Sanki salamat divarlar da Allahın
evinin nişanәsi kimi qalmış vә zaman-zaman insanlara
xatırladır ki, Allahın evi bir özgә yerdә deyil elә burdadır,
budur.
Digәr üç mәbәddәn biri ( Әylisdә kimsә xatirlamır ki,
onları nә zaman dağıdıblar) Ağ kilsә, o birilәri Yetim kilsә
vә Meydan kilsә imiş. Ümumiyyәtlә salamat qalanlar
Vuraqırdda - Vәngdә Daş kilsә vә Dop idi - keçmişdәki
möhtәşәmliyi qoruyub saxlayan abidәlәr baxımsız vә
Allahsız qalmışdılar. Kilsәlәrin dördünü elә tikmişdilәr ki,
hәrәsinin arxasında bir dağ dayanırdı. Tәbii ki, Әylisin
müsәlman әhalisi bunun fәrqinә vara bilmәzdilәr. Ancaq
bu, belә idi vә kilsәnin belә tikildiyini, hәr kilsәnin
arxasından bir dağ yüksәldiyini, belә bir ahәngdar
düzülüşü, anlam üçün ermәni olub tarixin әlifbasın
bilmәyә ehtiyac yoxdu. Hәr kilsә arxasında dayanan dağın
rәngindәdir, sanki onu tikmәmişdilәr, elәcә dağdan kәsib
elә o dağın qucağına qoymuşdular ki, Allah әtrafı seyr
elәyәndә әziyyәt çәkmәsin, rahat-rahat baxa bilsin. Ayrı-
ayrılıqda hәr kilsә yaxasında tikildiyi dağın doğmaca
balasıydı elә bil. Saday Sadıqlı doktor Abasәliyevin
özündәncә hәmәn yay eşitmşdi ki, Vәng ermәnicә «
monastr» demәkdir. Saday ilk dәfә bax elә orda Vәng